Tíminn - 23.12.1940, Qupperneq 18

18
T f M I N N

Uppdráttur af miðhluta Fjallabaksvegar.
Krossinn á miðjum uppdrœttinum sýnir staðinn, þar sem beinin fundust.
Vegurinn sýndur með brotinni línu.
lega þann, er á Emstrunum fannst, var
spennt gjörð og meljutætlur undir. Virðist
því hafa verið breitt yfir hann, svo sem er
háttur góðra ferðamanna, og ætla má, að
hestarnir hafi verið bundnir á streng. Fjórði
hesturinn fannst ekki og hefir aldrei til
hans spurzt, svo að víst sé. En nokkrum
árum síðar fundust hestbein á Mýrdals-
sandi hjá Sandvatninu heldur en Múla-
kvísl og hjá þeim hringja af yfirgirðingi,
sem merkt var Þorláki eða þekktist honum.
En svo bar til, að einn hesturinn í för
þeirra félaga var ættaður úr Mýrdal. Hafði
hann verið seldur um vorið áður vestur í
Gullbringusýslu, en strokið heim um sum-
arið, og átti Þorlákur að taka hann vestur.
Hugðu menn því, að klárinn hefði enn
leitað til átthaganna, en týnzt á Mýr-
dalsjökli eða við rætux hans.
Eftir þetta sumar féllu leitir niður,
nema hvað gangnamenn og aðrir, sem fóru
Fjallabaksveg, svipuðust um eftir vegsum-
merkjum, einkum á þeim slóðum, þar sem
minnst hafði verið leitað. En ekki fannst
urmull af mönnunum né farangri þeirra,
og vakti það undrun og óhugnað. Komu nú
upp ýmsar sagnir og getgátur um afdrif
þeirra og ekki allar sem trúlegastar. Sú var
ein, að Þorlákur hefði verið drukkinn, tapað
ratvísi sinni og villzt langt úr leið. En Sæ-
mundur á Borgarfelli taldi slíkar getsakir
tilhæfulausar með öllu, og treystist enginn
kunnugur til að hnekkja ummælum hans.
Þá var það og á orðspori, að líkin hefðu
verið rænd, en síðan dysjuð, líkt og Reyni-
staðabræður. Þótti Rangvellingum nærri sér
höggvið með slíku, sem von var, og að ó-
verðugu, því að þeir höfðu sýnt hinn mesta
drengskap um leitir og liðsinni. Loks gekk
sú saga' manna ,á meðal, að þeir félagar
væru að visu á lifi, en hefðu lent hjá úti-
legumönnum og orðið að sverja þeim trún-
aðareiða til lífs sér og ganga þeim á hönd.
Átti Þorlákur að hafa sézt í Hafnarfirði,
austur á landi og á Akureyri, og var talið,
að hann hefði verið þar í einhverjum er-
indum fyrir húsbændur sína.
En tíminn leið og fékk mönnum annarra
umhugsunarefna. Úti í Evrópu geisaði stór-
veldastríð milli Frakka og Þjóðverja, Danir
settu hin illræmdu stöðulög, og íslendingar
héldu sína þjóðhátíð og fengu stjórnarskrá.
En einhvers staðar að fjallabaki hvítnuðu
bein fjögurra ferðamanna, og atburðirnir
fyrntust í hugum vina þeirra og vanda-
manna. — Og enn leið lengra fram.
En eftir 10 ár, þann 24. september 1878,
bar það til, að tveir leitarmenn á Rang-
vellingaatfrétti, þeir Steinn Eiríksson frá
Odda, síðar bóndi að Oddhól, og Jón Jóns-
son frá Helluvaði, síðar bóndi í Vindási,
voru sendir suður á Mælifellssand til að
skima eftir kindum, sem þó var eigi venja,
því að vel sér yfir sandinn af hæðunum
norðan hans. Eigi höfðu þeir félagar lengi
farið, er þá bar að öldu einni suður frá
Kaldaklofi. Sáu þeir þar vegsummerki
nokkur, og varð Steini þá að orði: „Hér
munu liggja mennirnir, sem úti urðu.“
Klapparþúst er á öldunni norðan i móti,
eigi hærri en svo, að taka mundi manni í
mjöðm. Undir henni lágu bein tveggja
manna hlið við hlið, og var brekán breitt
yfir, en annað undir. Höfðu menn það fyrir
satt, að það væru leifar þeirra Árna og
Davíðs, og hefðu þeir dáið fyrst og hlotið
þennan umbúnað. Á að gizka þremur föðm-
um norðar lá þriðja líkið, og var talið, að
það væri af Þorláki, meðal annars af klæð-
isvesti silfurhnepptu, sem á því var. Litlu
vestar lá hin fjórða beinagrindin, og þekktu
menn fyrir víst, að hún var af Jóni Run-
ólfssyni, því að fótólar voru spenntar um
leggina, en þannig gekk hann jafnan. Sagt
er, að í kryppu hans eða fast hjá honum,
hafi legið nestiskassi þeirra félaga opinn,
og í honum mjaðmarbein af kind, nokkur
rif og opinn sjálfskeiðungur. Var það hald
manna, að hann hefði lifað lengst og verið
að matast, er hann lézt, og hefði hnífurinn
þá fallið úr hendi hans, þó að einnig megi
geta sér þess til, að hann hafi haft hnífsins
not til annars.
Þarna lágu þá lík þeirra félaganna allra,
kúpur og kögglar blásnir, en fötin furðu
heilleg, að því er virtist. Þegar við var
komið, reyndust þau þó hismi eitt. Fast
fyrir vestan klöppina lágu skrinur, klyfberi,
einn eða fleiri, byssa og tóbaksbaukur, en
reiðver voru þar engin, og má ætla, að þeim
hafi ekki verið sprett af hestunum.
Þeir Jón og Steinn hreyfðu ekki við neinu,
en flýttu sér til sinna manna að segja tið-
indin. Fjallkóngur á Rangárvallaafrétti
var þá Ólafur Jónsson á Árbæ, síðar bóndi
að Selsundi. Fór hann þegar að athuga
fundinn með nokkra menn, en ekki var
Jón í þeim hópi. Talið var, að sjaldan sé
of mikið af því góða, en þó virðist það hafa
sin takmörk eins og annað, ef vel á að vera.
Ólafur fjallkóngur var frábær hirðumaður,
og hvort sem það hefir verið að hans fyrir-
lagi eða ekki, þá henti Rangvellinga hér
sú skyssa, að þeir fluttu beinin öll saman
í eina hrúgu og breiddu yfir þau brekáns-
ræfla þá, sem voru um líkin tvö, og hafði
það brekánið, sem undir var, haldið sér
furðu vel. Vitanlega var þetta í góðu' skyni
gert, enda mátti kalla, að líkin hefðu legið
nógu lengi nábjargarlaus, þó að nú væri
úr bætt eftir föngum. En Skaptfellingum
sárnaði þetta tiltæki mjög, sem vonlegt
var, því að þeir töldu víst, að þeir hefðu
þekkt líkin af fötunum, ef engu hefði ver-
ið hróflað.
Þegar litið var í skrínurnar, virtust þær
fullar af smjöri og smálka, sem nú er
nefndur stykkjakæfa, en er betur var að
gætt, reyndist smálkinn eyddur upp í gráða
og hismi. Smjörið hafði aftur haldið sér
betur, þó vat það farðað mjög og upp
þornað að utan, en í miðjum skrínunum
sýndist það óskemmt og þó með nokkrum
súrkeim. Eru eigi nema rúm 20 ár frá því
að síðast var á því bragðað, því að skrín-
urnar voru aldrei fluttar burt, en nú eru
þær komnar í spón.
Peningar fundust á líki Þorláks, silfur-
spesíur, og orðnar rauðbrúnar á lit. En
með því að komin var önnur mynt, voru
þær bræddar upp og smíðaðir ú|r þvtt
stokkar á belti, sem enn mun til. Til eru
og enn krækjur af axlaböndum Þorláks.
Rangvellingar sendu þegar þrjá menn
austur í Skaptártungu til að gera aðvart
um beinafundinn, enda þótti hann heldur
en ekki tíðindum sæta. Sagt er, að einn
sendimanna hafi haft með sér brenni-
vínsflösku og gefið Kristínu, ekkju Þor-
láks, til hugarhægðar, er hún fengi frétt-
irnar, og þó að skoðanir kunni að vera
skiptar um slíka harmbót, verður varla
deilt um tilganginn, enda er fullyrt, að
flaskan væri vel þegin.
Tungumenn brugðu við skjótt og sóttu
beinin vestur. Voru þau flutt að Gröf og
Játin öll í eina og sömu kistu. Þann 17.
október 1878 voru þau grafin að Ásum i
Skaptártungu, og var sú jarðarför fjöl-
menn. — Þá voru liðin 10 ár og 6 dögum
betur frá því, er síðast fréttist af þeim
félögum, og mun sjaldgæft, að lík standi
svo lengi uppi.
Dóttur áttu þau Þorlákur og Kristín þá,
er Ragnhildur hét. Nóttina áður en komið
var með beinin að Gröf, dreymdi hana
föður sinn ,að hann væri kominn heim, en
heldur þótti henni hann óglaður, eins og
eitthvað væri að honum. Eftir jarðarförina
dreymir hana Þorlák að nýju. Var hann
enn dapur í bragði og kvartaði um kulda
á fótum. Þær mæðgur sendu nú gagngert
vestur þangað, sem beinin fundust, til þess
að leita betur.' Var grafið tfl í sandinum,
og fundust þá fáeinir kögla,r úr fótum.
Þegar sendimennirnir voru á heimleið,
dreymdi Ragnheiði föður sinn enn. Var
hann þá léttur á svip og ánægður að sjá,
enda kvaðst hann nú koma í síðasta sinn
að Gröf.
Þó að beinin væru nú fundin og komin
í kristinna manna reit, var það jafn ókunn-
ugt og áður, hvað á daga þeirra félaga
dreif eftir það, að þeir skildu við Sæmund
á Skiptingaröldu, eða með hverjum hætti
andlát þeirra bar að hendi. Voru þeir að
standa af sér él, er þeir misstu máttar
síns, eða lögðust þeir til hinnar hinztu
hvíldar helkalnir og örmagna eftir langa
villu um veglausan sandinn? Staðurinn,
þar sem þeir fundust, veitir litla vitneskju
um þau efni. Hann liggur um 5 km. vestur
frá Skiptingaröldu eða nærri því miðja
vegu þaðan í Hvanngil. Þeir bjuggust um
móti norðri, og bendir það til þess, að þeir