Morgunblaðið - 31.10.1981, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1981 15

HELGARVIÐTALIÐ
Vér erum öll
einnar ættar
- segir Sigurgeir Þorgrímsson um ættfræöirannsóknir
„Það má segja að ættfræð-
ingar, eöa þeir sem fást við
ættfræði, eigi sér fjögur kjörorð
eða einkunnarorð, sem vel lýsa
eðli greinarinnar,“ sagði Sigur-
geir Þorgrímsson í samtali við
Hlaðvarpann fyrir helgi, en Sig-
urgeir hefur lengi stundað grúsk
og ættfræðirannsóknir á Þjóð-
skjala- og Landsbókasafninu.
„Kjörorðin eru þessi; ættfræðin
er móðir sagnfræðinnar. — Vér
erum öll sömu ættar. — Enginn
er sá konungur, er ekki er kom-
inn af þrælum, og enginn er sá
þræll er ekki eigi til konunga að
telja, — og loks þetta: Enginn
forfaðir fólks er í rauninni ætt-
göfugri en annar,“ sagði Sigur-
geir ennfremur.
Ættfræðiáhugi er mikill á ís-
landi, og því lék okkur forvitni á
að vita, hvað það er sem Sigur-
geir fæst við að rannsaka, og
hvernig hann fékk „ættfræði-
bakteríuna" sem sumir vilja svo
nefna. „Ahugi minn kviknaði
smám saman," sagði Sigurgeir,
„faðir minn vann á BSR, og hann
kom oft heim með erlend biöð,
semég las af athygli. Á þeim
fékk ég áhuga á landafræði, og
skrifaði til dæmis íslandslýsingu
átta ára að aldri, og fékkst við að
teikna landakort. Áf landafræð-
inni fékk ég áhuga á þjóðhöfð-
ingjum hinna ýmsu landa, og
síðan fékk ég áhuga á ættum
þjóðhöfðingja. Þá styttist í að ég
færi að kynna mér íslenska emb-
ættismenn og embættismanna-
töl, biskupatal, hirðstjóratöl og
lögmannatöl, síðan komu ættir
þessara manna, og síðan fór ég
að grúska í minni eign ætt“.
Sigurgeir segir, aðmvíða eigi
kjörorð Alþjóðaskáksambands-
ins betur við en hér á landi, vér
erum öll einnar ættar. íslend-
ingar séu náskyldir innbyrðis, og
til dæmis geti allir núlifandi ís-
iendingar rakið ættir sínar til
allra landsnámsmannanna, sem
á annað borð hafi átt afkomend-
ur. Allir íslendingar eru komnir
út af Jóni Arasyni, og allir eiga
Ix)ft ríka Guttormsson á Möðru-
völlum að forföður. Fleira mætti
nefna, Snorri Sturluson er einn
forfeðra allra íslendinga, og
raunar einnig bræður hans, þeir
Þórður og Sighvatur. Islenskir
sjónvarpsáhorfendur voru ný-
lega minntir á ógnir Sturlunga-
aldar, og þar kom meðal annars
fram að flestir Sturlungar voru
vegnir í þeim átökum. Afkom-
endur þeirra lifa þó enn, og í æð-
um allra íslendinga rennur enn
Sigurgeir l*orgrímsson, kunnur fyrir ættfrædiáhuga sinn
og aðeins 14 ára sigraði hann í spurningakeppni í útvarps-
þ.ollinum Vogun vinnur, þar sem spurt var um ættir kon-
unga í Evrópu. — Uppiýsingar sínar hafði hann þá aðeins
úr alfræðiorðabókum.
blóð frá Sturlu Sighvatssyni, þó
útþynnt sé að vísu eftir nær átta
aldir!
„Ættfræðin er í mínum huga
annað og meira en nöfn og ár-
töl,“ segir Sigurgeir, „og því hef
ég kappkostað að safna sem
mestum upplýsingum um forfeð-
ur fólks, er ég tek saman ættir
þess. Oft má finna skemmtilegar
lýsingar í sagnaþáttum og þjóð-
sögum, og þannig verður ættar-
talan mun verðmætari, en ef að-
eins væri að finna nöfn manna,
fæðingarár og dánardægur í
besta falli. En margt fleira má
finna út úr ættfræðinni, alls
kyns tölulegar uppiýsingar. Ég
get til dæmis nefnt, sem merki
um skyldleika okkar íslendinga,
að maður fæddur 1943, einn sem
ég hef rakið ættir fyrir, er kom-
inn af Lofti ríka Guttormssyni,
sem dó 1432, á 207 vegu. Sami
maður er kominn af Birni ríka á
174 vegu, Vigfúsi Ivarssyni
(d.1415) á 111 vegu, Þorvarði
l,oftssyni á 92 vegu, Þorleifi
Björnssyni á 64, Sveinbirni í
Múla á 53, Guðmundi Arasyni á
43, Páli Jónssyni á 43, Hrafni
lögmanni á 39, Torfa i Klofa á
37, Jóni Arasyni á 31, Jóni á
Svalbarði á 30, og áfram af 13
mönnum á mismunandi vegu,
frá 27 niður í l.“
Margvíslegar tölulegar upp-
lýsingar nefndi Sigurgeir einnig,
sem vegna plássleysis verða að
bíða betri tíma. Sigurgeir segir
að auðvelt sé að fara aftur til
landnámsaldar, og hafi men’n
áhuga megi fara um Jón Arason
aftur til Adamas og Evu, og
finna megi konunga og ræðis-
menn, jafnvel frá því um 380, í
Rómaveldi hinu forna, sem for-
feður íslendinga. Ættir sagði
Sigurgeir raktar eftir kirkjubók-
um eftir að þær komu til síðla á
17. öld, þá manntöl, fornbréfa-
safn, íslendingasögur og ættir
fornmanna, þannig aftar og aft-
ar uns ekki verður lengra komist
í mvrkviðum fortíðarinnar.
— AH
KUREKAR: I
Norskur kántrýsöngvari:
Vill koma og halda
tónleika á Islandi
Hlaðvarpanum barst í vikunni
bréf frá norska fyrirtækinu Nor
plan, sem meðal annars er um-
boðsfyrirtæki ýmissa skemmti-
krafta í Noregi. Tilefni bréfkorns-
ins er það, að Teddy nokkur Nel-
son, sem er hvorki meira né minna
en „Norges store country-artist“,
hefur mikinn áhuga á að koma til
íslands. Hefur Teddy í hyggju að
halda hér konserta með hljóm-
sveitinni Nashville Connection,
sem un vera á hans snærum.
I bréfi Norðmannanna segir, að
þeir vilji gjarna komast í samband
við einhverja íslenska aðila, vegna
hinnar frómu óskar Nelsons
kántrý-söngvara, og jafnframt
lofa þeir góðum tónleikum ef af
verði. Hlaðvarpinn kemur þessu
hér með á framfæri við íslenska
áhugamenn um country & west-
ern-tónlist, sem eru víst margir
hér á landi.
Sinfóníu-
tónleikar
Tónlist
Egill Friðleifsson
Stjórnandi: Jean-Pierre Jacquillat
Kinleikarar: Martin Berkovsky og
Anna Málfríður Sigurðardóttir.
Kfnisskrá: M. Bruch: Konsert fvrir
tvö píanó og hljómsveit
K. ('hopin: Kondo fyrir tvö píanó
A. Dvorák: Sinfónía nr. 6 í I>dúr op.
73.
Þriðju áskriftartónleikar Sin-
fóníuhljómsveitarinnar fóru
fram í Háskólabíói sl. fimmtu-
dagskvöld og hófust með sjald-
heyrðu verki, konsert fyrir tvö
píanó og hljómsveit eftir Max
Bruch. Bruch mun hafa samið
fjölda verka og sum þeirra býsna
stór í sniðum. Tímans tönn hefur
þó líknað sig yfir þau flest nema
fiðlukonsertinn fræga í g-moll
sem oft heyrist og er gjarnan
gefinn út á hljómplötu með
Mendelssohn-fiðlukonsertinum.
En þennan konsert fyrir tvö pí-
anó og hljómsveit hafði undirrit-
aður aldrei heyrt áður og er ekki
viss um að hafa tapað af miklu,
því tónsmíð þessi er heldur rýr í
roðinu, þó fagmannleg vinnu-
brögð Bruchs og rómantískt yf-
irbragð verksins gæði það
nokkrum þokka. Einleikarar
voru þau Martin Berkovsky og
Anna Málfríður Sigurðardóttir.
Martin Berkovsky er feikn góður
píanisti, tekniskur og ákafur og
leikur hans mjög sannfærandi,
jafnvel einnig hans leikrænu til-
þrif við hljóðfærið. Anna Mál-
fríður getur einnig vel við unað
eftir þetta kvöld. Hún ræður yfir
vandaðri tækni og öryggi og lék
yfirvegað. Anna Málfríður er ein
úr drjúgum hópi Isfirðinga, sem
nú setja svip sinn á tónlistarlíf-
ið, og á sjálfsagt eftir að láta að
sér kveða í framtíðinni. All-
nokkrar tilfæringar voru við-
hafðar við flutning verksins og
strengirnir færðir innar og ofar
á sviðið en vant er, væntanlega
til að gefa flyglunum aukið rými.
Og þrátt fyrir minniháttar
ónákvæmni milli píanista og
hljómsveitar á stöku stað, má
segja að flutningur hafi vel tek-
ist. Það svaraði því kostnaði að
dusta rykið af þessu hálf
gleymda verki, þó það standist
ekki samanburð við það besta,
sem samið var á síðari hluta 19.
aldar.
Þau Anna og Martin léku síð-
an Rondo fyrir tvö píanó eftir
Fr. Chopin. Þrátt fyrir að höf-
undur hafi aðeins verið sautján
ára er hann samdi verkið ber
það öll helstu einkenni hins
persónulega stíls, sem svo mjög
einkenna verk Chopins og birt-
ast í angurværum laglínum, fín-
legum hljómasamböndum og
óbrigðulli smekkvísi í skala-
hlaupum, trillum og öðrum
skrautnótum. Píanistarnir gerðu
þessu verki ágæt skil, þó Martin
hafi verið hinn ríkjandi aðili.
Það er vandi að spila á tvö píanó
og þarf mikla nákvæmni í tón-
taki sem sjaldan brást. Það vakti
hinsvegar undrun mína að flygl-
arnir voru af sitt hvorri ger-
ðinni, nefnilega Bösendorfer og
Stei-way, en blæmunur er á
hljomi þessara hljoðfæra. Þetta
kom strax í ljós í ábúðarm'iklu
upphafi Bruch-konsertsins. Tón-
leikunum lauk síðan með 6. sin-
fóníu Dvoráks í D-dúr, sem nú
hljómaði í fyrsta sinn í hljóm-
leikasal hérlendis. Þetta er gott
verk er ber höfundi sínum fagurt
vitni og var hér rösklega flutt
undir öruggri stjórn Jacquillat.
Karl Ágúst lllfsson og Kagnheiður Steindórsdóttir í hlutverkum sínum.
Myndin er tekin á æfingu.
„Undir álminum“
frumsýnt á þriðjudag
Teddy Nelson, einn kunnasti
countrj'-sönfrva(;i_Norð,nani)a. ........
Á þriðjudagskvöldið frumsýnir
Leikfélag Reykjavíkur eitt þekkt-
asta og mest leikna verk banda-
ríska leikritaskáldsins Eugene
O’Neill, Undir álminum. Leikritið
var frumsýnt í Bandaríkjunum ár-
ið 1924 og vakti þegar í stað mikla
athygli. Það hefur síðan verið eitt
mest leikna verk höfundar, en hef-
ur aldrei verið leikið hérlendis áð-
ur. Árni Guðnason þýddi verkið,
lýsingu annast Daníel Williams-
son, Sigurður Rúnar Jónsson sér
um tónlist, leikmynd og búningar
eru eftir Steinþór Sigurðsson og
leikstjóri er Hallmar Sigurðsson.
Með stærstu hlutverk fara Gísli
Halldórsson, Ragnheiður Stein-
dórsdóttir og Karl Ágúst Úlfsson,
sem nú leikur sitt fyrsta hlutverk
hjá Leikfélaginu, en hann lauk
námi frá Leiklistarskóla íslands
sl. vor. Þá eru Sigurður Karlsson
og Jón Hjartarson einnig í allstór-
um hlutverkum, en meðal annarra
leikara sem fram koma eru Jón
.SigurbjórnnsoB, . MargréV - Helgn-
Jóhannsdóttir, Emil Gunnar Guð-
mundsson, Lilja Þórisdóttir o.fl.
Sigurður Rúnar Jónsson kemur
fram í hlutverki fiðlara og flytur
megnið af tónlistinni í sýningunni.
Það kom fram á blaðamanna-
fundi í tilefni frumsýningarinnar,
að þetta verk var upphaflega þýtt
fyrir Leikfélagið fyrir u.þ.b. ald-
arfjórðungi, en m.a. vegna hug-
mynda höfundarins um mjög viða-
mikla leikmynd fórst fyrir að ráð-
ist yrði í uppsetningu verksins. Að
sögn Steinþórs Sigurðssonar var
sú leið valin við gerð leikmyndar-
innar nú, að hugsa ekki um hæðir
í húsi og herbergi, en leysa um-
hverfið upp í leiksvæði sem að-
greind eru, m.a. með lýsingu. í
upphaflegum hugmyndum höf-
undarins var gert ráð fyrir
tveggja hæða húsi og garði í kring
á sviðinu.
Onnur sýning á Undir álminum
verður á miðvikudagskvöld og
- þriðja ■sýnrrtg á^mfflWftRSHfðltr * ’