Morgunblaðið - 28.07.1982, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JÍJLÍ1982 3 5
En bæklingurinn er ekki síður
hentugur fyrir þá, sem ekki ætla
til Hvalseyjar en vilja fræðast um
staðinn og jafnframt örlítið um
norræna miðaldaþjóðfélagið á
Grænlandi.
Hvalsey, kirkjustaðurinn, liggur
innarlega í Hvalseyjarfirði, sem
er milli Einarsfjarðar, þar sem
biskupssetrið Garðar stóð, og
Eiríksfjarðar, með bæ Eiríks
rauða, Brattahlíð. Fjörðurinn hef-
ur greinilega dregið nafn sitt af
hárri, hvalbakslaga klettaeyju
rétt innan við Julianeháb. í Land-
námabók segir frá Þorkatli far-
serk, systrungi Eiríks rauða, er
fór með honum til Grænlands, og
nam hann Hvalseyjarfjörð. Er því
talið, að hann byggi á bænum
Hvalsey. Segir i Landnámu, að
hann sé dysjaður þar í túni og
gangi síðan aftur, og hafa menn
reynt að benda á dys hans þar
austast í túninu. — Þarna er því
að finna einn af landnámsbæjun-
um á Grænlandi og þarna hefur
líklegast haldizt byggð hvað
lengst og einmitt þaðan bárust
síðast fréttir af Grænlandi áður
en sambandið milli landanna
rofnaði og þjóðin dó út.
Nú á tímum er Hvalsey þekkt-
ust fyrir hina merkilegu kirkju-
rúst úr hlöðnum steini, sem límd-
ur hefur verið saman með kalki,
líklegast gerðu úr skeljum þar á
staðnum. Talið er, að kirkjan hafi
verið byggð um 1300 eftir bygg-
ingarstílnum að dæma. Þessa
byggingarlist kunnu Grænlend-
ingar hinir fornu, en að auki
byggðu þeir dómkirkjuna í Görð-
um af steini. Hans Egede kom
hingað til Hvalseyjar 1723 í leit
sinni að norrænum mönnum, en
fann ekki frekar en annars staðar,
heldur aðeins tómar rústirnar.
Hann gróf lítillega í kirkjurúst-
ina, sem líklegast verður að teljast
fyrsta fornleifarannsókn á Græn-
landi.
Kirkjuveggirnir eru varðveittir
í nær því fullri hæð, dyr eru á
vesturgafli og suðurhlið, gluggar á
hliðum og austurgafli, og um-
hverfis kirkjuna er ferhyrndur
kirkjugarður. Vestan við kirkju-
garðinn eru svo bæjarhúsin og má
glöggt sjá, að byggt hefur verið við
hin upphaflegu bæjarhús, skál-
ann, og þannig myndazt eins kon-
ar gangabær, líkt því sem gerðist
síðar hér á íslandi. — í túninu eru
síðan útihús og búr, einnig kringl-
ótt hestarétt, og má hér glöggt sjá,
hvernig grænlenzkt stórbýli á
miðöldum hefur verið húsað.
Árið 1410 kom síðast svo vitað
sé skip frá Grænlandi til íslands.
Á því skipi voru menn er verið
höfðu fjögur ár á Grænlandi og
skýrðu þeir svo frá, að árið 1408
hefðu þeir verið við brúðkaup í
Hvalseyjarkirkju, þegar Þorsteinn
Ólafsson og Sigríður Björnsdóttir
gengu þar í hjónaband. Þetta er
síðasti atburður,- sem þekktur er
úr norræna þjóðfélaginu græn-
lenzka á miðöldum. Þá er ekki vit-
að annað en mannlíf á þessum
slóðum hafi verið í góðu gengi,
þótt Vestribyggð virðist hafa verið
komin í eyði.
Nú í ár munu ýmsir Islendingar
leggja leið sína til Grænlands og
margir þeirra munu koma til
Hvalseyjar. Það er handhægt að
taka með þennan litla bækling,
sem koma mun í bókabúðir hér á
landi, eða kaupa hann þegar vest-
ur til Grænlands er komið. Hann
þyngir ekki ferðatöskuna en gefur
glögga mynd af staðnum og þeirri
litlu sögu, sem af honum fer.
Þór Magnússon
ÞÚ AUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐINU
\l GLVSINí. \
SIMINV KK:
22180
AMSTERDAM
Innifalið: Flugfargjaló,
bíláleigubíll með ótakmörkuðiuh
akstri, söluskattur (VAT)pg
I miöaí&fc
/ Flugvallarskattur ogfeepíai.
sláttur fyrir 2-11 ára er kr. 1.25á,-
Yngri en 2ja ára greiða kr. 30&>
Gildistími 1. - Tt. ágúpt*
Sfuwvetn
UTSYN t
AUSTJJRSTRÆTI17
"SffMI: 26611
ORVAL
VIÐ AUSTURVOLL
SÍMI: 26900
FLUGLEIDIR
Gott tólk hjá traustu félagi
/r Ju

M v:v:| *
lllp