Tíminn - 24.12.1938, Blaðsíða 9

TÍMINN
9
eftir fjögur ár meö hjálp vinveittra heldri
manna. Tuttugu og þriggja ára gamall fékk
ég atvinnu sem aðstoðarskrifari, og þegar
ég var tuttugu og sjö, varð ég aðalskrifari.
Eg giftist dóttur umsjónarmannsins, og hún
fæddi mér þrjú gáfuð börn. Þau lifa og
harma föður sinn. Hendur þeirra eru hvít-
ari en þessar. Það er vel séð fyrir þeim öll-
um í virðulegum stöðum. Réttláti Pétur,
fyrir þér fær ekkert dulizt! Eg leyfi mér að
segja, að eg hefi verið góður meðlimur í
hinu mannlega samfélagi. Hendur mínar
eru til vitnis um það, að ég segi satt. Eg hefi
ekki látið talentuna mína ryðga eða grafið
hana í jörðu. Eg hefi lyft mér og mínum
upp. Ef þú opnar hliðið þitt, mun ég ganga
inn í rikið með þessi vitni.“
„Svona nú, svona nú, þú verður að bíða
stundarkorn. Vertu nú rólegur og dragðu
þig til baka! — Kynleg sál að tarna ... Hver
á öllum himninum hugsar um hendur? —
Nú, Jóhann Jóhannsson, hvers vegna
stendur þú þarna og heldur höndunum fyrir
aftan bak? Hefir þú ekkert fram að færa?
Komdu hingað!“
Jóhann Jóhannsson færði sig þrákelknis-
lega nær með höfuðið niðri í bringu. Hann
hélt höndunum fyrir aftan bak, gaut horn-
auga til Péturs og sagði í hálfum hljóðum
með djúpri rödd:
„Ef það veltur mest á höndunum, þá hefi
ég ekkert fram að færa. Eg hefi aldrei orðið
annað en eimskipskyndari, og það sér á.
Krumlurnar á mér hafa alltaf verið hrjúfar
og illa til hafðar og ekki einu sinni al-
mennilega hreinar á sunnudögum. Og börn-
in eru eins og fólk flest. Við stúlkurnar eru
ekkert sérstakt að athuga, en strákurinn er
á vélaverkstæði, og þá er ekki að sökum að
spyrja. En eins grómtekinn og ég hefir hann
aldrei verið, ef það væru nokkrar málsbæt-
ur... . En það borgar sig ekki að standa
hér og rausa um það. Ef frændi hefir ekkert
á móti því, vildi ég helzt að mér væri undir
eins komið fyrir, þar sem ég á að vera.“
Sankti Pétur greip í skeggið og brosti
góðlátlega.
„Við eigum ekki svo annríkt, Jóhann
minn Jóhannsson! Víktu til hliðar, svo að
ég fái að heyra hvað Pétur hefir á sam-
vizkunni.“
Jóhann dró sig til baka, og Rauði Pétur
gekk hvatlega fram, ugglaus og ófeiminn.
„Jæja, Pétur, þú komst þá hingað líka. Þú
hefir heyrt, hvað hinir hafa sagt; hefir þú
nokkuð að segja?“
Pétur hafði sitt hvað að segja. Hann varð
hnakkakertur, lét aðra hendina hvíla á
mjöðminni, en hina hafði hann á lofti til
að undirstrika orð sín, því að hann var
vanur ræðumaður.
„Það gleður mig að fá þetta frábæra
tækifæri til að tala við þig, Sankti Pétur,“
byrjaði hann. „Af tilviljun berum við sama
nafn. .. . Eg sé að þú ert meiri háttar skáld
....“ — hann sveiflaði handleggnum, —
„maður, sem ekki einungis þeir lifandi,
heldur líka þeir dauðu, titra frammi fyrir.
Það er ástand, sem ég skil. Hendur mínar
eru, þar sem nú um slíkt aukaatriði er að
ræða, hvorki hvítar né svartar, heldur
rauðar, rauðar af lit lífsins! Eg tala í lík-
ingum.... Líttu á skrifarann þarna með
sínar mjallhvítu iðjuleysishendur! Hvílíkur
smáborgari, hvílíkur hamingjuleitandi, —
hann, sem líka reynir að smjaðra sig inn í
sjálft himnaríki! Hann var einu sinni ó-
brotinn verkamaður, sem lifði arðberandi
lífi, en hvað gerði hann? Byrjaði að fikra
sig í paradís hvítu handanna. Prílari, sín-
girningur, sem sveik stétt sína! Og þessi
félagi þarna, með hendurnar fyrir aftan
bak? Hvað segja hendur hans? Jú, að hann
hafi haft karlmennsku til að bera sína byrði
og sníglast ekki upp á við, en kraft og ein-
beitni til að þvo af sér skítinn vantaði
hann! Hann og félagar hans voru þrælar
allt sitt líf. Hendur mínar sýna aftur á
móti annað hlutskipti í lífinu! Það hefir
verið svolítið blóð á þeim — hvað um það,
ég blygðast mín ekki! Byltingin, mannkyns-
sagan tók þær í sína þjónustu. Frelsið þurfti
þeirra við! Lífið sló með þeim! Þær hafa
verið í þjónustu hins háleitasta, fegursta og
heiðarlegasta. Já, ef þú leyfir, mun ég sjálf-
ur opna þetta hlið með þessum höndum!
Eg hefi lokið máli mínu!“
Hann gerði sg líklegan til að ganga fram
hjá Sankti Pétri, en englarnir gættu hans
og réttu út handleggina í veg fyrir hann,
og hann hörfaði til baka fyrir valdi augna
þeirra einu saman.
„Hægan,“ sagði Sankti Pétur alvarlega,
„einnig þú verður að bíða.“ Og hann sneri
sér að Bláni engli: „Farðu og sæktu stóru
bókina, því að nú ætla ég að dæma.“
Bláinn engill fór nú inn um hlið, sem ekki
var víðara en venjulegar dyr, og sólbjartir
geislar streymdu út andartak og skáru í
augu sálnanna.
„í þessa bók,“ útskýrði Sankti Pétur,
„höfum við skrifað allt, sem við tökum til
greina, og það er bara það allra minnsta.
Því að við teljum ekki mikið til tekna. Við
skulum sjá, hvað stendur hérna.“
Og sólskinið skæra streymdi aftur út
um hliðið, því að engillinn kom aftur með
stóru sálnabókina og lét hana af hendi við
Pétur. Hann blaðaði í henni um stund og
tók síðan til máls:
„Ja-há, ég hefi heyrt það, sem þið hafið
sagt, og séð hendur ykkar — einnig þínar,
Jóhann Jóhannsson, þótt þú haldir þeim
fyrir aftan bak. Eg er forviða. Eg hafði
aldrei hugsað mér að spyrja ykkur um
hendurnar, en það er þó gott, að ég fékk
að heyra málflutriing ykkar. Jæja — þá, er
þá tekið svona mikið tillit til þess, sem
hendurnar segja; það var nú nýjung fyrir
okkur! Um það spyrjum við ekki. En nú
felli ég dóminn, hlustið á! Einu sinni, fyrir
óralöngu, kröfðust við, að hjarta mannsins,
væri hreint, eins og hendur hans. En þar
höfum við orðið að slaka til. Hvaða ein-
staklingur af kyni mannanna mundi annars
standast prófið? Við krefjumst nú bara
þess, að hjartað sé gott, það hjarta,
sem hverjum manni er gefið, einmitt það,
sem er þarna inni. Hlýtt og viðkvæmt
hjarta er hið mesta lof dauðlegs manns.
Hvað hafið þið viljað gera gott? Þú Pétur
— jafnvel þótt þér hafi ekki heppnazt það
svo vel?“
Pétur var ekki seinn til svars:
„Hvað hefi ég viljað? En sú spurning! Eg
hefi viljað gera allan heiminn hamingju-
saman!“
„Þú ert maður að mínu skapi! Við skulum
nú sjá, hvað bókin hérna segir um málið.
Jú, hérna stendur — hérna stendur ná-
kvæmlega ekkert! Ekkert er skrifað um það,
að þú hafir gert heiminn hamingjusaman.
En hérna stendur önnur grein á inneignar-
síðunni þinni, og það er þitt haldbezta
reipi. Þegar þú sazt í fangelsi í Siberíu,
gafstu, gömlum, veikum manni í klefanum
þínum bezta matinn þinn í heila viku. —
Gamli maðurinn dó og við tókum hann upp
til okkar — en þú hafði gert miskunnar-
verk. Þess vegna drögum við réttvísílega
þrjú þúsund ár frá tíma þínum í ríki
Konungs konunganna. Eitt þúsund ár áttu
eftir. Gakktu nú þarna, hm-hm, til vinstri."
Rauði Pétur sótroðnaði og mótmælti
röggsamlega:
„Það er óréttlátt! Eg mótmæli! Þessi
dómur tekur eingöngu tillit til persónu,
ekki til málefnis. Eg skýt máli mínu til æðra
dómstóls!“
„Komið hérna, strákar, og farið burt með
hann,“ sagði Sankti Pétur með handbend-
ingu, „hérna vinstra megin við hliðið, á
venjulegan stað. Og komið fljótt aftur!“
Það var farið með Pétur burt; hann
streyttist kröftuglega á móti, en kraftar
hans komu honum ekki að neinum notum
í höndum englanna.
Sankti Pétur fletti nú upp á nýrri síðu
í bókinni og sneri sér að Nils Fálka:
„Og nú skulum við sjá, hvernig þínar
sakir standa, Nils Fálki.“
„Eg hefi erfiðað og skrifað tölur, og börn
mín. ...“ stamaði Fálki þegar, titrandi yfir
þeim örlögum, sem Pétur hafði sætt.
„Já, við tökum tillit til þess, en nú snúum
við okkur að því, sem stendur hérna á þess-
ari síðu. Hér stendur, að þú hafir einu sinni
gefið tuttugu og fimm aura blindum vesa-
lingi, sem hafði staðið á götunni allan
seinni hluta dagsins og ekkert fengið, vegna
þess, að allir héldu, að allir hinr hefðu
gefið honum. Það var í eina skiptið, sem þú
gafst, og það var ekki mikið. En þú varst
sá eini, sem gaf þann daginn. Það gerðir þú
ekki til einskis. Vinstra megin! Við komum
og sækjum þig von bráðar.“
Fálki kraup á kné fyrir framan Sankti
Pétur og spennti greipar:
„Nei, nei, lofaðu mér að sleppa! Þetta
getur ekki verið rétt. Elsku, góði, bezti....“
„Lofaðu honum að sleppa, frændi,“ bað
engillinn Bláinn, sem komið hafði til baka
með Blæ. „Hann getur ekki staðið á fótun-
um.“
En Sankti Pétur var óbifanlegur, og það
var einnig farið burt með Fálka. Englarnir
studdu hann.
Það hafði ekki létt yfir Jóhanni Jóhanns-
syni, á meðan þessu fór fram. Hann stóð
ávallt með hendurnar fyrir aftan bak, og
úr andliti hans varð hvorki lesin von né
ótti. Sankti Pétur sneri sér nú til hans.
„Jæja þá, Jóhann Jóhannsson, ég veit
hvað þér líður. Hvers vegna ertu svona
reiðilegur á svipinn? Það verður að hafa
gömlu regluna í heiðri einhvers staðar í
heiminum, hvernig mundi annars fara?“
„Það skil ég vel,“ sagði Jóhanw þumbara-
lega, „það verður að halda reglu.“
„Og við látum hana einnig ganga yfir þig.
Vildirðu segja nokkuð?“
„Ne-ei,“ sagði Jóhann, „ég hefi aldrei gert
neitt gott. Ekki hefi ég setið í fangelsi og
gefið mat og ekki heldur gefið neitt annað
— ég hélt að aðrir hafi gert það. En ég hefi
sóað mörgum tuttugu og fimm eyringum á
ölstofunni, og þess iðrar mig nú.“
Sankti Pétur studdi fingrinum á bókina
og horfði íbygginn á hann.
„Hvað ertu að segja? En hér höfum við
skrifað talsvert upp. Þú hafðir föður þinn
gamla á heimili þínu, enda þótt þröngt væri
um ykkur sjálf, og oft vannstu fyrir veika
félaga þína. Og hér sé ég, að þú hefir líka
ausið út gjöfum: Þú hefir gefið sex hundr-
uð og áttatíu krónur til styrktar ýmsum,
sem voru fátækari en þú, mest á gjafalista,
tuttugu og fimm og fimmtíu aura í senn.“
Jóhann Jóhannsson virtist eiga bágt með
að trúa.
„Má ég sjá,“ sagði hann og staulaðist til
Sankti Péturs. „Það hlýtur að vera skakkt."
„Skakkt? Heldurðu að okkur skjátlist
hérna? Hér stendur það.“
Sankti Pétur benti á greinina. „Já, þarna
stóð það, Jóhann sá það með sínum eigin
augum. En hann trúði því ekki samt sem
áður.
„Víst stendur það þarna,“ sagði hann,
það sé ég. „En það hlýtur að vera einhver
annar. Það heita svo margir Jóhann Jó-
hannsson.“
Þá hló Sankti Pétur og lokaði bókinni svo
að small í.