Vísir - 05.11.1956, Page 3

Mánudaginn 5. nóvember 1956
VÍSIR
S
♦ Hollnsta og heilbrigði ♦
Læknavísindin sigruðu
töframenn ættbálksins.
Astralíumaður var „swiginn í hel"# esi
hjarnali við.
Nýlega kom fyrir sá fátíSi at-
lburður í Ástralíu, að evrópsk-
um læknum tókst að bera sig-
nr af hólmi í viðureign við
galdralækna hinna innbomu.
Nítján ára, innborinn piltur
frá Arnhem-héraði, Lya Wul-
umu að nafni, sem hafði verið
„sunginn til bana“ vegna brois
gegn lögmálum ættbálksins, er
nú á batavegi í sjúkrahúsinu í
Darwin.
Þetta mun vera í fyrsta sinn,
að skjalfest er, að innborinn
maður lifi af slíka dauðadóma
settbálkanna. Fram til þessa
hefir það ævinlega farið á sömu
leið^ er beitt hefir verið „dauða-
söng“ og „beina-bendingum“,
sem öldungar ættbálksins nota,
að sá, sem fyrir þessu hefir orð'-
ið, hefir látizt.
Wulumu þessi var „sungimi".
fyrstu viku af apríl, en meþod-1
istatrúboðar í Arnhem-héraði I
náðu manninum og flutti til
Darwin hinn 10. apríl. Tuttugu
og fjórum stundum eftir að
hann var lagður í sjúkrahúsið,
gat hann ekki kingt og andar-
' dráttur hætti. Hann var látinn
í stál-lunga, og læknar dældu
fæðu í hann um gúmslöngu,
sem Iá niður í maga hans.
Fyrstu tvo dagana stöðvaðist
andardráttur í hvert skipti,
sem hann var. tekinn úr stál-
lunganu, enda þótt læknar
gætu ekki fundið neina skýr-
ingu á því, að því er snertir,
líkamlega veilu eða áverka.
Síðar tókst honum að vera án
stállungans í heila klukkustund,
og nokkru síðar var hann talinn
úr hættu. Sjálfur segir hann, að
„töfrar hvíta mannsins séu
sterkari.“
Wulumu skýrði frá því, að
hann hafi verið „sunginn“
snáksformælingunni, og hélt
hann að snákur væri að mölva
á sér brjó&tkassann. „Eg gekk
um í kjarrinu,“ sagði hann,
„matarlaus. Allt í einu urðu
fótleggir mínir stífir. Eg gat
ekki opnað krepptan hnefann,
og svo gat eg ekki kingt“.
Læknar í Darwin eru nú að
leita að sýnishornum af grösum
frá Arnhemhéraði, en talið er,
að innbornir menn vinni lyf úr
því, sem notað er til að lama
fiska. Hyggja menn, að hinir
innbomu noti eitthvert eitur,
sem menn vita engin deili á,
til þess að styrkja töfra-að-
stöðu öldunga ættbálkanna.
-----♦-------
Undralyf má nota
til margs.
Síðan penicillinið kom á mark-
aðinn og allar þær aðrar teg-
undir lyfja, sem reynst hafa svo
vel gegn sóttkveikjunum, svo
sem streptomycin, chloromycin,
auremycin, og terramycin, hafa
miklar framfarir orðið í Iækna-
vísindunum og mikill árangur
náðst á mörgum sviðum,
Nú er farið að nota sum þess-
ara lyfja til fleiri hluta en að
drepa sóttkveikjur í líkama
mannsins. Það hefur komið í
ljós, að ef sóttvarnarlyf af þessu
tagi eru gefin inn í smáskömmt-
um stuðla þau að auknum vexti
manna og dýra. Því hefur vefið
reynt að gefa bömum, sem eru
sein að vaxa og virðast ekkí
ætla að ná eðlilegum líkamsa-
þroska eða vexti, lyf þessi í
smáskömmtum og hefur þetta
reynst vel.. Hafa börnin skjótt
tekið eðlilegum framförum og
náð fullum líkamsþroska og
stærð.
----- 4---
★ Framfærsluvísitala Noregs
var þami 15. sept. 149 stig.
og hafði Iækkað um 1 stig
frá fyrra mánuði.
Hvað er
sársauki ?
A!!ir þekkja hann, en
enginn veit h vað hann er
Hvað er sársauki? Við vitum
það öll hvernig það er að hafa
kvalir og segjumst því líka vita
hvað sársauki er. Samt geta vís-
indamenn alls ekki sagt hvað
sársauki er í raun og veru. Þó
þér flettið upp í alfræðiorðabók
munuð þér ekki finna þar full-
nægjandi svar.
Vísindamenn hafa reynt að
komast að því, hvort hinir ýmsu
kynþættir séu að einhverju leyti
frábrugðnir hver öðrum, að því
leyti, að þeir finni til misjafn-
lega mikils eða lítils sársauka
við sömu sársaukavekjandi á-
hrif. Tilraunir voru gerðar á
hvítum mönnum, eskimóum og
indíánum. Allir brugðu þeir í
rauninni eins við, ráku upp sárs-
aukavein, og hjá öllum virtust
sársaukamörkin hin sömu. T. d.
var hitamarkið hið sama eða um
113 st. á F. þegar rannsakað var
hvað mikinn hita þessir menn
þoldu, unz sársaukinn varð þeim
óbærilegur.
Hvolpar voru teKnlr ungir og
aldir upp þannig að þeir gátu
ekki meitt sig, brent eða á anæ,
an hátt orðið fyrir áverkum, sem
höfðu sársauka í för með sér.
Það kom í ljós, að þeir kunnu
ekki að forðast hættur, svo sem
af heitum eða brennandi hlutum.
Það var ekki fyrr en þeir höfðu
brennt sig oft, að þeir læi'ðu að
forðast hitann eða brunann.
Þá kom það fram við tilraunir,
að sársauki hefur ákveðin tak-
mörk. Fóru menn að mæla sárs-
auka og telja að hann hafi 10
stig. Þegar 152 st. F. hita var
beint að húúðinni náði sársauk-
inn hámarki og hann varð ekk-
ert meiri þó hitinn van'i aukinn.
Enginn getur þó enn sagt það,
hvað sársauki er í raun og veru.
Sjálfboðaliðar
við krabbameinsrannsóknir.
í Bandai’íkjunum hefir verið
auglýst eftir sjálfboðaliðum til
að láta gera á þeim tilraunir
með krabbameinssýkingu. —
Verður krabbasýktum sellum
komið fyrir undir hörundi á
báðum handleggjum á sjálf-
boðaliðunum. Tilkynning þessi
var send til fanga í ýmsum
fangelsum og gáfu sig fram 120
sjálfboðaliðar, eða nærri því
fimm sinnum fleiri en óskað
var eftir.
Flestir fanganna viðhöfðu
þau ummæli, að þeir hefðu ver-
ið öllum til skaða og armæðu og
óskuðu nú eftir að verða að
gagni og bæta á þann hátt fyrir
fyrri misgerðir.
Það er mikil áhætta, sem
fylgir þessum tilraunum fyrir
sjálfboðaliðana, enda var þeim
gert það fyllilega Ijóst.
Rannsóknir þessar munu hafa
mikla þýðingu íý'rir vísindin,
se,m nú reyna allar leiðir til
þess að ráða niðurlögum þessa
ægilega sjúkdóms.
| Eins og áður segir, verður
krabbameinssýktum sellum
sprautað inn undir hörundið á
báðum framhandleggjum, ekki
þó inn í blóðrásina.
I
i Tveim vikum seinna verður
hið sýkta svæði á öðrum hand-
leggnum skorið burtu, en ekki
verður hreyft við hinum hand-
^leggnum, heldur verður rann-
jsakað hvernig sýkingin hagar
sér þar. Ef svo fer, að sýkingin
fer að breiða úr sér, verður hið
sýkta svæði skorið burt.
j Gert er ráð fyrir, að það sann-
ist við rannsóknir þessar, að
ekki sé hægt að flytja krabba-
mein í ósýktan mann. Þá er
búizt við, að hægt verði að
komast að því, af hverju þetta1
Jsé svo, eða hvað það er í líkam-
anum, sem drepur krabbameins
Jvöxtinn.
--------------------------—r
Nýjar yngingaraðferðir
gefa góða raun.
Merkar tiiraunír vestan hafs.
Það er eim í fersku niinni er
læknar tóku að gera aðgerðir
til að yngja fólk upp og var
aðgerðin kennd við Steinach og
í því fólgin að græða í menn
kynkh'tla úr öpum.
Því var ekki að neita, að þetta
bar nokkurn . árangur. Þó var
endirinn sá, að vísindamenn
töldu að kynkirtlar einir saman
væru þess ekki megnugir að
yngja íólk upp og lagðist þetta
niður að mestu.
Nú koma tveir doktorar við
læknaháskólann' í Washington
fram á sjónarsviðið og telja að
þeir hafi fundið lausnina.
Eins og kunnugt er, er nokkuð
af kvenhormónum í hverjum
karlmanni og nokkuð af karl-
hormónum í hverjum kven-
manni. Telja læknar þessir, að
með aldrinúm dofni kyrtlar
þessir. Sé nú eklci einhlítt að
dæla aðeins karlhormónum í
menn. GerSu þeir því tilraunir
á eldri konum og dældu í þær
hormónum af báðum kynjum.
Það kom brátt í ljós, að áhugi
kvenmanna fyrir hreinlæti,
störfum og lifinu yfirleitt efldist
og voru læknarnir hinir ánægð-
ustu með árangurinn.
_____4______
★ Fyrir skemmstu var byrjað
að bólusetja skólabörn í
Osló gegn mænuveiki. Bólu-
setningin er ókeypis og ekkí
er foreldrum gert að skyldu
að senda börnin til bólu-
setningar.
Þegar öldurnar fara ai rísa.
HarmBeikuriiin í Sanriicgj
fyrir árnm.
llmd egerist* * þegar farðhrcering-
ar rerða á izaishatai.
Niðurlag.
Til allrar hamingju
þéttbýlustu héruð eyjanna — á
suðurhlið Oahu — í skjóli'fyrir
.beinu áhlaupi stórsjóanna. í
.Honoluluhöfn brjálaðist sjavar-
fallamaélirinn af sífelldum
.hæðarbreytingum, en sjórinn
,'hækkaði aðeins um fjögur fet
,og í Pearl Harbor jáfnvel enn-
-þá minna. Fáir íbúanna á þess-
-um stöðum vissu að flóðalda
hafði skollið á.
í Kolekoledalnum sligaðist
járnbrautartrönubrú undan á-
gangi sjávarins og ‘ brakið úr
héízt í heilan sólárhring, en
mestu hamfarirnar voru um
garð gengnar um dagmálabilið.
Hawaiibúum leizt ekki á
blikuna, þegar farið var að; at-
huga tjónið af heimsókn þess-
ar-a vágestar Eignatjónið nam
25 fhilljónúm dollara, 159
manns hafði farizt, en 163,slas-
azt svo mikið, að þeir þurftuj
að leggjast í sjúkrahús.
A Molokai.
Á Molokai (holdsveikra- Þar sem hafrannsóknarmenn
eynni) gekk sjórinn hægt á og ýmsir aðrir vísindamenn
land, en komst upp í um 15 ^ voru staddir á Kyrrahafssvæð-
metra hæð, sogaðist síðan út' inu um þessar mundir (vegna
aftur með gífurlegu hafróti, er kjarnorkusprenginganna á
| flóðalda tsunami, — sem er
japanskt orð um þessi náttúru-
fyrirbrigði — fylgdu þessar
flóðöldur sömu reglum og áður
1 kunn fyrirbrigði af þessu tagi.
En spurningin var: Er
ihenni barst upp árfarveginn, en
voru ! járnbrautarteinarnir héngu
eftir í lausu lofti.
gróf undan vegum, setti skip í
strand, flutti til siglingadufl
(baujur), tók út hús og bygg-
ingar og sogaði allskonar brak
og skran niður í djúpið.
Bikini) varð þetta „bakdyra-
slys“ hjá Uncle Sam eitt af ítar-
legasta rannsökuðu flóðöldu-
slysum sögunnar.
Að áliti jarðskjálftafræðing-
nokkuð hægt að gera til þess
að fyrirbyggja manntjón og
eigna af þessurn jarð*skjálftum
á hafsbotni
Sex staðir.
Á Kyrrahafssvæðinu eru sex
staðir, sem tsunamis eiga aðal-
lega upptök sín. Staðir þessir
eru, raðað eftir tíðni og hætt-
um: Undan suðurströnd Aleut-
eyja, Japan, Chile, Kamtchat-
kaskaginn, Mexíkó og Saló-
monseyjar.
Eins og áður segir, eru flóð-
öldurnar settar af stað af á-
köfum neðansjávar jarðskálíf-
um og geysast áfram þúsundir
mílna með ógurlegum hraða.
Krafturinn af áhlaupum ald-
anna fer mjög eftir því hvort
staðurinn sem þær lenda á
Ókyrrleiki í sjó og öldufalli anna, er nefna þessar tegundir, liggur andspænis upptökum
þeirra eða ekki. Öldurnar
stjórnast af fráhrindandi afll
og lögun hafsbotnsins. Lands-
lag hafsbotnsins getur bæði
stutt að dreifingu og flutningi
aldanna og einnig lokað þær
inni og haldið þeim í skefjum.
Ef kórallarif lykja um hrær-
ingasvæðið, kæfa þau ófreskj-
una í fæðingunni. Ef hafið er
ýft af stornium, eins og' var í
þetta sinn, eykur það eyðing'-
armátt flóðöldunnar og gerir
hana enn hættulegri.
Lögun strandarinnar getur
veitt tiltölulega mikið öryggi
eða verið lífshættuleg undir
þessum kringumstæðum. Nes og
skagar eru oft ekki hættuleg-
ustu staðirnir. Hinsvegar eru
firðir oft hættustaðir og einnig
ármynni; þar þrengir að ösl-
andi öldunni frá báðum hlið-
um, svo að bæði ólga og kraftur
hennar eykst stórlega.
Langoftast lækkar y firborð
sjávarins við ströndina hægt og
hljóðlega, nokkru áður en flóð-
aldan geysist á land. Um kvöld-