Tíminn - 10.06.1964, Blaðsíða 8

Gísli Magnússon, Eyhildarholti:
GRJÓTKAST U
Eg gat þoss í grein minni í Tim
anum 14. maí, a3 ég mundi síð-
ar víkja nokkuð að frumhlaupi
bæjarstjórans á Sauðárkróki í
Morgunblaðinu 7. apríl s. 1., þar
sem hann ræðst á Kaupfélag Skag-
firðinga og vissa starfsmenn þess
af meiri heift en hyggindum. Verð
ur þó að mestu stiklað á stóru,
enda eigi skemmtileg dægradvöl
að eiga orðastað við mann, sem
umgengst sannleikann af meira
hirðuleysi en hæfa. mundi manni
i ábyrgðarstöðu.
K. S.
Kaupfélag Slkagfirðinga er lang
samlega stærsta fyrirtækið á Sauð
árkróki. Félagið er fjölmennt. í
Sauðárkróksdeild eru 5.38 félags-
tnenn. Bæjarstjórinn er einn
þeirra og dirfist vonandi enginn
að draga í efa áhuga hans og cin
lægni sem samvinnumanns.
Kaupfélagið greiðir að sjáif-
sögðu háar fúlgur til bæjarsjóðs.
Á árinu 1963 námu beinar greiðsl
ur félagsins til bæjarsjóðs kr.
306.175.00 (útsvar, aðstöðugjald,
tasteignagjöld). Er þá að vísu ó-
talinn hluti bæjarsjóðs af sölu-
skatti, sem goldinn er í ríkissjóð,
en kaupfélagið greiddi á því sama
ari söluskatt að fjárhæð kr. 1,183.
744,00. Til viðbótar kemur svo
söluskattur innifalinn í verði
keyptra vara, kr. 96.764.00.
Svo sem af líkum má ráða nema
vinnulaun, sem K. S. og fyrirtæki
þess gjalda, cigi litlum fjárhæð-
um. Á s. 1. ári námu launagreiðsl
ur (vinnulaun, akstur, þjónusta)
samtals 15,6 tnilljónum króna, og
þar af aðeins röskur fimmtungur
tii skrifstofú- og verzlunarfólks.
Langsamlega mestur hluti allra
launagreiðslna, þeirra er félagið
og fyrirtæki þess inna af hendi,
icnnur að sjálfsögðu til bæjarbúa
á Sauðárkróki. Mun ekki fjarri
iara, að kaupfélagið greiði í bæj-
argjöld og vinnulaun fjárhæð, sem
svarar kr. 13.000,00 á hvem íbúa,
eða kr. 65.000,00 á hverja fimm
manna fjölskyldu. Má af því
marka, hversu gildur þáttur at-
iiafnir og starfsemi Kaupfélags
Skagfirðinga er í því miður ailt
of fábreytta atvinnulífi bæjarins
og afkomu bæjarbúa. Enn má svo
geta þess, að kaupfélagið stendur
að verulegu leyti undir Rafveita
Sauðárkróks og greiðir drjúgan
hluta allra hafnargjalda, sem ég
ætla að óvíða séu hærri en á Sauð
árkróki, enda hafnarskilyrði ekki
góð.
Viðhorf bæjarstjórnar.
Nú skyldi maður ætla að hver
sæmilega vitiborin bæjarstjórn,
sem vildi bæ sínum vel, mundi
kjósa þann kost, að hafa sem bezt
;amstarf við slíkt fyrirtæki, sem
Kaupfélag Skagfirðinga er, og
sýna því fulla sanngirni í öllun
samskiptum. En þau samskip+i
hljóta vitaskuld að vera margvis
leg og ófá þau erindi, sem félagið
á við bæjarstjórn, enda fyrir-
greiðslur ýmsar, sem hún ein get-
ur veitt. Mundi það báðum að-
iljum tvíimælalaus ávinningur, eí
gott væri samstarf og gagnkvæm-
ur skilningur.
En hér hefur önnur raun á orð
ið. Meiri hluti bæjarstjórnar hef-
ur sýnt K.S. hina megnustu andúð
og á stúndum jafnvel fullan fjand
skap. Er þvílík skammsýni og
fyrirmunun heilbrigðrar skynsemi
hjá forráðamönnum lítils og van
megna bæjarfélags meiri en svo,
að trúlegt mætti þykja utn jafn-
vel ekki alls ógreinda íhaldsmenn.
Hefur þó kaupfélagið stundum
veitt bæjarstjóra vegna bæjai-
sjóðs býsna kærkomnar fyrir-
greiðslur- og skammt að minnast
hinnar síðustu.
Lóðamál.
K.S. þarf á hyggingarlóðum að
halda vegna margþætts rekstrar
cg æ vaxandi starfsemi. Þykja
mætti ef til vill ekki ólíklegt, að
bæjarstjóri, sem mun vera íor-
maður byggingarnefndar, sýndi
þarna nokkra stnngirni, þar sem
í hlut á sá aðili, sem langsamlega
hæsta fúlgu geldur í bæjarsjóð
og miklu enesta atvinnu véitir
bæjarbúum — og hefur öll skil-
yrði til að veita hina beztu þjón-
ustu, ef skynsamlega er að búi'ð.
En hér er annað uppi.
Aðalstöðvar K-S. eru, frá gam-
alli tíð, á norðurmörkum byggðar
innar í bænum. Nú er hvort
tveggja, að húsin eru orðin gömul
má þetta vera skröksaga, spunnin
upp af einhverjum gárunga. En
hún er eigi að síður táknraén um
þann hug, er sumir forráðamenn
bæjarins bera til K.S.
Enn sótti félagið um lóð undir
matvörubúð í Suðurbænum með
bréfi dags. 23. október 1963. Ekk
ert svar.
Þannig er þessi lóða-saga — og
er þó hvergi nærri öll. En þetta
mun væntanlega nægja til að
sýna góðvild og kurteisi forráða-
manna bæjarins gagnvart Kaup-
félagi Skagfirðinga — og um-
hyggju þeirra fyrir bæjarbúum.
Kærumál.
Og nú hefst grjótkastið úr
glerhúsinu.
„Ónefnt fyrirtæki hér i bæn-
um“ segir bæjarstjórinn — „hé’Ju”,
til margra ára staðið í stríði ffú
niðurjöfnunarnefnd Sauðárkrðks-
bæjar, vegna útsvarsálagningar.
svars kærð áfram til ríkisskatta-
nefndar, sem úrskurðaði yfir 20wj
lækkun á álögðu útsvari, þ. e. úi
kr. 78,500,00 i kr. 62,000,00.
Árið 1952: Ekki kært.
Árið 1953: Kært til niðurjöfnun
arnefndar, en málið síðan látið
niður falla, þar sem umdeild fjár-
hæð skipti ekki verulegu máli.
Árið 1954: Kært áfram til rík-
isskattanefndar, sem lækkaði álagt
útsvar um ca 20%, eða úr kr.
121.200,00 í 'kr. 97.000,00.
Árið 1955: Kært til niðurjöfnun
arnefndar, þar sem nefndin lét
sig engu varða röksemdir ríkis
skattanefndar í nýlega föllnum úr
skurði hennar.
Árið 1956: Ekki kært — og
var þó lagt til muna hærra á fé-
lagið, hlutfallslega, en á aðra gjaid
'móur samkvæmt gjaldstiga.
Arlð 1957: Fyrsta álagning ógild
vegna mistaka í útreikningi. Álagn
ing nr. 2 kærð, þar sem hún var
Frá Sauðárkrókl. ' I
ófullnægjandi og úrelt um margt
— og svo hitt, að bærinn hefur all
ur byggzt þaðan til einnar áttar,,
þ. e. til suðurs, og er drjúgur orð
inn á lengdina. Félaginu er þi'í
brýn nauðsyn að færa, senn hvað
líður, aðalstöðvar sínar og reisa
stórhýsi nálægt miðjum bæ, þar
sem byggðin er mest og flest ?r
íólkið. Til aukinnar og bættrar
þjónustu við neytendur þarf og
félagið að koma upp útibúi sunn-
an til í bænum. í því skyni var
með bréfi, dags. 20. október 1960,
sótt um tiltekna verzlunarlóð í
Suðurbænum. Ekkert svar, þrátt
fyrir ítrekun umsóknar, ekki einu
sinni synjun. Lóðin var geymd,
þegjandi, — ekki hana kaup-
félaginu, heldur til handa ein-
staklingi, og seld honum í hendur
nú fyrir fáum dögum.
Hinn 19. febrúar 1963 var sótt
um lóð fyrir aðalstöðvar kaupfé-
lagsins sem næst miðjum bæ. Ekk
ert svar. Hitt hefur heyrzt, að
rætt hafi verið um það í bygging
arnefnd, að gefa kaupfélaginu kost
á lóð við suðurmörk bæjarins,
eða jafnvel sunnan við alla byggð.
Til gamans tná geta þess, að haft
er eftir forseta bæjarstjórnar, að
hann teldi K. S. vera bezt kornið
með allt sitt hafurstask uppi á
brekkunni fyrir ofan bæinn (þ.
e. í nánd við kirkjugarðinn). Vel
Stöðugar kærur efasemdir og tor
tryggni urðu að lokum til þess.
i (að) ég sem formaður niðurjöfn-
unarnefndar, fékk á árinu 1960
löggiltan endurskoðanda til þess
aðlíta á bókhald fyrirtækis þessa“.
„Ónefnt fyrirtæki", sem bæjar-
stjórinn talar um en hefur ekki
einurð á að nefna, er að sjálf-
sögðu Kaupfélag Skagfirðinga. Og
víst er það satt og rétt, að félagið
hefur nokkrum sinnum kært út-
svar sitt og „staðið í stríði við
niðurjöfnunamefnd Sauðárkróks-
bæjar“, eins og bæjarstjórinn orð
ar það.
En hvers vegna? Hefur K. S.
inælzt undan réttmætum álögum
eða refjazt um greiðslur? Nei,
og aftúr nei. Hitt er það, að
niðurjöfnunarnefnd hefur ósjald
an lagt útsvar á félagið eftir öðr
um regluen og bví óhagstæðari en
þeim, sem notaðar voru við á-
lagningu á aðra gjaldendur í bæn
um. Því var eigi kyn þótt kaup-
félagið kærði -itsvar sitt þegar
hvað harkalegast var á því níðzt,
enda bein skylda þess gagnvart
cigin hagsmunum og eigenda fyr-
irtækisins.
Skal nú' lauslega rakin eins ára
tugs viðskiptasaga niðurjöfnunar
nefndar ' ið stæ'sta gjaldanda brej
arins.
Árið 1951: Of há álagning úf
í fullu ósamræmi við framlagðan
gjaldstiga. Á þessu fékkst nokkur
leiðrétting, og var þá fre'kari
kæra látin niður falla.
Árið 1958: Ekki kært.
Árið 1959: Kært til niðurjöfn-
unarnefndar vegna staðlausrar
hækkunar á gjaldstofnum. Svar
frá nefndinni barst ekki, og virð
ist hún því aldrei hafa tekið kær
una til úrskurðar.
: Árið 1960: Ú svarið kært til nið-
urjöfnunarnefndar. Kærunni ekki
svarað, en útsvarið hækkað þegj
andi og hljóðalaust um kr. 290.
800,00. Málinu vikið til dómstóla,
eftir að yfirskattanefnd hafði úr
skurðað kr. 87.800,00 lækkun og
ríkisskattanefnd staðfest þann úr
skurð. Útsvarið lækkað með dómi
Hæstaréttar um kr. 339.200,00.
Nam þá lækkun útsvarsins frá
endanlegri álagningu niðurjöt'n-
unarnefndar samtals kr. 427.019,
00.
Má þykja seim með dómi Hæsfa
réttar sé riðinn hæfilegur enda-
hnútur á þetta l0 ára söguágnp.
En það var óvart ofurlítið eftir.
Fiskiðja Sauðárkróks h. f., ssm
að mestu er eign K.S., naut auð-
vitað sömu sanngirni niðurjöfnun-
arnefndar við álagningu útsvars
1960 og kaupfélagið sjálft. Nefnd
inni láðist að fara að réttum iög-
um og lækka útreiknað útsvar um
38% eins og hjá öðrum gjaldend-
um, öðrum en Kaupfél. Skagf.
Með bréfi dags. 1. sept. 1960
kærði Fiskiðjan h. f. útsvarið til
niðurjöfnunarnefndar. En þá gerð
ist sama sagan og um útsvarskæru
kaupfélagsins, dags. sama dag. Urn
það segir í dómi Hæstaréttar í
útsvarstnáli K. S.:
„Ekki verður séð, að niðurjöfn
unarnefnd hafi að sinni úrskarð
að kæru áfrýjanda samkvæmt 1.
málsgr. 22. gr. laga nr. 66/1945
né heldur tilkynnt honi>* ;am-
kvæmt 2. málsgr. sömu greinar,
að kæru hans yrði ekki sinnt.“
Með öðrum orðum: Formaðar
niðurjöfnunarnefndar, bæjarstjór
inn, virðist aldrei hafa lagt út-
svarjskæru Fiskiðju Sauðárkróks
h. f. fram til úrskurðar. Mundi
slíkt ekki stappa nærri vítaverð
um afglöpum í opinberu starfi?
Fiskiðjan h. f. kærði útsvarið
til yfirskattanefndar, sem frest-
aði úrskurði, og síðan til ríkis-
skattanefndar. Með bréfi dags. lð.
ágúst 1961 tilkynnti ríkisskatta-
nefnd Fiskiðjunni h. f., að spurzt
hefði verið fyrir um úrskurð nið
urjöfnunarnefndar með bréfi 1il
hennar, dags. 15. maí 1961 —
en ekkert svar borizt frá nefnd
inni. Vísaði því ríkisskattanefnd
málinu heim, sem vænta mátti.
Þar við sat — unz dómur gekk
í Hæstarétti í útsvarsmáli K. S.,
m. a. um sams konar atferli og
Fiskiðjan h. f., hafði verið beitt.
ítrekaði hún þá kæru sína msð
bréfi dags. 24. april s. 1. og krafð
ist endurgreiðslu á 38% af álögðu
útsvari 1960.
Þegar þetta er ritað, 26. maí, ból
ar ekki enn á svari frá bæjarstjóra
né heldur á úrskurði framtals-
nefndar.
Árás á „ónefnt fyrirtæki“.
Og nú tekur bæjarstjórinn til
máls:
„Athugun sú“ — þ. e. löggilts
endurekoðanda — „leiddi í Ijós
margs konar tilfærslur og mjög
svo frjálslega meðferð talna og
hreinar sjónhverfingar á sunti.n
sviðum t. d. hafði tölum verið eytt
og reikningur eins undirfyrirtækis
hreinlega horfið í sambandi við
framtal til útsvarsálagningar og
skatts. Misfellur þessar voru bað
stórkostlegar, að þær urðu bess
valdandi að lagt var á fyrirtækið
aukaútsvar og aukasöluskattur og
nam aukasöluskatturinn einn um
215.000,00. Var ckki einhver að
tala um heiðarleika?“ (Auðk. her
G. M.).
Svo spyr hann, þessi engilhreini
heiðuremaður.
Þessum sakargiftum er vita-
skuld stefnt gegn Kaupfélagi Skag
firðinga, enda þótt félagið sé ekki
nafngr., sbr. .ór.efnt fyrirtæki,“
,fyrirtækið“ o. s. frv.
Eigi þarf að taka fram að at
hæfi þvílíkt sem „sjónhverfingar ‘
í bókhaldi, „eyðing“ talna og brott
r.ám reiknings ,eins undirfjuirtæk
is í sambandi við framtal til út
svarsálagningar og skatts“ er sak-
næmt í mesta lagi og varðar við
lög. Enga tilraun gerir bæjarstjór
inn til að færa hin minnstu rök að
þessum þungu sakargiftum sínum.
enda eru þær hrein ósannindi og
uppspuni frá rótum, og því óhægt
um rökin. Er og dómur Hæsta-
réttar, sem felldur var daginn eft
ii að þessar sakargiftir mannsins
með „heiðarleikann" voru birtar
í blaðinu, bezta svarið.
Dylgjur bæjarstjóra um van-
goldinn söluskatt K. S. koma væg-
Framhald á 13. síðu.
8
T í M I N N, miavlU<i7li,mir 1II t.'.nt 19fA