Morgunblaðið - 31.10.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1981
í UPPHAFI landsfundar eftir hádegi í gær tók Jónas Haralz til máls
og gerði grein fyrir störfum nefndar þeirrar, sem unnið hefur að
drögum að stjórnmálayfirlýsingu landsfundarins. Sagði Jónas
Ilaralz að þetta væri þriðji landsfundurinn, þar sem hann hefði
þetta verkefni með höndum og gerði nokkra grein fyrir efnisatriðum
þeirrar tillögu að stjórnmálayfirlýsingu, sem fyrir liggur.
Gunnar Thoroddsen, forsætis-
ráðherra og varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins, kvaddi sér síðan
hljóðs og varði mestum tíma ræðu
sinnar til þess að svara ræðu
Geirs Hallgrímssonar, formanns
flokksins, við setningarathöfn
fundarins í fyrradag.
Gúnnar sagði í upphafi ræðu
sinnar, að það hefði verið hefð á
landsfundum Sjálfstæðisflokksins
um áratugi, að varaformaður
stýrði fundarsetningarathöfninni,
en formaður flokksins hefði
ákveðið að svo skyldi ekki verða að
þessu sinni.
„Þetta er ekki stórt atriði, en
sýnir samt hve sumir hugsa smátt
þótt þeir sitji í háum söðli," sagði
Gunnar.
Þá sagði forsætisráðherra, að
hann hefði fyrir hálfum mánuði
óskað þess að honum yrði ætlaður
tími þegar á fyrsta degi til að
skýra frá störfum ríkisstjórnar-
innar og stefnumálum, en því
hefði verið hafnað.
.Gunnar Thoroddsen sagði, að
ágætir kaflar hefðu verið í setn-
ingarræðu Geirs Hallgrímssonar,
sérstaklega þegar hann hefði lesið
upp úr ræðum annarra manna,
eins og t.d. Jóns Þorlákssonar,
eins og hann komst að orði. Hins
vegar hefði ræða formannsins ver-
ið nær stanzlaus árás á þá menn
sem á sínum tíma hefðu lútið
sannfæringu sinni og ekki viljað
una stjórnleysi og upplausn sem
þá ríkti í landinu.
Sagði Gunnar THoroddsen að
það hefði verið einstakt smekk-
leysi og misnotkun af hálfu for-
mannsins að halda svona ræðu á
hátíðarsamkomunni.
„Formaðurinn fór mörgum orð-
um um sáttfýsi sína, en ég ætla að
mörgum hafi ekki þótt ræða hans
nein sérstök friðarræða," sagði dr.
Gunnar Thoroddsen. Sagði for-
sætisráðherra, að liðið hefði eitt
og hálft ár frá því flokksráðsfund-
ur samþykkti í febrúar 1980 að
leita skyldi allra leiða til að ná
sáttum í flokknum, að formaður
Sjálfstæðisflokksins hefði hreyft
hönd eða fót.
Vék Gunnar þá að sáttaviðræð-
unum í haust, sem hefðu átt að
vera trúnaðarmál, en formaðurinn
hefði nú kosið að færa inn á síður
fjölmiðla. Hefði það eitt komið til
greina af hálfu andstæðinga
stjórnarinnar í þeim viðræðum, að
ríkisstjórnin segði af sér, en þeir,
ráðherrarnir lagt á það áherzlu að
reyntyrði á landsfundi að ná sam-
stöðu um stefnu í öllum helztu
málaflokkum.
Gunnar Thoroddsen sagði, að
vandamá! Sjálfstæðisflokksins
væru mörg og mikil, og þau hefðu
ekki orðið til við myndun núver-
andi ríkisstjórnar, það væri
barnaskapur og blekking af hálfu
Geirs Hallgrímssonar að halda
þvíumlíku fram, þau næðu dýpra
og ættu sér lengri aðdraganda, og
tengdust ekki bara mönnum eða
málefnum, heldur vinnubrögðum
einnig. Sagði Gunnar að núver-
andi fcrysta hefði svælt marga
menn í burtu.
Kosningaósigur
„Vorið 1978 varð Sjálfstæðis-
flokkurinn fyrir mesta áfallinu í
sögu sinni er flokkurinn missti
meirihlutann í Reykjavík. Þá var
núverandi ríkisstjórn ekki til. Og
1978 varð flokkurinn fyrir sínum
mesta ósigri í Alþingiskosningum
er hann tapaði fimmta hverjum
þingmanni. Þá var núverandi rík-
isstjórn heldur ekki til,“ sagði
Gunnar Thoroddson.
Hann rakti frekar það sem hann
sagði hafa leitt til núverandi erf-
iðleika flokksins. í þessu sam-
bandi sagði hann, að þegar þing-
flokkurinn hefði komið saman
haustið eftir kosningarnar 1978,
þá hefði staðan verið sú, að Albert
Guðmundsson hefði orðið hærri í
prófkjöri en Geir Hallgrímsson og
því hefði verið ákveðið að grípa til
refsi- og hefndaraðgerða gegn
honum og reynt hefði verið að
koma honum út úr hverri einustu
þingnefnd. Atlagan hefði tekist.
Þá hefðu nokkrir þingmenn vilj-
að koma Gunnari frá sem for-
manni þingflokksins, en þrátt
fyrir tilraunir og fundahöld hefði
sú atlaga ekki tekist. Samt hefðu
nokkrir þingmenn séð ástæðu til
að skila auðu við kosningar í þing-
flokki. Þá hefði nokkrum dögum
seinna birst grein í Morgunblað-
inu þar sem einn þeirra, er nú
sækja eftir því að verða varafor-
maður í flokknum, hefði lýst því
hversu Gunnar Thoroddsen væri
gjörsamlega óhæfur til þessara
starfa.
Gunnar sagði staðhæfingar
Geirs Hallgrímssonar í setn-
ingarræðu að vandi Sjáifstæðis-
flokksins yrði ekki leystur fyrr en
ríkisstjórnin færi frá, væri alröng,
því vandamálin hefðu verið fyrir
hendi áður en stjórnin var mynd-
uð.
Harðskeyttur og
fésterkur hópur
Hann sagði, að allt frá því nú-
verandi formaður tók við hefði
harðskeyttur og fésterkur hópur,
sem í daglegu tali væri kallaður
flokkseigendafélagið, með Morg-
unblaðið og flokksvélina í sinni
í ra-ðu sinni á landsfundinum í gær
veifaði Gunnar Thoroddsen grein úr
Morgunhlaðinu frá því í desember
1979 er nefndist „Sögulegar sættir"
og rituð var af Styrmi Gunnarssyni,
ritstjóra Morgunblaðsins, og sagði
með tilvísun til þessarar greinar, að
þegar Morgunblaðið og aðrir gagn-
rýndu hann fyrirtó hleypa komm-
únistum til áhrifa á landsstjórnina
væri það hræsni.
fuliri atvinnu og ná verðbólgunni
niður," sagði Gunnar.
Gunnar sagði, að ýmsar fullyrð-
ingar í tillögunni um vantraust á
ríkisstjórnina, sem lægi fyrir
fundinum, væru bæði rangar og
þjóðhættulegaf.-'í því sambandi
ræddi hann afstöðu ríkisstjórnar-
innar til verðhækkana og sagði
það staðlausa stafi, sem m.a. hefði
verið haldið fram á síðum Mbl. að
verulega hafi verið þrengt að
fyrirtækjum sem Landsvirkjun.
Sagði Gunnar við þetta tækifæri,
að sér þætti það ærið hart, að
mikilsverðir hagfræðingar eins og
Jónas Haralz skyldu leggja fram
tillögur af þessu tagi, þar sem
hann væri í rauninni að gefa í
skyn að gengisskráningin væri
röng, að gengisaðlögun væri röng,
að mat Seðlabanka Islands væri
rangt.
Þá sagði Gunnar, að sú fullyrð-
ing í drögum að yfirlýsingu að af-
staða ríkisstjórnarinnar í varn-
armálum og frestun mikilvægra
framkvæmda á þeim vettvangi
stefndi öryggi landsins í hættu,
væri hættuleg fyrir þjóðina. Hann
sagði að allir væru sammála um
að byggja þyrfti nýja flugstöð,
ágreiningurinn væri einungis um
Vandamál Sjálfstæðisflokksins
eiga sér lengri og dýpri aðdraganda
en myndun ríkisstjórnarinnar
þjónustu, hrifsað til sín völdin í
flokknum.
Þegar vanstilltir þingmenn
hefðu gagnrýnt stjórnina, hefðu
Gunnar, Friðjón og Pálmi jafnan
verið taldir höfuðóvinir flokksins,
en ekki ráðherrar Framsóknar eða
Alþýðubandalags. “Og formaður
Sjálfstæðisflokksins hefur ekki
vaxið upp úr því að vera lautinent
fyrir þennan hóp í að verða leið-
togi allra sjálfstæðismanna,"
sagði Gunnar.
Gunnar Thoroddsen sagði, að
ekki hefði verið fyrir hendi annar
möguleiki fyrir myndun þingræð-
isstjórnar, þegar núverandi ríkis-
stjórn var mynduð. í viðræðum
hefði komið fram, að þingmenn
væru því ekki hlynntir að þing
yrði rofið og efnt yrði til nýrra
kosninga, og þegar spurt hefði
verið um hvort hægt væri að
mynda aðra þingræðisstjórn án
þess að rjúfa þing, hefðu engin
svör borist.
Því væri engin lausn í því fólgin,
að sjálfstæðismenn í ríkisstjórn
gengju úr stjórn. Það yrði einung-
is til að efna til stjórnleysis,
glundroða og ábyrgðarleysis.
Gunnar rakti ástæður þess að
núverandi ríkisstjórn var mynduð.
Við það tækifæri sagði hann, að
eftir fjögurra mánaða stjórnleysi í
landinu hefði vegur Alþingis verið
í lágmarki og þjóðin hefði verið að
missa þolinmæðina. Formaðurinn
hefði sagt í ræðu, að stjórnar-
myndunarviðræður hefðu aðeins
staðið yfir í tvo mánuði er Gunnar
Thoroddsen myndaði sína stjórn,
og oft hefðu slíkar viðræður tekið
lengri tíma. „Ummæli af þessu
tagi eru til marks um furðulegt
skilningsleysi á þeirri ábyrgð sem
hvílir á þingmönnum, og sérstak-
lega formanni stærsta flokks
landsins, til að mynda ríkis-
stjórn," sagði Gunnar. Þegar hér
var komið sögu hefði landið í raun
verið búið að vera stjórnlaust í 4
mánuði.
Gunnar sagði, að hann hefði
óskað eftir fundi í þingflokknum
- sagði Gunnar Thoroddsen í
ræðu sinni á landsfundi í gær
eftir að stjórnarmyndunarviðræð-
ur hans hefðu verið komnar af
stað. Þar hefði hann lagt fram til-
lögur um að Sjálfstæðisflokkurinn
sem slíkur tæki þátt í viðræðun-
um, en þvi verið hafnað. Hefði sú
ákvörðun að sínu mati verið höf-
uðskyssa og yfirsjón mikil að
þingflokkurinn skyldi hafna því
tækifæri sem hann þarna fékk.
Verðbólguglíma
ríkisstjórnar
Þessu næst vék dr. Gunnar
Thoroddsen að störfum ríkis-
stjórnarinnar, og sagði að aðal-
verkefni hennar hefði verið að
glíma við verðbólguna. Á fyrsta
ári hefði stjórninni gengið illa í
þeirri viðureign og hefði það vald-
ið sér vonbrigðum. Á þessu ári
hefði hins vegar gengið enn betur
og unnið væri að því að fást við
alla þætti efnahagslífsins samtím-
is.
Ræddi Gunnar gengismál og
lýsti þá m.a. því, að stöðugt geng-
issig sem íslendingar höfðu lengi
búið við, héldi verðbólguhugsun-
arhætti við. Grundvallaratriðið í
stefnu ríkisstjórnarinnar frá ára-
mótum hefði verið að halda stöð-
ugu gengi, en þó hefði verið nauð-
synlegt að skoða þau mál öðru
hverju með tilliti til viðskiptajöfn-
uðar og afkomu útflutningsat-
vinnuveganna. Sagði Gunnar, að
ríkisstjórnin hefði farið að ráðum
Seðlabankans og fylgt tillögum
hans varðandi þær tvær gengis-
lækkanir sem ákveðnar hefðu ver-
ið á árinu.
„Ég hef nokkrum sinnum nú
hinar síðustu vikur spurt Seðla-
bankann hvort hann teldi ástæður
til þess eða rök fyrir því að breyta
gengisskráningunni. Hingað til
hefur engin tillaga komið frá
Seðlabankanum í þá átt. í þessari
ríkisstjórn höfum við fylgt tillög-
um Seðlabankans og hans mati í
gengismálunum. Ég held að það
hafi aldrei gerst að ríkisstjórn
hafi lækkað gengi án þess að til-
lögur í þeim efnum hafi komið frá
Seðlabanka," sagði Gunnar.
„En svo gerist það, að formaður
í stærsta stjórnmálaflokknum í
landinu, gerir kröfu um það að
gengið sé lækkað. Hann gerði
kröfu um það í útvarpsumræðun-
um um daginn og hefur gert það
oftar. Og hann vill, að því er mér
skilst, fá landsfundinn til þess að
samþykkja kröfu um gengislækk-
un, eða þannig verður að skilja
þessa ályktun um vantraust á rík-
isstjórnina. Það væri einsdæmi ef
ætti að gera slíkt, án þess, eða áð-
ur en Seðlabanki telur ástæðu til.
Ég vil ennfremur mótmæla því
gjörsamlega sem Geir Hallgríms-
son sagði ! útvarpsumræðum um
stefnuræðuna um daginn að ég
hefði lofað gengisfellingu. Þetta er
alger uppspuni og ekki nokkur fót-
ur fyrir því. Til þess að rökstyðja
þetta sleit hann sundur yfirlýs-
ingu sem ég gerði um þær viðmið-
anir sem þarf að hafa í huga við
gengisskráningu."
Gunnar vék nánar að ýmsum
þáttum efnahagsmálanna, og
sagði, að ríkisstjórnin teldi það
ákaflega mikilvægt, að tekist
hefði að halda fullri atvinnu í
landinu á sama tíma og árangur
hefði náðst í viðureigninni við
verðbólguna. „Menn skulu gæta
þess, að sumir þeirra sem hér eru
inni hafa nú haldið því fram, að
það væri vonlaust að ná verðbólg-
unni niður nema með nokkru eða
hæfiiegu atvinnuleysi. Ég hef allt-
af verið gjörsamlega andvígur
þeirri kenningu, og það hefur
sannast á okkur íslendingum í ár,
að það er samtímis hægt að halda
tímasetningu hennar. Huga yrði
að ástandinu í millilandafluginu
ef menn hefðu nokkra ábyrgðar-
tilfinningu í fjármálum landsins.
Sagði Gunnar það hafa enga þýð-
ingu fyrir styrk varnanna hvort
flugstöð yrði byggð á Keflavíkur-
flugvelli ári fyrr eða síðar.
Sagðist Gunnar hafa álitið að
allir sjálfstæðismenn hefðu álitið
að tveir málaflokkar, orku- og iðn-
aðarmálin og vega- og samgöngu-
málin, ættu að hafa allan forgang
á önnur mál. Sagðist hann ekki
vilja taka stórfé til byggingar
flugstöðvar frá þessum málaflokk-
um.
Gunnar spurði hvort það væri
rétt að telja bandamönnum ís-
lendinga í Atlantshafsbandalag-
inu trú um það, að hér væri allt í
óvissu í öryggis- og varnarmálum
þjóðarinnar vegna þess að ís-
lensku ríkisstjórninni væri ekki
treystandi, bara til þess að koma
einhverju höggi á ríkisstjórnina,
af einhverju pólitísku ofstæki.
Vandamál flokksins
Gunnar ræddi næst um vanda-
mál flokksins, og sagði þá: „Eftir
að ríkisstjórnin var mynduð lýsti
ég fljótlega yfir, að til þess að ná
sáttum og samkomulagi í flokkn-
um, teldi ég vænlegra að velja
nýja menn til forystu, nýja menn í
sæti formanns og varaformanns.
Ég gaf strax þá yfirlýsingu að ég
yrði ekki í kjöri aftur sem varafor-
maður, en formaður hefur þver-
skallast og ekki tekið í mál að
opna þennan möguleika. Sumir
virðast líta á kosningu formanns í
Sjálfstæðisflokknum sem ævi-
ráðningu, og sumir telja það sé of
skaðlegt fyrir flokkinn að fella
formann, hvað sem hann mun nú
fá mörg atkvæði út á það. Tel ég
víst, að aðrir hugsi nú lengra og þá
svo, hvort ekki sé enn skaðlegra að
halda áfram með formann sem
ekki veldur sínu hlutverki.
Nú er það þannig, að í öllum
þingræðislöndum, þá þykir það