Morgunblaðið - 31.10.1981, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1981
Alþjóðahermálastofnunin staðfestir:
Jafnvægið hefur raskast
Sovétríkjunum í vil
• „Á síðustu 20 árum hafa Austurveldin
hægt en örugglega breytt styrkleikahlutföll-
unum sér í vil, þegar fjöldi vopna er talinn.
Á sama tíma hafa Vesturveldin tapað tækni-
legum yfirburðum sínum, en Atlantshafs-
bandalagið treysti því áður, að gæði bættu
upp það, sem á skorti í fjölda. J>ar með er
ekki sagt, að Atlantshafsbandalagið hlyti að
bíða ósigur í styrjöld, en menn geta ályktað
svo, að þessi þróun sé það háskaleg, að
tafarlaust verði að grípa til ráðstafana til að
snúa henni við.“ l>essi orð eru ekki úr áróð-
ursritum Reagan-stjórnarinnar, tilvitnunin
er úr ársskýrslu Alþjóðahermálastofnunar-
innar, London, sem mestrar virðingar nýtur
fyrir áreiðanlegar upplýsingar og traustar
rannsóknir á hermálum og alþjóðastjórn-
málum.
• l>að þykir ætíð mikill viðburður þegar
ársskýrsla stofnunarinnar um styrkleika-
hlutfoll herveldanna, The Military Balance,
kemur út á haustin og svo var einnig að
þessu sinni. Skýrslan staðfestir þá skoðun,
að Káðstjórnarríkin hafi einkum á síðasta
áratug raskað hernaðarjafnvæginu sér í hag,
bæði á sviði kjarnorkuvopna og venjulegra
vopna. Á sama tíma og hernaðarútgjöld á
Vesturlöndum breyttust lítið á árum
„spennuslökunar“, juku Káðstjórnarrfkin
jafnt og þétt útgjöld sín. Nú er árangurinn
kominn í Ijós. Víst er, að bilið milli herafla
stórveldanna mun enn aukast á næstu árum
Vesturveldunum í óhag, því að enn er fullur
skriður á hinni geysilegu vígbúnaðarfram-
leiðslu, sem ráðstjórnin hleypti af stað á
þeim árum, er hún friðmæltist hvað ákafast
við vestræn ríki.
• AlþjóðahermálaStofnunin (International
Institute for Strategic Studies) hefur nú
starfað í röska tvo áratugi. Að stofnun henn-
ar stóðu í upphafi breskir háskólamenn,
stjórnmálamenn, blaðamenn og klerkar, en
í þann hóp bættust síðan menn af fjölmörgu
þjóðerni. Nú eiga menn frá um 60 löndum
aðild að stofnuninni, sem er algjörlega óháð
ríkisstjórnum. Meðal félaga eru margir af
kunnustu fræðimönnum samtíðarinnar.
• Hér fara á eftir kaflar úr áðurnefndri
skýrslu Alþjóðahermálastofnunarinnar, þar
sem fjallað er um styrkleika Austur og
Vesturvelda með tilliti til vopna annarra en
kjarnorkuvopna.
Brésnjef virðir fyrir sér austur-þýska hermenn á gæsagangi. Alþjóða hermálastofnunin
staðfestir, að Austurveldin hafi náð miklum yfirburðum yfir Vesturveldin, þegar fjöldi
venjulegra vopna er talinn. Kauði herinn hefur einnig ótvíræða yfirburði yfir Atlantshafs-
bandalaginu í kjarnorkuvígbúnaði í Evrópu. I>essa þróun má telja svo háskalega, segir í
skýrslu Alþjóða hermálastofnunarinnar, að menn telji, að „tafarlaust verði að grípa til
ráðstafana til að snúa henni við“.
Austur-þýski herinn æfir efnahernað. Á árum „spennuslök-
unar“ notuðu kommúnistaríkin tækifærið til að stórauka
vígbúnað sinn. Eitt hið óhugnanlegasta við þessa hernaðar
uppbyggingu var sú áhersla, sem þau lögðu á efna- og sýkla-
hernað. Á sama tíma var slíkum hernaði lítill gaumur gefinn
i Vesturlöndum, enda talinn villimannlcgur. í skýrslu Al-
þjóða hermálastofnunarinnar segir, að Bandaríkjamenn telji,
að hinn fjölmenni her, sem Sovétmenn hafa sérþjálfað I
efnahernaði, hafi undir höndum 350 þús. tonn af efnavopn-
um, en í Bandaríkjunum eru nú 42 þús. tonn af slíkum
vopnum. Traustar heimildir eru nú fyrir því, að Sovétmenn
og bandamenn þeirra hafi þegar beitt eiturvopnum í Afgan-
istan og Suðaustur-Asíu. Kannsóknarnefnd Sameinuðu þjóð-
anna kannar þetta mál.
Rauði herinn í Kabúl. Margir telja inprás Sovétmanna í
Afganistan beina afleiðingu af því, að þeir hafi náð yfirburð-
um í vígbúnaði og breytt þannig valdahlutfóllunum í heimin-
um sér í vil. Sovétmenn hafa gengið svo nærri sér með
vígbúnaðaræði sínu, að þeir hafa ekki getað brauðfætt sig
um árabil. I>essar fórnir, segja menn, hafa varla verið færðar
til þess eins að láta vopnin grotna niður heima fyrir, enda
segir á nýju frímerki frá Sovét, að Rauði herinn opni glugg-
ann gagnvart umheiminum. Margir óttast, að á næstu árum
muni Sovétmenn nota sér yfirburði sína yfir Vesturveldin til
yfirgangs víða um heim og sjáist þess þegar glögg merki í
Afríku, SuðausturAsíu og Rómönsku-Ameríku.
Varsjárbandalagið
hefur forystu
í vopnasmíð
— Varsjárbandalagið hefur yfir
að ráða meira af vopnum af öllum
gerðum að þvt er heita má...
Helstu undantekningarnar frá
þessari reglu eru eldflaugar gegn
skriðdrekum, sem stjórnað er af
sérþjálfuðum mönnum, allmargar
gerðir herskipa og nokkrar gerðir
flugvéla til sjóhernaðar. En þessar
tölur leyna því, sem Varsjárbanda-
lagið hefur þó einkum fram yfir
Átlantshafsbandalagið, þ.e. að
Austurveldin hafa samræmt
vopnakost sinn og bardagaaðferðir.
NATO á hér undir högg að sækja,
þar sem bardagaaðferðir aðildar-
þjóðanna eru ólíkar, og hjá þeim
ægir saman sundurleitasta búnaði.
Gildir þá einu hvort um er að ræða
vopn eða flutningatæki. Af þessum
sökum verður að halda uppi tvö-
földu birgðakerfi, og nokkur vand-
kvæði eru á því að nota hinn sund-
urleita búnað eins bandalagsríkis í
öðru ríki.
— Það verður aðeins skorið úr
um það í ófriði, hvort bandalag-
anna stendur framar í tækni. Þeg-
ar á heildina er litið, er sovéskur
herbúnaður þó talinn sterkbyggð-
ur, honum hættir lítt til að bila við
ranga meðferð og hann virðist
traustur. Aftur á móti stenst hann
engan veginn þær kröfur, sem
gerðar eru á Vesturlöndum um
þægindi og öryggi fyrir hermenn.
Enda þótt þessir ágallar þurfi lítt
að koma að sök í fyrstu, gætu þeir
aukið á slysatíðni og þannig dregið
allverulega úr baráttuhæfni, þegar
í hita orrustu væri komið ...
Flugher NATO í vanda
— Varsjárbandalagið hefur
löngum ráðgert að skjóta eldflaug-
um, hlöðnum kraftmiklu sprengi-
efni, kjarnorku eða eiturefnum á
skotmörk langt inni í óvinalöndum.
En Ráðstjórnarríkin hafa líka á að
skipa fleiri nýtísku sprengjuþotum
en áður, og hættan, sem af þeim
stafar, mun fara vaxandi, þegar til
lengdar lætur. Um loftvarnir
Varsjárbandalagsins er það að
segja, að fjöldi orrustuflugvéla hef-
ur bæst við aragrúa loftvarnar-
eldflauga og stórskotavopna. Auð-
sætt er, að flugher Atlantshafs-
bandalagsins mundi veitast það
erfitt verk að liðsinna landhernum
á vígvelli í Evrópu.
Frjáls verslun-Framtíð þjóðarinnar
Útdráttur úr ræðu Gísla Blöndal,
formanns Kaupmannafélags Aust-
fjarða við setningu aðalfundar fé-
lagsins 12. september sl.
Frá því á síðasta aðalfundi
Kaupmannafélags Austfjarða hef-
ur margt á daga okkar kaup-
manna drifið og af mörgu er að
taka. Nokkur mál rísa hátt en
önnur hafa látið minna yfir sér.
Víða hefur málum nokkuð miðað
áfram og í sumum náðist veru-
legur árangur í baráttu okkar
fyrir tilverurétti frjálsrar verzl-
unar í hinum dreifðu byggðum
landsins.
Samt sem áður vantar mikið á
að sú aðstaða hafi skapast að
vöxtur og viðgangur þessara mik-
ilvægu atvinnugrreinar teljist
tr.vggður.
EITT STÓRT MÁL í HÖFN
Raunar má segja að aðeins eitt
af okkar miklu baráttumálum hafi
náð í höfn, en þará ég við „upp-
færslu vörubirgða", sem tók gildi
15. maí sl. Hér er að sjálfsögðu
stórt mál á ferðinni, en mér segir
svo hugur um að margra hluta
vegna sé þetta ekki komið í fram-
kvæmd að öllu leyti hjá kaup-
mönnum á landsbyggðinni a.m.k.
Það gefur auga leið að þegar þjóð-
in hefur verið heilaþvegin um
margra áratuga skeið, með áróðri
í þá átt að slík uppfærsla sé þjófn-
aður þá verður síkum hugsunar-
hætti ekki breytt með einu penna-
striki. En við hljótum að fagna
þessum mikilvæga áfanga og trú-
um því að fleiri mikilvæg skref í
átt til hagsbóta verzluninni séu
framundan.
í RÚST
Ég nefndi það í upphafi að
margt hafi á dagana drifið. Þegar
við hittumst síðast var í fullum
gangi á vegum samtakanna Við-
skipti og verzlun, kynning á starfi
kaupmannsins. Ég er þeirrar
skoðunar að þær vonir sem við þá
kynningu voru bundnar hafi fylli-
lega staðist, og þetta orðið til þess
að snúa svolítið uppá þróunina
sem því miður gat varla verið
óhagstæðari. Hinsvegar skeði það
svo á liðnu sumri að kaupmenn í
Reykjavík lentu í hár saman út af
hinu svokallaða „lokunartíma-
máli“, sem ég tel að hafi í einni
svipan lagt í rúst allt það sem
áunnist hafði með starfi Viðskipta
og verzlunar. Það er ekki ætlun
mín að blanda þessu máli frekar
inn í umræður hér, en það hlýtur
að vera von okkar að kaupmenn í
Reykjavík leysi þessi mál farsæl-
Iega, svo áfram megi halda á
þeirri braut sem mörkuð hafði
verið.
NÁMSKEIÐ
í síðustu kjarasamningum, sem
gerðir voru, var ákvæði um, að
haldin skuli námskeið fyrir verzl-
unar- og skrifstofufólk. Er til-
færsla milli launaflokka bundin
þátttöku þess í slíkum fræðslu-
námskeiðum.
Sérstök nefnd kaupmannasam-
takanna undirbjó fyrsta nám-
skeiðið sem haldið var fyrripart
sumars í Reykjavík.
Tilhögun starfsfræðslunnar er,
að þátttakendur stunda námið að
þriðjungi til í vinnutíma, en að
tveim þriðju hlutum í sínum frí-
tíma. Námskeiðið er miðað við 45
stundir og lýkur með prófi. Meðal
námsgreina má nefna vöruþekk-
ingu, háttvísi í framkomu og
framsetningu vöru, en margt
fleira er tekið fyrir eftir því sem
unnt er á svo stuttum tíma.
Tilgangur fræðslunámskeið-
anna er tvíþættur: Frá sjónarhóli
starfsfólksins eru þau sókn til
aukinnar þekkingar og hærri
launa. Frá sjónarhóli kaupmanna
og atvinnurekenda er stefnt að
■