Helgarpósturinn - 07.08.1986, Blaðsíða 28

Afskipti Bandaríkjamanna af hvalveiöum okkar íslendinga hafa
að vonum vakið heftúðug viðbrögð manna á meðal. Virðist þá einu
gilda hvar í flokki þeir standa. í DV 31. júlí birtust t.d. tvær Kjallara-
greinar um málið, önnur eftir Magnús Bjarnfredsson, hin eftir Har-
ald Blöndal. Yfirskrift greinar Magnúsar er „Kjaftshögg frá uinum''
og hefst hún svo: „Þá hafa heimsins mestu hvaladráparar Iagt til at-
lögu við íslendinga.. .“ Haraldur skírir sína grein „Hrokagikkir“ og
segir í upphafi máls: „Bandaríkjamenn virðast ekki þurfa á vinum
að halda. Undanfarin misseri hafa þeir Iagt sig í líma við að gera ís-
lendinga fráhverfa sér með einstökum ruddahætti og tyrfni í utan-
ríkisviðskiptum."
Ef eitthvað er séu hægri menn öllu stóryrtari í garð Bandaríkja-
manna en þeir sem halda sig vinstra megin hins pólitíska vallar-
helmings. Þeir vakna nú upp við vondan draum þar sem þeir áttu
fráleitt von á „kjaftshöggi frá vinum“. Rætist hér hið fornkveðna að
illt er að binda ást við þann er enga kann á móti...
Efalítið eru Islendingar ósammála um ágæti málstaðar síns í hval-
veiðimálinu. Þeim mun meiri einhugur ríkir um að afskipti Banda-
ríkjamanna af máli þessu eru ólíðandi með öllu eða eins og segir í
leiðara sjálfs Morgunbladsins 29. júlí: „Hvalveiðar og sala hvalaf-
urða er svo önnur hlið þessa máls sem skiptar skoðanir eru um með-
al þjóðarinnar. Um þá hlið er óþarfi að deila nú þegar þarf að snúa
einu andliti í vestur."
Hér verður nú reynt að varpa nokkru ljósi á þau áhrif sem „kjafts-
högg“ vinanna í vestri gæti haft fyrir þjóðernisvitund okkar íslend-
inga; strekkist nú t.d. ekki óþægilega á þjóðernishnútnum, sem er
bandaríska herstöðin hér á landi?
• HVAÐA AFLEIÐINGAR HAFA GRÖF
AFSKIPTI BANDARÍKJAMANNA AF
HVALVEIÐUM ÍSLENDINGA Á ÞJÓÐ-
ERNISVITUND OKKAR? . REYNAST
80 HVALIR OKKUR VERÐUGT SAM-
EININGARTÁKN OG TILEFNI TIL AÐ
SMÍÐA TRAUSTA SJÁLFSMYND TIL
BRÚKS JAFNT INNANLANDS SEM
UTAN?
En lítum fyrst aðeins á málstað-
inn. Hvað í dauðanum kemur
bandaríska viðskiptaráðuneytinu til
að hóta íslendingum að beita þá við-
skiptaþvingunum ef þeir láti ekki af
veiðum nokkurra vesælla hvala?
Varla af hjartagæsku einni saman
því Bandaríkjamenn veiða nefni-
lega hvali sjálfir án þess að nýta þá,
ekki einu sinni beinin. Gefum Magn-
úsi Bjarnfredssyni orðið í fyrr-
nefndri grein þar sem hann kemur
inn á þennan illþolanlega tvískinn-
ung Bandaríkjamanna:
„Bandaríkjamenn hafa til að
mynda tekið miklu ástfóstri við
hvali, svo að með ólíkindum má telj-
ast. Peningamenn hafa þar óhemju-
mikinn áhuga, enda ekki fráleitt að
þýðingarmiklum hagsmunum
valdamikilla viðskiptajöfra sé best
borgið með því að hvalkjöt sé ekki
að þvælast fyrir afurðum þeirra á
markaðnum. Auðvitað mega
Bandaríkjamenn því ekki heyra það
nefnt að hvalir séu drepnir og étnir.
Skítt veri með menn, einkum ef þeir
hafa óhreinan hörundslit — en alls
ekki hvalir."
Mörður Árnason: „Viðbrögð Islendinga
við afskiptum Bandaríkjamanna af hval-
veiðum okkar sýna afskaplega vel að
samanlögð (slenska þjóðin gengur með
hnút í maganum. Sá hnútur heitir her-
stöðin."
Samband hræsni og
hagsmuna
Ennfremur segir Magnús: „En
það kúnstugasta í öllu dæminu er
svo að sjálfir drepa þeir miklu fleiri
hvali en nokkrir aðrir! En það álíta
þeir ekki glæp því þeir nýta ekki
höfrungana sem þeir drepa tugþús-
undum saman, þeir eru bara drepn-
ir af því þeir eru fyrir við túnfisk-
veiðarnar. Skyldi geta verið eitt-
hvert samband milli hræsni og hags-
muna? Allavega eru engar aðgerðir,
engar þvinganir, bara sorrý! Það eru
nefnilega miklir peningar í túnfisk-
iðnaðinum og kjötið af höfrungun-
um keppir ekki við bandaríska kjöt-
ið á neinum markaði."
Já, vinstri höndin vill sem minnst
af því vita hvað sú hægri gjörir. — Þá
hafa margir bent á að talandi um
hvali séu mannúðarsjónarmið út í
hött. Er eitthvað ómannúðlegra við
að drepa einn hval heldur en hundr-
að naut eða milljón kjúklinga sem
gefa svipað kjötmagn? Hvað er
ógeðslegra við að borða volgt hval-
kjöt af nýslátraðri skepnunni eins og
t.d. Færeyingar gera heldur en fryst
nautakjöt, niðurbútað og plastpakk-
að? „Það er engu líkara en eitthvert
frústrerað yfirstéttarpakk úti í heimi
hafi ákveðið að taka lifibrauðið frá
okkur veiðiþjóðunum á norðurslóð-
um,“ sagði enda einn viðmælandi
blaðsins.
Flestir viðmælendurnir tóku í
sama streng hvað þetta varðar, en
töldu jafnframt að full ástæða væri
til að sporna við fótum í hvalveiðum
og þeirri rányrkju sem átt hefði sér
stað á hvalstofnunum. En þeim þótti
aftur á móti sem röksemdafærslurn-
ar gegn hvalveiðunum almennt,
einkum í Bandaríkjunum, væru
komnar á villigötur, eða eins og
einn komst að orði:
„Það gengur ekki sem röksemd
að halda því fram að hvalurinn sé yf-
ir aðra sjávarbúa hafinn vegna þess
að hann sé svo greind og fögur
skepna. Þarna er verið að skapa
heilaga kú sem á ekki við nein rök
að styðjast. Þá hætta menn að veiða
og éta hvalinn af svipuðum ástæð-
um og þeir átu ekki hrossakjöt í
gamla daga. Hvaða dýr ætli verði
tekið fyrir næst? Kannski selurinn af
því að hann hefur mannsaugu og á
Magnús Bjarnfreðsson: „Auðvitað mega
Bandaríkjamenn því ekki heyra það nefnt
að hvalir séu drepnir og étnir. Skftt veri
með menn, einkum ef þeir hafa óhreinan
hörundslit — en alls ekki hvali."
sjö börn á landi og sjö í sjó!“
Semsé: allir á einu máli um að
málstaður Bandaríkjamanna í
hvalamálinu sé firna vondur: sjálfir
drepi þeir hvali, fyrir nú utan að sá
vondi skúrkur Reagan meti meira líf
áttatíu hvala á íslandsmiðum heldur
en líf milljóna svertingja í Suður-
Afríku.
Aftur á móti eru menn missann-
færðir um ágæti íslenska málstaðar-
ins í þessu máli. Þó gátu allir tekið
undir að hvalastofninn þyrfti að
rannsaka betur með það fyrir aug-
um að renna traustari stoðum undir
veiðitakmarkanir í framtíðinni, svo
og að ekki færi á milli mála að
hvalastofninn ógnaði þorskstofnin-
um við strendur landsins. Svo mælir
líka sjávarútvegsráðherra með Haf-
rannsóknastofnun á bak við sig.
Veiðar í vísindaskyni.
Gárunginn Flosi Ólafsson hendir
óspart gaman að þessum vísinda-
skynsmálstað íslendinga í Viku-
skammti sínum í Pjódviljanum
þann 27. júlí. Þar segir Flosi m.a.:
„Og ég sé draumalandið fyrir
mér: Hægri menn gera vinstri
mönnum bjarnargreiða í vísinda-
skyni, götustrákar berja gamlar
konur niðurí svaðið til að ná af þeim
ellilífeyrinum í vísindaskyni, spek-
úlantar koma sér upp ábatasömum
hundruðmiljónakróna fallíttum í
vísindaskyni, faktúrur eru falsaðar í
vísindaskyni, bossum og blókum
mútað í vísindaskyni og afmælis-
gjafir gefnar í vísindaskyni.
Nú verður hægt að vera ölóður í
vísindaskyni, berja kerlinguna í
mask í vísindaskyni... Nú verður
það ekki bara hvalur og hrefna sem
við drepum í vísindaskyni. Nú drep-
um við samviskuna í eitt skipti fyrir
öll í vísindaskyni.“
Að halda reisn sinni
og virðingu
En málið snýst ekki um svo og svo
mörg tonn af hvalspiki og beina-
mjöli, sem aflað hefur verið í vís-
indaskyni eða ekki, samkvæmt út-
reikningum Alþjóðlega hvalveiði-
ráðsins eða ekki, heldur um það að
Bandaríkjamenn hafa í hótunum
við Islendinga, ætlast til þess að lög
sett í Bandaríkjunum gildi á íslandi
eða eins og segir í fyrrnefndum leið-
ara Morgunbladsins sem ber yfir-
skriftina Ad standa á rétti stnum:
„Hér er ekki til umræðu spurning-
in um það hvort hvalveiðar yfirleitt
séu réttlætanlegar eða ekki. Hér er
um að ræða háttsemi í samskiptum
milli stórveldis og smáríkis, sem
hafa átt mikil og góð samskipti sín á
milli í áratugi, sem útilokað er fyrir
okkur íslendinga að sætta okkur
við, ef við viljum halda reisn okkar
og virðingu."
Að mati leiðaraskrifara Morgun-
blaðsins er aðalatriði þessa máls
ekki hvort við missum fiskmarkaði
og neytendur í Bandaríkjunum og
Japan, heldur hvort Bandaríkja-
menn eru „tilbúnir að grípa til jafn
fáheyrðra ráðstafana og efnahags-
legar þvinganir gagnvart íslandi
væru.“
Þá er þess getið í leiðaranum að
líkast til sé þessi hegðun Banda-
ríkjastjórnar tengd þeirri vaxandi
hörku sem þeir hafi sýnt í viðskipt-
um og samskiptum við aðrar þjóðir
undanfarið; þeir leggi höfuðáherslu
á þrönga sérhagsmuni og eigin-
gjörn sjónarmið.
Öðru vísi manni áður brá við leið-
aralestur Morgunblaðsins þar sem
„vinurinn í vestri" var til umræðu.
Það er fyrst þegar böndin berast að
Islendingum sjálfum að hérlendir
hægri menn fást til að líta vininn
gagnrýnum augum og setja aðgerð-
ir hans í viðskipta- og utanríkismál-
um í víðara samhengi en ella. Hér er
komið við óþægileg kaun, t.d. það
sem Mörður Arnason, blaðamaður
á Þjóðviljanum, kallar „íslenska
þjóðernishnútinn“, en um hann far-
ast honum svo orð:
íslenski þjóð-
ernishnúturinn
„Viðbrögð íslendinga við afskipt-
um Bandaríkjamanna af hvalveið-
um okkar sýna afskaplega vel að
samanlögð íslenska þjóðin gengur
með hnút í maganum. Sá hnútur
heitir herstöðin. Það eru ekki bara
herstöðvaandstæðingar sem
skammast sín vegna hennar, heldur
líður 90% þjóðarinnar illa út af
henni. Þetta kemur t.d. fram í því að
menn vilja helst aldrei tala um Kan-
28 HELGARPÓSTURINN