Helgarpósturinn - 07.08.1986, Qupperneq 12

Sveinn Aðalsteinsson viðskiptafrœð-
ingur, fyrrum aðstoðarmaður Svavars
Gestssonar í viðskiptaráðherratíð
hans, selur núna eyrnalokka og háls-
men á Lækjartorgi
eftir Margréti Rún Guðmundsdóttur
mynd Árni Bjarnason
Hvaö dettur okkur fyrst í hug þeg-
ar viö fréttum af viðskiptafræð-
ingi sem var aðstoðarmaður
Svavars Gestssonar í viðskipta-
ráðuneytinu á árunum 1979-80 en
selur í dag eyrnalokka á útimark-
aðnum á Lækjartorgi? E.t.v. setur
okkur hljód svolitla stund en dettur
þvínœst í hug aö maöurinn hljóti aö
hafa lent í óreglu eöa veikindum úr
því hann hafi sett svona ofan og
hrasaö á göngunni upp metoröa-
stiga samfélagsins. Þannig er því þó
ekki fariö meö Svein Aðalsteins-
son, manninn sem hér á í hlut, held-
ur segist hann hafa goldiö þess aö
vera sósíalisti og flokksbundinn í
Alþýðubandalaginu og þeirra viö-
horfa sinna aö neita allri henti-
stefnu viö aö koma sjálfum sér
áfram, s.s. meö þátttöku í karla-
klúbbi eöa meö því aö vera í „rétt-
um" stjórnmálaflokki. Vissulega
hefur Sveinn oröiö illa úti, en hann
tekur þvi meö jafnaöargeöi og lítur
svo á aö sú staöreynd aö hann hafi
ekki auöveldlega fengiö starfviö sitt
hœfi, eftir aö hann lét af störfum
sem framkvœmdastjóri hjá fyrir-
tœki einu í árslok 1984, sé e.t.v. eitt
mesta lán sem sig hafi hent.
Það vantaði ekki sólina í miðbæ-
inn þegar HP gerði sér ferð þangað
að finna Svein þar sem hann selur
eyrnalokka, perlufestar, armbönd,
augnskugga, úr og sólgleraugu upp
úr forláta vagni, innan um steinsala,
trúboða og aðra sölumenn á úti-
markaðnum á Lækjartorgi. Vagninn
hans Sveins virtist líka ógnar vin-
sæll, áhugasamt fólk dreif að úr öll-
um áttum og margir fjótir að draga
peningaseðla upp úr vösum sínum.
Sveinn segir að frásögn sín geti fyllt
heila bók og er svolítið hvumsa þeg-
ar ég segi honum að þetta verði í
mesta lagi ein síða. Hann vill hitta
mig á heimili sínu í Kópavogi og
þegar þangað er komið blasir við
mér stærðar einbýiishús, búið fal-
legum og dýrum innanstokksmun-
SÖÐLAÐI ALGERLEGA UM
„Ég átti nú ekki þessa hugmynd
sjálfur, heldur konan mín og dóttir
hennar, sem er við nám í Bandaríkj-
unum og vantaði sumarvinnu. Og
mér finnst það sniðug hugmynd að
selja ýmiss konar smávarning á hag-
stæðu verði beint til neytenda á
torginu án nokkurra eftirmála. En
þar söðlaði ég líka algjörlega um frá
því sem ég hef áður gert. Ég legg
stund á tryggingasölu meðfram
þessu en það er enn óljóst hvað
verður um torgsöluna með haust-
inu. Kannski gerist ég heildsali eða
fer inn í hús með þessa smásölu,
þótt ég hafi vissar efasemdir um að
það gangi."
VARÐ ILLA ÚTI í
SAMSKIPTUM VIÐ
ÞJÓÐVILJANN
Sveinn var fulltrúi og síðar deild-
arstjóri í viðskiptaráðuneytinu í tíð
Svavars Gestssonar, eins og greint
var frá að framan. En hvers vegna
hætti hann?
„Ég hætti eftir að nýir herrar
komust til valda. Þegar ég var ný-
byrjaður að vinna í ráðuneytinu
skall á olíuverðshækkun, sú seinni
af tveimur. Ég fór í þessi mál og varð
starfsmaður Olíunefndar sem full-
trúar stjórnarflokkanna skipuðu og
sú vinna tók megnið af tíma mínum
árið 1979. Einmitt á þessum tíma
byrjaði Morgunblaðið að hamast
gegn Svavari Gestssyni fyrir að vilja
halda í olíuviðskiptin við Sovétríkin
þótt þau hefðu tíðkast frá því í byrj-
un sjötta áratugarins. Og vegna þess
hvernig blaðið lét var m.a. ákveðið
að koma á laggirnar þverpólitískri
nefnd, Olíuviðskiptanefnd, með Jó-
hannes Nordal í forsæti. Vissulega
voru blaðamenn af öðrum blöðum
öðru hverju að hringja og spyrja út
í þessi mál, sem voru pólitískt mjög
heit, en hvorki ég né nokkur annar
í ráðuneytinu vildi svara þeim, þótt
megnið af því sem fram kæmi í
Morgunblaðinu væri tómt bull. Síð-
an gerist það að biaðamaður á Þjóð-
viljanum hringir einhverju sinni í
mig og segir að Einar Karl Haralds-
son ritstjóri ætli að skrifa fréttaskýr-
ingu um málið og hvort ég geti ekki
gefið einhverjar upplýsingar. Ég
sagði þessum blaðadreng hluti sem
ég hélt að unnið yrði úr vegna
fréttaskýringarinnar en ætlaðist
ekki til að hann hefði beint eftir
mér. Morguninn eftir hringir síminn
minn og á hinum endanum er tryllt-
ur maður, einn af forstjórum olíufé-
laganna og ég skil ekkert hvaðan á
mig stendur veðrið. Loks fæ ég út úr
manninum að eitthvað hafi verið
haft eftir mér í Þjóðviljanum og þeg-
ar ég lít í hann eru 2 greinar um
þetta mál á forsíðu með heimsstyrj-
aldarfyrirsögnum og ein að auki á
baksíðu og margítrekað að Sveinn
Aðalsteinsson hafi sagt þetta. Svav-
ar kallaði mig síðan inn til sín og
benti á Þjóðviljann með þeim orð-
um að þetta væri ákaflega óheppi-
legt mál. Ég gat ekkert sagt, nema
það hvernig þetta hefði borið til, og
okkur fannst það svolítið spaugi-
legt. Síðan hafði ég samband við
forstjóra olíufélagsins og bað hann
að bera á móti því sem í blaðinu
stæði en hann gat það ekki.“
VAR EKKI RÉTTU MEGIN í
PÓLITÍKINNI
„Uppfrá þessu beittu ákveðnir að-
ilar utan ráðuneytisins sér gegn því
að ég kæmi nokkuð nálægt olíumál-
unum. Þegar Svavar svo hætti og
Tómas Árnason settist í ráðherra-
stólinn kom að sjálfsögðu ekki til
greina að ég fengist við þessi mál.
Auðvitað vegna þess að ég hafði
pólitískan stimpil á mér. Og þetta er
eins og með öll þau störf sem ein-
hverju máli skipta, ef maður ætlar
að fá þau eða halda þeim verður
maður að hafa réttu samböndin og
vera í réttu klíkunni. Ég hætti að
vísu ekki fyrr en rúmu hálfu ári eftir
að Tómas tók við og fann mér fram
að þeim tíma, ef ég leitað vel, ýmis-
legt að dunda við. Ég hefði ekki
þurft að hætta, hefði getað setið
áfram í ráðuneytinu og mátt þola
það sama og pólitískt „óæskilegir"
menn hverju sinni — að vera stjakað
til hliðar. Én mér flaug það ekki í
hug stolts míns og samviskunnar
vegna, þótt samstarfsfólk mitt hvetti
mig til að vera áfram, því það var
greinilegt að mennirnir höfðu eng-
an áhuga á að hafa mig þarna. Þeg-
ar nýr maður var ráðinn til að fást
við þau mál sem ég hafði verið í
bauð ég honum borðið mitt og stól-
inn og fór.“
EF „RÉTTUR" MAÐUR
HEFÐI HAFT IKARUS-
UMBOÐIÐ. . .
Sveinn virðist ekki beiskur, talar
skýrri röddu og heidur rólegur
áfram. Skellir stundum upp úr.
Hann greinir frá því að hann hafi
strax að þessu loknu farið til starfa
hjá kunningjum sínum í Fram-
leiðslusamvinnufélagi iðnaðar-
manna sem ráku verktakafyrirtæk-
ið Rafafl/Stálafl og innflutningsfyr-
irtækið Samafl. Hann gerðist fram-
kvæmdastjóri hjá síðastnefnda fyr-
irtækinu sem á þessum tíma hafði
öðlast innflutningsleyfi fyrir Ikarus-
vagna. Flestum mun enn í fersku
minni öll sú gífurlega umræða sem
varð um þá vagna enda segir Sveinn
að fyrirtæki sitt hefði í lokin átt
bunka af blaðagreinum um það mál.
En hvers vegna olli málið svona
miklu fjaðrafoki á sínum tíma, sem
m.a. varð til þess að Davíð Oddsson
gaf kosningaloforð um það fyrir
borgarstjórnarkosningarnar 1982
að Ikarus-vagnarnir yrðu seldir?
„Jú, það var opinberlega vitað
fyrirfram hvaða vagnar hlytu náð í
augum forsvarsmanna SVR, þótt
Ikarus-vagnarnir væru helmingi
hagstæðari en bæði Volvo og Benz.
Og ættar- og hagsmunatengsl þeirra
Eiríks Ásgeirssonar, fyrrverandi for-
stjóra SVR, og bróður hans Gunnars
Ásgeirssonar, forstjóra Veltis sem
flytur inn Volvo, voru tekin góð og
gild þótt slíkt siðleysi þætti óverj-
andi í öðrum löndum. Embættis-
menn gerðu allt til að eyðileggja fyr-
ir okkur og vinstri meirihlutinn,
sem ætlaði sér að taka efnislega á
málunum, brást. Þessir þrír Ikarus-
vagnar sem Reykjavíkurborg keypti
voru í mesta lagi keyrðir í 1 mánuð
en síðan var þeim lagt, en 20 Volvo-
vagnar keyptir og síðan 10 til við-
bótar þótt þeir væru miklu dýrari og
yfirbygging þeirra, sem smíðuð var
hér heima, reyndist meingölluð.
Það fyndna í þessu máli er hins veg-
ar það að Velti hf. hafði á árum áður
verið boðið Ikarus-umboðið, sem er
stærsti liðvagnaframleiðandi í heimi
og tekur ásamt Volvo þátt í fram-
leiðslu Volvo-Ikarusvagna. Það
hefði verið gaman að sjá hvernig
málið hefði farið ef „réttur" innflytj-
andi hefði haft umboðið."
ALDREI SPURÐUR UM
HÆFNI EÐA GETU
Ikarus-ævintýrið fór sumsé út
um þúfur og Sveini tók að leiðast
vistin hjá Samafli sem sá líka um öll
önnur erlend samskipti fyrir Raf-
afl/Stálafl. Að sögn Sveins þróaðist
þetta iðnaðarmannafélag ekki sem
skyldi, enda hafði allri starfsemi nú
verið hætt. Vegna lykta Ikarus-
málsins, þegar enginn kærði sig um
vagnana, dróst innflutningur Sam-
afls mjög saman og Sveinn sagðist
ekki hafa séð nokkurn grundvöll
fyrir því að flytja inn vörur sem lágu
Rafafli /Stálaf li næst og þar eð hann
hefði ekki verið eigandi fyrirtækj-
anna hefði hann ekki viljað hætta
fjármunum þeirra í því ástandi sem
málin hefðu verið.
„Mig langaði í nýtt starf og lét því
af störfum í árslok 1984 og sagði öll-
um sem heyra vildu að það væri nóg
af störfum í þessu þjóðfélagi, menn
skyldu bara líta á blaðaauglýsingar.
Ég vissi ekki hvað ég vildi fara að
starfa og ætlaði bara að gefa sjálfum
mér tíma til að hugleiða málin. Og
þá rennur upp fyrir mér að það er
nóg af spennandi verkefnum en til
að fá þau þarf að hafa sérstök sam-
bönd, vera í „réttri" klíku eða í ”rétt-
um“ stjórnmálaflokki. Mér flaug
ekki í hug að klíkuskapur væri jafn
ráðandi á íslandi og hann er. Ég er
af góðum ættum, Grímsstaðaætt-
inni, en hef engan áhuga á að taka
þátt í einhverjum leik, þar sem aðrir
eiginleikar en hæfni manna og geta
er lögð til grundvallar. Um slíkt hef-
ur þó ekki verið spurt í atvinnuleit
minni. Svo eru menn að hneykslast
á „Berufsverbot" í Þýskalandi þegar
hlutirnir eru ekki miklu skárri hér.
Þegar ég hafði verið atvinnulaus í
mánuð vildi svo til að einn af bestu-
vinum mínum dó á besta aldri. Þá
fór ég að huga að því hvernig trygg-
ingamálum væri háttað í slíkum til-
vikum og komst að raun um að við
erum áratugum á eftir öðrum þjóð-
um og hneisa hvernig að þessum
málum er staðið hér á landi. Ég
gerði því samning við Almennar
tryggingar og Almenna líftryggingu
um tryggingasölu en það er erfiðara
mál en svo að hægt sé að lifa á því
einvörðungu. Þess vegna fór ég líka
út í torgsöluna."
12 HELGARPÚSTURINN