Morgunblaðið - 29.03.1973, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. MARZ 1973
JMttgwtlifafrtfr
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstraeti 6, sfmi 22-4-80.
Áskriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
17ið umræður um landhelgis-
* málið á Alþingi í fyrra-
dag upplýsti Einar Ágústs-
son, utanríkisráðherra, að
margháttuð skjöl hefðu verið
send Haagdómstólnum, og
sagði hann, að Ijóst væri, að
sjónarmið íslands hefðu kom-
izt til skila. Jóhann Hafstein,
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, benti þá á þá augljósu
staðreynd, að með þessum að-
gerðum hefði íslenzka ríkis-
stjómin haldið uppi mál-
flutningi fyrir dómnum, að-
eíns skriflegum málflutningi,
en ekki munnlegum. En auð-
vitað fæli munnlegur mál-
flútningur ekki í sér frekari
skuldbindingar en skrifleg-
ur.
Rökstuðningur ráðherranna
fyrir þeirri ákvörðun að
senda ekki málflytjanda til
Haag hefur verið sá, að þá
værum við að viðurkenna
rétt dómsins til að fjalla um
málið. Þetta sjónarmið er
fáránlegt, þegar af þeirri
ástæðu, að lögmenn mæta
yfirleitt fyrir dómum, þegar
frávísunar er krafizt, til þess
að rökstyðja frávísunarkröf-
una. Hitt er jafn augljóst,
eins og Jóhann Hafstein hef-
ur bent á, að enginn frekari
skuldbinding felst í munn-
legum málflutningi en skrif-
legum. Það tiltæki ríkisstjórn
arinnar að halda uppi skrif-
legum málflutningi, en ekki
munnlegum, er því fáránleg-
asta framferði, sem um get-
ur, og meiri barnaskapur en
nokkrum fulltíða manni er
ætlandi.
Hins vegar ber að virða
það við Einar Ágústsson, ut-
anríkisráðherra, að hann hef-
ur nú loks vitnað til sérat-
kvæðis dómarans Nervos,
sem einn hefur efnislega
fjallað um málið. En hann
komst að þeirri niðurstöðu,
að með orðsendingaskiptun-
um 1961 hefðu Bretar bein-
línis viðurkennt rétt íslands
til að helga sér landgrunnið
allt. Rökstuðningur þessa
dómara er þess eðlis, að ráða-
mönnum er skylt að vekja
rækilega á honum athygli.
Því miður hefur það ekki
verið gert fram að þessu, en
nú virðist utanríkisráðherra
þó ætla að gera það, og er
það góðra gjalda vert.
Við umræðumar um land-
helgismálið á Alþingi 1961,
sagði Bjarni Benediktsson,
þáverandi dómsmálaráðherra
m. a.:
„Því fer fjarri, að við þurf-
umað spyrja Breta um nokk-
uð í þessu sambandi. Það sem
ákveðið er skv. samkomulag-
inu, er hitt, að við tilkynn-
um Bretum og þar með öðr-
um þjóðum um okkar ein-
hliða útfærslu, sem tekur
gildi að þeim 6 mánuðum
liðnum, ef ekki áður er búið
að hnekkja henni með úr-
skurði alþjóðadómstóls. Þá
tekur hin einhliða ráðstöf-
un íslenzku ríkisstjórnarinn-
ar gildi, þegar að þessum 6
mánuðum liðnum.“
Þessum skilningi mótmæltu
Bretar og Vestur-Þjóðverjar
aldrei. Þess vegna gátum við
íslendingar krafizt þess, að
þeir yrðu utan 50 mílna land-
helginnar á meðan fjallað
væri um málið fyrir Haag-
dómstólnum. Þeirri kröfu
var þó ekki haldið til streitu,
vegna þeirrar ákvörðunar
ríkisstjórnarinnar að segja
samningunum frá 1961 upp.
Nú getur Alþjóðadómstóllinn
hins vegar úrskurðað, að
samningarnir séu í gildi. En
samt sem áður gerir íslenzka
ríkisstjórnin enga kröfu til
þess, að Bretar hlíti þeim
skilningi að vera utan land-
helginnar á meðan um málið
er fjallað hjá Alþjóðadómn-
um, svo algjört er gæfuleysi
þessarar ríkisstjórnar.
Sem betur fer er nú
útlit fyrir, að við send-
um málflytjanda til Haag.
Bretum sem öðrum er full-
kunnugt um þetta, og þess
vegna eru þeir nú farnir að
hafa orð á því að fresta mál-
inu fram yfir hafréttarráð-
stefnu eða jafnvel að fella
það alveg niður. Þeir vita
sem er, að þetta mál geta
þeir ekki unnið, ef íslending-
ar halda hyggilega á því. Og
þess vegna vilja þeir hætta
málarekstrinum. Auðvitað
þykjast þeir gera það fyrir
okkur og biðja um víðtækar
veiðiheimildir þess vegna.
En við megum ekki láta þá
ginna okkur, þótt sjálfsagt sé
nú eins og ætíð hefur verið
að ganga til heilbrigðra bráða
birgðasamninga, en við þær
samningaviðræður þurfum
við ekki að mæta sem hinn
veikari aðili. Við höfum
þrátt fyrir allt sterka stöðu
í málinu. Við höfum í hendi
okkar að fresta uppkvaðn-
ingu efnisdóms fram yfir
hafréttarráðstefnuna, ef við
aðeins mætum fyrir Alþjóða-
dómnum. Og allir vita, að sú
ráðstefna mun ákveða víðari
fiskveiðitakmörk en 12 míl-
ur, hvort sem víðáttan verð-
ur 50 eða 200 mílur.
MÁLFLYTJANDI TIL HAAG
William Rogers vandi á höndum
William Rogers
Williani Rogers utanríkisráð-
herra hefur nú fyrirskipað víð-
tæka rannsókn á því hvernig:
vernda megi bandaríska sendi-
herra og starfslið þeirra í er-
lendum höfuðborgum gegn
þeim ofbeldismönnum, sem sí-
fellt ógna erlendum stjórnarer-
indrekum.
Þessar ógnanir eru alþjóða
vandamál, því arabisku ofbeld-
Ismennirnir forðast nú orðið
stærri höfuðborgir heims, þar
sem bandarísku sendiráðin hafa
nokkuð góðum öryggisverði á
að skipa, en einbeita sér að
smærri ríkjum þar sem auðveld
ara er að ræna bandarískum
s‘jórnarerindrekum og halda
þeim i gislingu til að fá ara-
biska skæruliða leysta úr haldi
í einhverju öðru ríki.
Gripið hefur verið til nokk-
urra sjálfsagðra öryggisráðstaf-
ana, með milligöngu bandarísku
leyniþjónustunnar og herstjórn;
arinnar, eftir að tveimur banda
riskum stjórnarerindrekum var
nýlega rænt í Khartoum, höfuð
borg Súdans, og þeir siðan lif-
látnir. Öryggisvörðum hefur ver
ið fjölgað við öll sendiráð
Bandarikjanna erlendis, og fram
vegis munu þeir ekki eingöngu
ferðast með sendiherrunum
hvért sem þeir fara, heldur einn
ig aðstoða við að vernda fjöl-
skyldur þeirra.
Öll bandarísk sendiráð fá nú
einnig sérstakar skotheldar bif-
reiðir, og bandaríska stjórnin
hefur lýst því yfir að það sé
skylda viðkomandi ríkisstjóma
að tryggja öryggi starfsmanna
hennar erlendis og fjölskyldna
þeirra. Rogers hefur einnig bent
fulltrúum ; annarra ríkisstjórna
á að ekkert lát verði á mannrán
unum meðan ofbeldismennirnir,
sem þau fremja, fái að ganga
iausir. Af öllum þeim ofbeldis-
möninum, sem átt hafa þátt í
árásum á erlend sendiráð á und
anförnum árum, er aðeins einn
enn í fangelsi. Allir hinir hafa
verið látnir lausir, þeirra á með
al Arabarnir sem komust lífs af
eftir morðin á ísraelsku íþrótta
mönnunum á Olympíuleikunum
í Miinchen. Af þessum sökum
vinnur Rogers nú að því að
koma á dauðarefsingu fyrir
morð á stjórnarerindrekum,
þótt sú refsing hafi verið afnum
in í Bandaríkjunum.
Þessar varúðarráðstafanir
nægja þó ekki að áliti Rogers
eða þeirra yfirmanna utanríkis-
þjónustunnar, sem stjórna um
70% þeirra rúmlega 130 sendi-
ráða, sem Bandaríkin hafa er-
lendis. Rogers bendir á að það
sé gífurlega mikið verk að
vernda allt starfslið allra sendi
ráðanna, og því útilokað að
tryggja algert öryggi.
Sumir yfirmenn utanríkis
þjónustunnar hafa einnig gagn-
rýnt viðbrögð Nixon-stjórnar-
innar þegar bandarískum stjórn
arerindrekum hefur verið rænt
og þeim haldið i gíslingu. Stefn-
an hefur verið sú að vinna að
hverju máli fyrir sig eftir beztu
getu, en yfirleitt að forðast að
láta undan „kúgunum", jafnvel
þótt lífi viðkomandi sendifull-
trúa sé þar með hætt.
Flestar erlendar ríkisstjórnir,
sem halda þeim mönnum fang-
elsuðum, er mannræningjamir
vilja fá leysta úr haldi, eru
hlynntar þessari stefnu Banda-
ríkjastjómar, enda er hún þeim
hagstæð, en ekki bandarísku
gislunum. En Golda Meir for-
sætlsráðherra Israels sýndi
skilning á vandkvæðum banda-
risku stjórnarinnar þegar hún
heimsótti Washington fyrir
nokkru.
Þessar ógnir gegn erlendum
stjórnarerindrekum munu ekki
aðeins halda áfram, sagði hún,
heldur sennilega færast í auk-
ana. Árásirnar verða líklegri í
smærri höfuðborgum, og ekki er
útilokað að svo geti farið að eig
inkonum og börnum stjórnarer-
indreka verði rænt. Hvað ætlið
þið þá að gera, spurði hún.
Rogers svaraði þessari fyrir-
spurn á þann veg að verið væri
að koma á strangara öryggiseft
irliti, ekki eingöngu fyrir banda
ríska stjórnarerindreka erlend-
| is, heldur einnig fyrir fjölskyld
j ur þeirra. Hér er bersýnilega
l'ekki um neina viðhlítandi lausn
að ræða á vandamálinu, en
ófremdarástandið ætti að minna
okkur á þá þjónustu, sem starfs
menn utanríkisþjónustunnar og
fjölskyldur þeirra inna af hendi.
Stórletraðar fyrirsagnir
greina frá árangursríkum ferð-
um Henrys Kissingers til Pek-
ing og Moskvu, og sendiherrar
Bandaríkjanna í London, Paris,
Róm og Tókió geta búið við þæg
indi og nokkurt öryggi, en mest
af daglegu striti við fram-
kvæmd utanríkisstefnu Banda-
rikjanna — og þá einnig mesta
hættan — hvílir á herðum ann-
arra yfirmanna utanríkisráðu-
neytisins og utanríkisþjónust-
unnar.
Hraðfleygar þotur og fjar-
skipti um gervihnetti og tölv-
ur hafa gjörbreytt starfsemi ut
anríkisþjónustunnar, og orð-
sendingar frá sendiherrum er-
lendis komast á svipstundu til
skila til embættisvaldsins í Was
hington.
Þegar yfirmaður bandarísks
sendiráðs sendir skýrslu um að
eitthvað athyglisvert sé á döf-
inni þar sem hann starfar, er
liklegast að einhver verði send
ur frá Washington til að sinna
málinu. Þess á milli er sendiherr
ann bundinn við sína hefð-
bundnu skrifstofuvinnu og
veizluhöld, sem geta verið skað-
legri heilsu hans en mannrán.
Það er staðreynd að svo til
einu borgirnar, þar sem banda-
rískir sendiherrar eru nokkurn
veginn öryggir, eru helztu höf
uðborgir kommúnistaríkjanna.
Á Haiti, eða í Súdan eða Aust-
urríki getur sendiherra átt á
hættu að verða rænt á leið til
afmælisfagnaðar, og að honum
verði haldið í gíslingu fyrir ein-
hverja stjórnmálaþrjóta I þús-
unda kílómetra fjarlægð. Eru
menn varnarlausir gegn þessum
ógnum.
Rogers getur fengið sendt-
herrunum skotheldar bifreiðir
og fleiri landgönguliða til varð-
stöðu við dyr sendiráðanna, og
forsetinn getur lýst þvi yflr að
hann „láti ekki kúgast", en
þetta leysir ekki vandann, og
það veit enginn betur en utan-
rikisráðherrann.