Morgunblaðið - 14.03.1982, Blaðsíða 26

74
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MARZ 1982
Meðlætið var ekki skorið við nögl er kvenfélagið í Vík bauð skákmönnum í kvöldkaffi. Hér er
Stefán Þormar, útibússtjóri Búnaðarbankans í Vík og aðalhvatamaður helgarmótsins á staðn-
um, ásamt gestgjöfunum. Frá vinstri: Anna S. Pálsdóttir, Anna Björnsdóttir, Sigríður Arnadóttir,
Stefán, Halídóra Sigurjónsdóttir, Margrét Jónsdóttir og Áslaug Vilhjálmsdóttir.
Hraðskákmót á heimskautsbaug. Til vinstri má sjá nokkra af þekktustu skákmönnum þjóðar
innar. Þeir röðuðu sér upp norðan við heimskautslínuna, en andstæðingar þeirra sitja sunnan
við. Myndin er tekin í Grímsey og í baksýn má sjá súluna sem skiptir jarðkringlunni.
Ljósmyndir: Kinar Karlsson.
„Aö koma þessu af stað kost-
aði ótal ftilly rðingar ‘ ‘
Síðustu tíu árin hefur skáklíf á
Islandi tekið geysilega stórt stökk
fram á við. Sú þróun hófst með ein-
vígi þeirra Fischers og Spasskys og
síðan þá hefur skákviðburðum af
ýmsu tagi fjölgað jafnt og þétt. I>ótt
skákmiðstöð landsins sé tvímæla-
laust höfuðborgarsvæðið hafa lands-
byggðarmenn nýlega fengið sína
sncið af kökunni og er þar auðvitað
átt við helgarmót tímaritsins Skákar
og Skáksambands íslands, sem hófu
göngu sína í júní 1980. Upphaf þeirra
má nú þegar telja markverð tímamót
í íslensku skáklífi, því síðan þau
hófu göngu sína hefur breidd meðal
innlendra skákmanna aukist til
muna auk þess sem nú eiga allir
skákmenn, hvaðanæva að af landinu
greiðan aðgang að keppni við
fremstu meistara þjóðarinnar.
Miklu veldur sá sem upphafinu
vcldur og það á ekki síst við um
helgarmótin. Sá sem kom þeim af
stað og hefur rekið þau æ síðan er
fertugur Reykvíkingur, Jóhann l>ór
ir Jónsson, riLstjóri tímaritsins
Skákar. Jóhann hefur komið víða
við í ísiensku skáklífi og er nú einn
af hinum fáu hér á landi sem hefur
atvinnu sína beint 'eða óhcint af
skákíþróttinni. Mbl. innti hann fyrst
eftir því hvernig á því hafi staðið að
hann fór að tefla sjálfur og varð síð-
an einn af máttarstólpum skáklistar
innar hér á landi.
„Svo byrjað sé á byrjuninni er
það nú eiginlega dálítið merkileg
saga. Eg lærði mannganginn af
mömmu minni sex ára gamall og
merkilegt nokk vann ég fyrstu
skákina sem við tefldum. Sá sigur
er þó vart í frásögu færandi, því
mamma kunni vart meira en
leikreglurnar, en varð þó til þess
að áhuginn vaknaði og ég fór að
keppa við jafnaldra mína og
reyndar alla þá sem mannganginn
kunnu í nágrenninu. Skemmst er
frá því að segja að ekki leið á
löngu þar til ég hafði engan til að
tefla við, því ég vann orðið allar
skákir sem ég tefldi.
En svo týndi ég skákinni að
mestu frá átta til fjórtán ára ald-
urs þar til kvöld eitt að mér varð
gengið að gagnfræðaskólanum við
Hringbraut, sem ég gekk í þá. Það
vakti athygli mína að skólinn var
upptendraður og ég fór að forvitn-
ast um hvað olli því. Þá vildi svo
til að þar var að hefjast meistar-
amót skólans í skák undir yfir-
stjórn Jóns Böðvarssonar, núver-
andi skólameistara. Þegar ég kom
var mótið byrjað og mér er enn
minnisstæð sú flóðbylgja von-
brigða sem á mér skall. Þótti mér
með fádæmum hversu vel hafði
verið á skákleyndarmálinu haldið
í skólanum því ég hafði ekki orðið
var við að mótið ætti að fara fram.
Jón var tregur til að hleypa mér
í mótið, því þá stæði á stöku og
auk þess ekki heldur vitað til þess
að ég kynni mannganginn. Þegar
hann sá hvernig mér leið, nánast
með tárin í augunum, kom hann
þó með málamiðlunartillögu: Hún
fólst í því að ég skyldi tefla við
hann eina skák og af gæðum henn-
ar myndi ráðast hvort ég fengi að
vera með eða ekki. Nú er það svo
að ég man ekki hvort ég vann
skákina eða hvort hún varð jafn-
tefli, enda hefur Jón sjálfsagt ekki
beitt sér, heldur verið að athuga
hvað ég gat, en þátttökuheimild
var mér veitt, og svo mikið er víst
að ég vann allar skákirnar og þar
með mótið.
En þrátt fyrir þetta fór sem fyrr
að engin vitneskja um hefðbundna
skákiðkun í borginni barst til
minnar vitundar og það var ekki
fyrr en nokkrum árum seinna, um
áramótin 1958—9, þegar ég var
orðinn sautján ára, að ég gekk í
Taflfélag Reykjavíkur, en þá var
hugurinn auðvitað orðinn bundinn
við margt annað. Skákbakterían
náði þó ótrúlegum tökum á mér
enn einu sinni og í janúar 1961
hafði mér tekist að vinna mig upp
í meistaraflokk með þær björtu
framtíðarvonir sem því fylgdu.
Þá dundi enn eitt reiðarslagið
yfir, TR og skáklífið í höfuðborg-
inni fjaraði nánast algjörlega út.
Mér þótti þetta að vonum afar
slæmt og þar sem enginn fékkst til
að veita TR forystu lét ég hafa
mig í það. Var það Jónas Þor-
valdsson skákkappi sem magnaði
Jóhann Þórir Jónsson
mig upp í þetta og hefur alla tíð
síðan hælt sér af verknaðinum.
Þetta gerðist 1961, en á miðju
næsta ári tók ég við tímaritinu
Skák af sömu ástæðu. Fyrst í stað
var meiningin að vinna að þessum
málum í tómstundum, en brátt
varð mér ljóst að útgáfa og rit-
stjórn Skákar væri þvílíkur baggi
að engin leið væri til þess að halda
blaðinu úti, nema í fullu starfi.
Því má segja að mín atvinnu-
mennska í skák, eins og þú vilt
kalla það, hafi fremur verið af illri
nauðsyn en af ánægjulegri verk-
unum, en aðdragandinn að þessu
öllu er jú önnur saga, sem þó átti
eftir að vaida þessum straum-
hvörfum í lífi mínu. Fyrsta til-
raunin til að breyta ástandinu til
batnaðar var gerð 1964 með fyrsta
Reykjavíkurskákmótinu og sann-
leikurinn er sá að síðan hef ég átt
allt mitt undir því að skáklíf
blómgist og dafni í landinu."
En víkjum nú að nýjasta viðfangs-
efni þínu, helgarmótunum, sem farið
hafa fram víðsvegar um land undan-
farin tvö ár. Hvers vegna lagðirðu út
í þetta flókna fyrirtæki og hvernig
gekk að hleypa því af stokkunum?
„Að þessu er löng forsaga. Öll-
um er ljóst að skákmenn utan höf-
uðborgarsvæðisins hafa átt mun
erfiðara með iðkun listar sinnar
en kollegar þeirra á suðvestur-
horninu. Þeir hafa því ekki náð
þeim þroska sem annars gæti orð-
ið og tækifærin þar af leiðandi fá.
Eitt af verkefnum ritstjóra
Skákblaðsins er að benda á nýja
möguleika. Ég skrifaði um það í
biaðið að flytja mætti mót út á
landsbyggðina og gera meira fyrir
„utanbæjarmenn", því deilda-
keppnin og skólaskákmótin veita
aðeins mjög takmörkuðum hópi
tækifæri. Ýmsir sögðu þetta hæg-
ara sagt en gert og töldu af ýms-
um ástæðum útilokað að halda
mót úti á landi og þá aðallega
vegna kostnaðarins. .
Ég hefi álitið að útgáfa Skákar
væri sérkapítuli út af fyrir sig og
það væri Skáksambandsins og
Taflfélaganna út um land að halda
mótin. Fln áskoranirnar fóru að
gerast sífellt ágengari þar til ég
lofaði að láta til skarar skríða og
sagðist myndi halda 10 helgarmót
víðsvegar um landið. Þá var mér
engan veginn Ijóst hvort þetta
tækist, en fyrsta skrefið var að
trúa því sjálfur.
Fyrsta mótið fór síðan fram í
Keflavík og var mjög vel skipað,
en ég hafði ákveðið að fá 10—20
bestu skákmennina í lið með mér
til þess að mótin gegndu hlutverki
sínu. Á þessu fyrsta móti treystu
fáir heimamenn sér til þátttöku.
Það kom á óvart en er þó skiljan-
legt. Tækifærið kom svo óvænt að
þeir trúðu því ekki. Þegar mótið
var yfirstaðið voru menn jafnvel
enn efins um að það hefði .yfir höf-
uð farið fram.
I framhaldi af þessu má segja
að aðcins eftir annað mótið, sem
haldið var í Borgarnesi, fóru menn
að trúa því að ritstjóranum væri
alvara og eftir það fór þátttakend-
um að fjölga.
Að koma mótunum af stað í
upphafi kostaði óhemju fyrirhöfn
og margar fullyrðingar."
Það þarf margt að koma til svo að
skákmót geti talist vel heppnað og
erfitt að gera öllum aðilum til hæfis.
Hvernig hafa undirtektirnar verið
meðal þeirra sem tekið hafa þátt ■
mótunum og þeirra sem staðið hafa
að þeim?
„Undirtektirnar hafa verið
frábærar. Mótin hafa notið ótrú-
iegra vinsælda. Hvar sem stungið
hefur verið upp á að halda þau
hefur því nánast undantekninga-
laust verið tekið af miklum fögn-
uði.
Það er reyndar eitt dæmigert
við undirtektirnar, og það er að
mótin vaxa í minningunni. Ennþá
hefur aðeins verið haldið eitt mót
á hverjum stað, þótt beðið hafi
verið um fleiri. Menn hafa verið
vantrúaðir, óstyrkir og hræddir
við að vera malaðir af ofureflinu,
en eftir á hefur þetta vakið mikið
umtal og nú vildu þeir ekki sleppa
þessu framhjá sér ef annað tæki-
færi gæfist.
Skákmenn á höfuðborgarsvæð-
inu hafa einnig tekið mótunum
vel. Allir vilja vera með þegar þeir
geta. Þarna hafa þeir fengið tæki-
færi til að spreyta sig hver gegn
öðrum, séð landið og tekið þátt í
uppbyggingu skáklistarinnar.
Forystumenn skákmanna voru
aftur á móti sumir hálfhræddir
um að mótin tækju eitthvað frá
þeim, en hitt hefur orðið reyndin
að mótin hafa lyft félögunum upp,
bæði félagslega og fjárhagslega.
Almenningur hefur haft gaman af
að sjá alla skákkappana saman
komna á einum stað og fjármagn-
endurnir hafa verið ánægðir með
það sem þeir hafa fengið fyrir
sinn snúð.“
Fyrst þú víkur að fjármögnun þá
er hér spurning sem brunnið hefur á
vörum margra: llvernig nást endar
saman fjárhagslega, og gera þeir það
yfirleitt, eða eru helgarmótin
kannski gróðafyrirtæki?
„Mótin hafa frá upphafi verið
Rætt við Jóhann Þóri Jónsson, frumkvöðul helgarskákmótanna