Vísir - 05.11.1956, Qupperneq 4

VÍSIR
Mánudaginn 5; nóvember 1&5S
Þéruni? GestsdóttSr segir frá:
99
mms mssMgshmiSiss em
íseíí mí h&Ssss&$-
mm
Hér birtist fimmts viðtalsþáttur okkar Þórunnar Gestsdóttur.
Haim fjallar að mestu leyti mn kindurnar hennar og hvernig
hún annaðist þær og gætíi þeirra og var þeim hinn góði hirðir í
lífi þeirra og dauða.
Og þó margur sveitamaður-
inn og sveitakonan hefði án efa !
svipaða sögu að segja og þá j
sem hér er sögð, þá er eitthvað
óven j ulegt, jafnvel ástríðu-
þrungið og draniatískt við sam-
líf. Tótu og fénaðarina enda er
hún meira náttúrubarn en geng-
ur og gerist. Útilífsmanneskja,
hjarðkona í eðli sínu fremur en
húsmóðir, og mundi. tjgld hirð-
ingjans vel hafa hentað henni.
Umfram allt er hún þó gædd
fádæma lífsorku. Og gef ég
henni nú orðið:
Þegar mæðiveikin kom.
Það var eitt kvöld um miðjan
apríl árið 1939, ég var að hýsa
féð, og nú sé ég að mig vantar
eina ána, en þær höfðu verið á
beit í fjörunni og í nágrenninu.
Ég fór strax að leita og mætti
ánni fljótlega nálægt Vorhús-
um, þar sem hún var á heim-
leið, en mér brá þegar ég sá
hana: hún náði varla andanum
og froðan vall út úr vitum
hennay hún var aðframkomin,
og ég vissi að þetta var mæði-
veikin. Þetta var í fyrsta skipti,
sem ég varð vör við þennan
vágest í mínu fé. Ég sótti Þór-
arin í Sólvangi, sem var fóður-
gæzlumaður og nærfærinn við
skepnur og oft sóttur ef einLver
þeirra veiktist eða gekk ilia. við
burð., Þórarinn hlustaði kind-
urnar og sagði að því lokr.u að
ég mætti búast við 'að rnargar
þeirra væru orðnar veikar.
Þetta reyndist svo, en engu var
slátrað strax, nema dauðveiku
ánni- . ,
Þegar fé var sleppt um vorið,
sköffuðu þeir mér girðingu til
þess að hafa mitt fé einangrað
í um sumarið, því hvergi annars
staðal- hafði orðið vart við veik-
ina hér á Bakkanum. Sauð-
burðurinn gekk vel hjá mér, en
þó sá ég nú veikina á einni á í
viðbót. Ég fór annan hvern dag
upp í girðinguna til þess að vita
hvernig liði, og einn daginn
þegar ég kem þangað, sá ég að
svartkollóttur sauður tvævetur,
mikið uppáhald, tekur ekki í
jörð, en vafrar um dapurlega og
kemur svo til mín. Ég lét vel
að honum og talaði við hann
og held svo af stað og hann
gengur við hliðina á mér heim
og þar lét ég skjóta þennan elsk-
aða vin minn.
Svona gekk þetta allt sumar-
ið, alltaf voru kindurnar mín-
ar að veikjast og ég. fór heim
með þær jafnóðum og lét skjóta
þær svo þær kveldust ekki
lengur. Þetta tók mikið á mig,
og þegar ein fallegasta ærin
mín með tveiin stórum dilkum
var orðin veik, gat ég ekki tára-
bundist, því þetta voru eins og
börnin mín, sem mér þótti
vænna um en mennina, og eg
fór heim með þau þrjú til þess
að láta deyða þau.
Seytján kindur
fallnar um haustið.
Þegar haustið kom, voru
seytján af kindunum mínum
fallnar, en ekki sá ég á þeim,
sem enn voru uppi standandi og
ég setti þær allar á, því ég 'vildi
ekki gefast upp. Fór nú upp að
Kálfhaga og keypti mórauða á
og svarta, metfé að vænleika,
því hjá Guðmundi í Kálfhaga
var engin mæðiveiki og fé hans
rnjög fallegt. En það er af mín-
um gamla fjárstofni að segja,
að hann var að smá týna töl-
unni, og 1942 var ég búinn að
missa þrjátíu kindur í allt. Aft-
ur á móti blessuðust ærnar
tvær frá Kálfhaga svo vel, að
niðurskurðarhaustið hér átti ég
af þeim milli tuttUgu og þrjátíu
kindur, flestar svartar og mó-
rauðar og ákaflega fallegar.
.Fáeinar kindur átti ég auk bess
^af gamla stofninum og var
svo komið þá, að. engin mæoi-
jveiki var orðin í mínu fé, og
jreyndar missti ég ekkert eftir
j 1942. Þeim mun blóðugra þótti
|inér að sjá það allt skorið niður,
jen ég harkaði þetta af mér, og
. nú ákvað eg að fá mér ekki aft-
jur kindur, þegar nýtt fé yrði
^flutt hingað, ég ætlaði áldrei
framar að eiga kind.
Sumarið eftir, þegar engin
kind var hér í sýslunni og.maður
sá ekki einu sinni far eítir
kindarfót, hvað þá að maður
heyrði jarm, og allt eins og í
eyði fyrir minum sjónum, þá
var það eitt sinn að ég hitti
góðvin minn, Lýð Guðmunds-
son í Litlu-Sandvík. Hann fer
að tala um féð. Ég segist vera
ákveðin í því að fá enga kind.
„Úr því ég varð að missa Kálf-
hagaféð mitt, þá ætla ég að lifa
sauðlaus héðan af,“ sagði ég.
„Þú getur ekki lifað
kindalaus.“
„Hvað ertu að segja? Láttu
þér ekki detta þessi fjarstæða í
hug,“ sagði Lýður. „Þú getur
ekki lifað kindalaus, þú munt
ekki afbera það, þegar hjarð-
irnar koma að norðan lagðsiðar
og svipfríðar og ajlir eru að
eignast nýjan fjárstofn, nema
þú. Nei, þú færð þér kindur eins
og við hinir.“
Svona hélt hann áfram ao
telja í mig kjarkinn, þangað til
ég lofaði honum því að ég skyldi
verða. með. Við það stóð ég, og
því sé ég ekki eftir, og það á ég
Lýð að þakka. Ég keypti 8
gimbrar haustið 1952, en lét þó
tvær þeirra af hendi við dreng,
j sem langaði mikið til að eignast
■ kindur, — ég setti því sex á
fyrsta veturinn. Þær hafa heppn
azt prýðilega. f vor fékk ég
tólf lömb undan sex ám. í haust
^ slátraði ég þremur lambgibrum
og fjórum hrútlömbum. Þetta
voru allt tvílembingar, nema
einn hrúturinn. Minnsta gimbr-
in gerði 15,5 kg. af kjöti, en
einlembingshrúturinn 21 kg.
Þar eftir var möririn mikiil. Ég
lagði inn 8 gærur, sjö af lömb-
um og éina af geldri á, og þær
jöfnuðu sig upp með 9 pund
hver. Þetta er glæsilegt, og
þetta á ég allt að þakka Lýð í
Litlu-Sandvík og Jörundi
Brynjólfssyni í Kaldaðarnesi.
Kidurnar mínar ganga allar í
þeirra löndum yfir sumarið
endurgjaldslaust, og því bið ég
þeim nú guðs blessunar og alls
góðs. Því það ségi ég'satt, mér
er annara um kindurnar mír.ar
én nokkurn hlut annan. Ég er
að hugsa um að setja á ió’.í
kindur í haust.
Snemma farið
á fætur.
A árunum fyrir mæðiveikina
var ég vön að vakna klukV.an |
tvö á nóttinni um sauðburðinn j
og ganga upp á mýri með hann
Trygg minn, hundinn. Þegar
ég kom upp á mýrina, sagoi ég
við hann: Sittu þarna kyrr! --
og benti á þúfu. Hann hlýddi
því. Ærnar voru nefnilega dá-
lítið styggar við hann suma:
hverjar. En fáeinar þeirra voru
frekar og ' höfðu það til að
stökkva í mig meðan ég var að
merkja lömbin þeirra. Þá kall-
aði ég hástöfum á Trygg og pað
hann að duga mér nú, og begar
hann var kominn, snéri ærin
sér að honum með fótaistappi og
hornastangi, og ég gat í næði
markað lambið.
Eitt vorið var ógnar óveðra-
tíð um sauðburðinn. Ég mun
hafa átt tólf ær þá. Allt gekk
þó skaplega framán af og ekk-
ért sérstakt til frásagnar fram
yfir miðjan sauðbúrð og hélzt
svo þar til einn daginn að níu
af ánum voru bornar, en þrjár
þær síðustu komnar að burði.
Ég man þetta eins og það hefði
skeð í gaer, — ég fór upp eftir
klukkan tvö um daginn og gekk
um mýrina,’ og í hægðum mín-
um fór ég acÞfeka óbornar ærn-
ar nær selinu í Skúmsstaða-
girðingu, því mér leizt ekki á
veðurútlitið. Það var fjárrétt í
selinu og sæmilegt skjól þó
ekki væri þar hús. Að áliðnum
degi fara þeir nágrannar mínir
að tínast upp á mýrina til þess
að líta eftir fénu sínu. Var það
ekki vonum fyr, því nú vai
komin kalsaslydda á landnorð-
an. Klukkan sex eða sjö unt
kvöldið fara karlarnir þó allir
heim, en mér datt ekki í hug
að verða þeim samferða, heldup
hélt kyrru fyrir og var nú eini
eftir á mýrinni. Gegndrepa var
ég orðin, en ég var í góðum ulK
arnærfötum og fann þvi ekki tilj
kulda. Ég rölti í sífellu kring-:
um kindurnar og kom. flestum
þeirra inn í selið, þeim bornu og
óbornu. Klukkan að ganga tólf
um nóttina ber svo ein þeirra
þriggja, þá var orðið sporrækt
af snjó. Ég var svo á gangi
þarna í selinu til og frá þangað
til klukkan tvö, þá tók ég undir
mig sprettinn og hljóp heim.
Ólafur reis upp við olnboga I
rúminu og sagði:
„Ja, mér var nú ekki farið
að standa á sama, þú hefur eklii
komið heim síðan klukkan tvö
í gærdag, hvað hefðurðú alltáf
verið að gera?“ 4
„Hjá bléssuðum
kinditnum.“
„O, ég hef nú verið hjá bless-
uðum kindunum íriínúm**,
sagði ég. „Viltu ekki reyna að
fara á fætur og kveikja á oliú-
vélinni og hita kaffisopa, þvi
ég er bæði svöng og þýrst. Ég
ætla að skreppa út í hlöðu
að sækja töðu í poka, og svo
er ég farin aftur.“
„Ertu ekki lengur með öll-
um mjalla?“ segir Ólafur og'
starir á mig og trúir varla því
sem hann heyrir. ^
Framh. á 9. síðu.
Austur-Þjóðverjar vilja líka „tolla í tízkunni“, og nýlega var
haldin tízkusýning í Austur-Berlín, þar sem þessi flík var sýnc!,.
en hún er úr kínversku silki.
ið 7. nóvember 1837 lækkaði
sjórinn um 40 metra niður.fyrir
lægsta fjöruborð í Kahuluifirð-
inum á Mauiey. Fjarðarbúar
fylgdu sjónum eítir og þótti hin
bezta skemmtun að taka fisk-
ana þarna á þurru og nota þetta
einstæða tækifæri til að skoða
hafsbotninn, sem annars var
þeim hulinn. En svo kom sjór-
inn aftur og steypti sér yfir
fólkið, hús þess, báta og skepn-
ur, og kastaði öllu saman út í
stöðuvatn lengra inni í landi.
Ekki orsakast hinar skað-
vænlegu flóðöldur ætíð af
jarðskálftum. Þegar Krakalo
— eyja í Sundasundinu, —
sprakk í loft upp 1883 og þeytti
18 rúmmílum af jarðefnum
upp í loftið, rísu 30 metra háar
öídur, sem ollu ógurlegri éyði- j
.leggingu á nágrannaeyjum og,
,deyddu 30 ‘ þúsund manns. j
(Flóðöldur þessar fóru alla leið (
jumhverfis jörðina, að þýí er
talið er. — Þýð.). |
Jarðskjálftar eru sjaldgæfir í
Atlantshafinu, og tsunami flóð-
öldur þar af leiðandi einnig. En
Lissabon varð fyrir hvoru- j
tveggja 1755; þá gengu 15
metra háar öldur þar á land.
Sjaldgæfar.
í rauninni eru tsunami flóð-
öldur tiltölulega sjaldgæfar,
einnig í Kyrrahafinu. Á síðustu
öld var meðaltalið ein skað-
vænleg flóðalda á 12 ára fresti.
En þessi hætta, sem alltaf vofði
yfir
og svo tjónið sem
Hawaii varð fyrir 1946 —
vakti jarðskjálftafræðinga til
umhugsunar. Hvernig var hægt
að afstýra þessu ógurlega tjóni
í frarritíðinni?
Þegar neðansjávarjarðskjálft-
inn varð á botni Aleuteyjaálsins
1946, varð hræringarinnar vart
á jarðskjálftamæla í Hawaii
fimm mínútum síðar, en fimm
klukkustundum seinna skullu
hinar eyðileggjandi flóðöldur á
strönd eyjanna.
Þetta hefði verið nægur frest-
ur til aðvörunar. Ætti að út-
varpa hættumerki í hvert sinn
sem neðansjávarjarðskjálfi
yrði?
Varla. Ef Kyrrahafs-eyjabú-
ar væru aðvaraðir í hvert skipti,
sem neðansjávarjarðskálfti
hristi botninn í Aleuteyja-,
Tuscarora- eða einhverju öðru
hafdýpi, mundi það of oft reyn-
ast blekking, því að mjög fáir
neðansjávarjarðskjálftar valda
flóðöldum er 'gera spellvirki.
En fyrir rannsóknastörf á
þessu sviði, sem t. d. Jarðelda-
rannsóknarstöðin á Hawaii hef-
ur unnið, hefur v'erið komið á
fót jarðskjálftaaðvörunum í
samvinnu við flugveðurathug-
anastöðvar almennings og flug-
hersins, í Bandaríkjunum.
Þegar jarðskjálftakippur
skekur botninn undir einhverju
Kyrrahafsdýpinu nú á tímum,
er styrkleiki hræringarinnar
mældur á jarðskjálftamæla
nokkrum mínúum síðar á mörg
um stöðum, allt frá Japan og
Alaska til Arizona. Á þessum
athuganastöðvum er staðurini>
ákvarðaður og ef vísindamenn
þeir sem eru að störfum þegar
kippurinn kemur, álíta, að 'nann
geti orsakað hættulega flóð-
öldu í einhverjum strandbyggð-
arlögum, er send út aðvörun.
Þetta kom fyrír á Hawaii-
eyjum á kosningadaginn 1952.
Aðvaranir voru sendar út og'
fólk flutti sig burt frá strönd-
inni. Flóðaldan, sem kom í
þetta sinn, var ekki mjög
hættuleg; gerði tjón svo nokkr-
um tugum þúsundum dollur-
um skipti — og drap sex kýr.
Annað líftjón varð ekki.
(Úr Science Digest). ]