Morgunblaðið - 23.02.1979, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1979
23
Margir fagna þeirri ráðstöfun
Sameinuðu þjóðanna, að helga
barninu heilt ár — árið sem er
að hefjast — árið 1979.
Enginn er í vafa um, hvað
gera skal og gera þarf fyrir börn
hins svonefnda þriðja heims,
vannærð, hungruð, veik og deyj-
andi, og unglinga sem lifa af,
ólæs, umkomulaus, landflótta og
hatandi.
En sumir hugsa:
Þarf nú einhverju að bæta við
handa allsnægtarbörnum
Vesturlanda, með öllu eftirlæti,
dekri og óhófi, sem þeim er
veitt?
Og atkvæðasmalar og
rauðsokkur eru þar ekki í vafa:
Fleiri og stærri vöggustofur,
uppeldis með foreldra í fjar-
lægð, ástúðina utangarðs, nema
þá í fordildarfullum leik, höfum
við séð í sjónvarpinu í vetur.
En þannig hefur slíkt uppeldi
alltaf verkað og verið til allt frá
Róm til Parísar, íran til
Kambodíu.
Slíkar sýningar eru hræðileg-
ar, hryllilegar og voðalegar.
En þær eru sannleikur og þess
vegna nauðsynlegar, þrátt fyrir
allt.
„Til þess eru vítin að varast
þau.“ Ennþá setur að manni
hroll við minningar frá lestri
íslendingasagna og rímnakveð-
skapar á kvöldvökum í torfbað-
stofu.
En þær voru ekki lesnar án
Ár bamsins
fleiri og stærri dagheimili, leik-
velli, gæzluvelli og garða, full-
komnari skólahús, lærðari
gæzlukonur, meiri og lengri
skólagöngu.
Og síðar betri löggæzlu, fleiri
lögregluþjóna, fleiri upptöku-
heimili, fullkomnari fangelsi,
heppilegri rannsóknarlögreglu.
Allt er þetta auðvitað ákaf-
lega mikilsvert og á ýmsan hátt
sjálfsagðar fylgjur svonefndrar
„menningar."
En samt eru það fremur
umbúðir en kjarni. Umbúðir um
það, sem óskað var að geyma og
varðveita, en týndist á leiðinni.
Við höfum kannske ekki veitt
þyí athygli, að uppeldi síðustu
áratuga á Vesturlöndum líkist
stöðugt meira og meira uppeldi
heldra fólks á fyrri öldum.
Kóngar, keisarar, drottningar
og yfirleitt „fínt fólk“ þátímans
og nútímans, „úrval“ í stjórn-
málum og veraldarvafstri,
skeinir ekki sín börn sjálft. Nú á
„ríkið“ að vinna slík verk.
Það notaði þar til sitt vinnu-
fólk, þjóna og þræla og síðar
fræðimenn og „kennara“.
Ógeðslegasta toppbrum slíks
umtals og skýringa um orsök og
afleiðingar heimsku og grimmd-
ar.
Uppeldisgildi og listgildi
hrollvekjanna þarf að útskýra
af vísum mönnum, eins og gert
var þá og þar af góðum hús-
bændum og foreldrum. Það ætti
ekki fræðimönnum nútímans að
verða nein skotaskuld.
En nóg um það í bili.
Það sem Vesturlandabúar
þurfa að athuga strax í upphafi
barnaársins til bóta fyrir nútíð
og framtíð, er einmitt sú hætta,
sem börn ríka fólksins, heldra
fólksins og volduga fólksins
væru þá stöðugt umleikin, og
gerði þau mörg að undrum og
afhrökum áður en náðu
fullorðinsaldri.
Það var uppeldi óhófs hið ytra
og kærleiksleysis hið innra.
Ekki er þó svo, að við stöndum
í sömu sporum og þetta „heldra
fólk“ fortíðarinnar.
En við höfum blindandi og
sjálfselsk í blindingsleik leti og
sjálfselsku, kröfu og hjarta-
kulda auðshyggjunnar nálgast
sömu mið.
Þannig hafa börn Vestur-
landa verið alin upp sem utan-
garðsfólk jafnvel auðugra og
lærðra foreldra og orðið
hermdarverkafólk.
Það hefði getað orðið
óafmáanleg kærleiksminning, ef
mamma hefði haft eða gefi sér
tíma til að skeina þau sjálf, eða
leyft þeim að sofna í hjónarúm-
inu, rísla sér við köttinn niðri í
kjallara í stað þess að láta þau
vakna og sofna eftir föstum
reglum á fína og góða barna-
heimilinu eða vöggustofunni.
Alltof mörg börn jafnvel
auðugra foreldra eiga hvorki afa
né ömmu í þeirri merkingu
orðanna, sem áður var.
Samt er djúpur sannleiki í
orðum barns, sem á ljúfar minn-
ingar frá því sem annars er
nefnt allsleysi liðinna daga og
segir þó:
„Enginn var betri en amma
mín.“ „Fáir, já, enginn jafnaðist
við afa minn,“ segir íslenzkur
listamaður í samtalsbók um sitt
uppeldi, sem sjáanda dásemda
tilverunnar.
Ekki geta neinir leikvellir
jafnast við náttúruna sjálfa við
fótskör fjalls og stranda í fjöru
eða hlíð.
Það hljómar furðulega. En
uppeldi barna á Vesturlöndum
hefur um nær hálfa öld verið
fátækt af foreldrum, öfum,
ömmum, leikjum í eðlilegu um-
hverfi. Fátækt af gróandi lífi,
hollri umhyggju, hlýlegri ástúð.
Góðar myndir eru hollar og
skemmtilegar. En samt eru þær
ekki lífið sjálft.
Myndir úr fjöru eru fallegar.
En fjaran sjálf er þó margfalt
meira. Hlíðin, brekkan, lindin,
lækurinn, lambið, kálfurinn, fol-
aldið, náttúran sjálf er sannasta
uppspretta sannleikans og
áhrifamikillar þekkingar.
Eg fagna hvern dag, þegar ég
mæti hópi barna í gæzlu góðrar
fóstru við dyr strætisvagnsins.
Hópurinn er að leggja af stað
út í lífið undir vernd og hand-
leiðslu brosandi leiðsögumanns.
Borgin, umhverfið, náttúran
bíður snertingar, heimsóknar
nýrrar kynslóðar, nýrrar
bernsku og æsku.
Heill þeirri mömmu, ömmu
eða pabba, sem hefði tíma til
slíkrar leiðsögu, sem yrði enn
nær en ágætustu fóstru, sem
þarf að sjá um heilan, stóran
hóp í bandi.
I upphafi barnaárs ættum við
að strengja þess heit á okkar
óhófsama „lúksús“-landi hjá
okkar kröfuþjóð, að gefa börn-
unum og barnabörnunum heim-
ilið aftur.
Heimilið með pabba og
mömmu, afa og ömmu, bæn og
hljóðum stundum.
Skólann með námi, en líka
leik og söng, sögum og ljóðum.
Samband við náttúru
landsins á ferð, leik og störfum.
Kirkju með krjúpandi hnjám,
beygðu höfði og bænarstaf, lotn-
ingu, auðmýkt og þakklæti.
Vernd gegn eitri í öllum þess
útgáfum og hvaða nöfnum sem
það nefnist. Vernd gegn ofríki
og styrjaldarhættu.
Virðingu og jafnrétti við full-
orðna í allri umgengni daglegs
lífs, skilning og vinsemd í við-
móti og háttum.
Vinnu og viðfangsefni til
fjölbreyttra starfa ekki síður en
bóknáms, strax þegar kraftar og
löngun leyfa.
Sú kúgun til bóknáms, sem nú
ríkir gagnvart börnum, og þó
einkum unglingum, sem eru
fráhverf skólanámi, getur bein-
línis verið hættuleg sál barns og
aðstöðu þess gagnvart samfélag-
inu.
Sem betur fer þurfum við hér
á íslandi ekki að horfast í augu
við hermdarverkafólk.
Samt lá þar nærri í upphafi
og á fyrri helmingi þessa ára-
tugar.
Einasta ráðið til að losa
Vesturlönd við hermdarverka-
fólk í framtíðinni er breytt
aðstaða í uppeldi og umgengni
við börn og unglinga.
Þar eru öfgarnar hættulegast-
ar:
Óhóf, eftirlæti, kröfur og
græðgi annars vegar. Allsleysi,
umkomuleysi, landflótti og
hungur hinsvegar.
Gefið því börnunum dýrmæt-
ustu gull mannlífsins í framtíð-
inni:
Ástúð, nærgætni og virðingu í
umgengni. Eflið þakklæti, auð-
mýkt og elsku til Guðs og
manna í þeirra eigin vitund.
Byrjum á ári barnsins.
Árelíus Níelsson.
Valborg Elísabet
Gröndal - Minning
Fædd: 9. nóvember 1902.
Dáin: 11. febrúar 1979
Hún Valborg er dáin eftir langa
og stranga sjúkdómslegu. Ég man
alltaf eftir því þegar Valborg kom
í heimsóknir til móður minnar
Ragnhildar en þær voru góðar
vinkonur. Þessi glæsilega og
fágaða kona, sem bar með sér
sérstakan virðingarsvip. Alltaf var
hún jafn glæsileg hvar sem á hana
var litið.
Svo mikið þótti mömmu til
þessarar vinkonu sinnar komið að
hún lét mig, dóttur sína, heita í
höfuðið á henni.
Ég hef alla tíð litið upp til
þessarar konu og dáðst að því, hve
allt var fínlegt og smekklegt í fari
hennar.
Hún var mikið fyrir hannyrðir
og bar heimili hennar vott um
þann mikla og góða smekk, sem
Afmælis- og
minningar-
greinar
ATHYGLI skal vakin á því. að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig verð-
ur grein. sem birtast á í
miðvikudagshlaði. að berast í
síðasta lagi fvrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi eða hundnu máli. Þær
þurfa að vera vólritaðar og
með góðu línubili.
hún hafði fyrir öllu sem var fínlegt
og glæsilegt.
Valborg giftist Ólafi Jónssyni
rakara og eignuðust þau eina
dóttur, Ragnheiði Fríðu, sem var
augasteinn foreldra sinna.
Ragnheiður giftist ung og
fluttist út til Afríku og hefur búið
erlendis síðan.
Það voru mikil viðbrigði fyrir
þau hjónin er einkadóttirin
fluttist svo langt í burtu frá þeim.
Þó var alltaf mikið samband milli
þeirra og Valborg dvaldi lang-
tímum saman hjá dóttur sinni og
barnabörnum.
Hún og Ólafur bjuggu t.d. í
Nairobi hjá dóttur sinni og
tengdasyni mikið til á árunum
1952—1957 meðan eldri telpurnar
þrjár voru litlar. En Ragnheiður
Fríða er búin að búa í Nairobi í 27
ár og eignast 6 börn, 5 dætur og
einn son.
Valborg hafði mikið yndi af
barnabörnum sínum og fylgdist
vel með þroska þeirra og uppvexti
þó oft væri langt á milli þeirra.
En barnabörnin komu einnig í
heimsókn til Islands á sumrin og
Lísa elsta dóttirin dvaldi oft hjá
ömmu sinni og afa um langan
tíma. Nú er fjölskyldan flutt til
Ameríku og búa þau í Kaliforníu.
Ólafur maður Valborgar hefur
verið konu sinni mikil stoð í
veikindum hennar og stutt hana á
allan hátt, og veit ég að veikindin
voru henni bærilegri, því alltaf
kom Ólafur á hverjum degi meðan
hún lá, bæði á Vífilsstöðum og
Landspítalanum.
Vil ég votta honum og Ragnheiði
dóttur þeirra samúð mína, ásamt
barnabörnunum og nánustu
ættingjum og vinum, um leið og ég
flyt sérstakar kveðjur og þakkir
frá aldraðri móður minni Ragn-
hildi Jónsdóttur.
Valborg Soffía Böðvarsdóttir.
Minning:
Karl Anton Carlsen
Fæddur 9. júní 1954.
Dáinn 7. febrúar 1979.
Man ík alla ástúö þfna.
öll þín tryKKÖar bönd,
yfir barnabrosti mína
breiddirðu milda hönd,
stundum vildi ók vera kööut
vænsta yndiö þitt.
baö er svo gott að eiga móöur,
sem elskar barnið sitt...
(K.J.)
Mér dettur í hug að þessar
ljóðlínur gætu verið frá Tona til
móður hans, sem honum þótti svo
vænt um. Ég veit að hann vildi
vera hjá henni núna og hugga
hana og dóttur sína. Það er
skammt á milli lífs og dauða, ef
dauða skyldi kalla, því að flest
trúum við á eilíft líf. En áðskilnað-
urinn er sár og við óttumst það
sem við sjáum ekki og þekkjum
ekki, ástvinum okkar sem farnir
eru kannski til hryggðar. Við
ættum þess vegna að gleðjast með
þeim sem fá að fara eftir að hafa
þjáðst mikið og biðja fyrir þeim
sem fara snögglega, því að aðskiln-
aðurinn getur verið jafn sár fyrir
þá og okkur. Ég bið því algóðan
guð um að vera leiðarljós Tona í
hinu ókunna landi og vera foreldr-
um hans og dóttur styrkur í þeirra
miklu sorg.
S.
KVENNADEILD
Reykjavíkurd.
R.K.Í.
Fræösla um
sjúkravlnastarf
kvennadeildarinnar
hefst Þriðjudaginn 27. febrúar kl. 20.30, í
kennslusal Rauða Kross íslands, Nóatúni 21.
Flutt verða erindi um eftirfarandi efni:
1. Rauöi krossinn og starfsemi
kvennadeildar.
2. Störf í sölubúöum sjúkrahúsa.
3. Föndurstörf.
Væntanlegum sjúkravinum er næstu daga gefið
tækifæri til Þess að kynnast starfsemi sjálf-
boðaliða á sjúklingabókasöfnum, sölubúðum
og öðrum starfsgreinum deildarinnar, en
fræðslunni lýkúr Þriðjudaginn 13. mars kl. 20.30
með erindum um:
1. Störf í heimsóknarþjónustu.
2. Störf í sjúklingabókasöfnum.
3. Framkomu í starfi.
Þátttaka tilkynníst í síma 28222 eða 14909 í
síðasta lagi 26. febrúar.
Konur ath: Sjálfboðaliða vantar.
Stjórnin.