Morgunblaðið - 27.02.1986, Síða 48

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR1986
48
Kveðjuorð:
Sveinbjörn Daníels-
son frá Svefneyjum
Fæddur 29. mars 1907
Dáinn 12. febrúar 1986
Hann var fimmti í röð 8 systkina.
i Þau voru:_ Guðmundur f. 1903, Jón
1 f. 1904, Ólafur, f. 1905, Steinunn,
f. 1906, dó smábam, Sveinbjöm,
f. 1907, Theódór, f. 1909, Kristín,
f. 1912, áttunda bamið lést í fæð-
ingu 1913.
Jón og Kristín lifa nú ein eftir.
Foreldrar þeirra, María og Daní-
el, voru fátæk og ævi þeirra stutt.
Áttu fyrst heima í Látram, bjuggu
2 ár í Gufudal og þar fæddist
Sveinbjöm. Fluttu aftur í Látur.
María var úr Skáleyjum Guð-
mundsdóttir, Jóhannessonar frá
Kvígindisfirði og k.h. Steinunnar
Sveinbjamardóttur Magnússonar.
María dó 1913 af bamsföram í
Látram.
Daníel ólst upp í Hlíð í Þorska-
firði og víðar, Jónssonar Þórðarson-
ar og h.k. Kristínar Daníelsdóttur,
sem ættuð var úr Strandasýslu.
Eftir lát Maríu kom Daníel Svein-
bimi til fósturs í Skáieyjum. Daníel
drukknaði 1915 ásamt fleiri heima-
mönnum í Látram, m.a. Guðmundi,
elsta syni sínum.
Bjössi Dan var hann kallaður og
ég kýs að kenna hann við Svefn-
eyjar. Þar bjó hann um mín upp-
vaxtarár. Þaðan kom hann og var
tíðastur gesta á heimili foreldra
minna á sínum sprækustu mann-
dómsáram. Ollu því bæði samvinn-
an og tengslin við heimilið og ekki
síður póstferðimar sem hann ann-
aðist frá því ég man fyrst og allt
þar til hann flutti burt úr eyjunum.
Póstferðimar era kafli út af fyrir
sig í sögu hans. Félagi hans í þeim
var Gestur Gíslason, mótbýlismaður
hans um tíma. Þeir komu oftast sína
ferðina hvor, en stundum þó saman.
Slíkar ferðir vora oft slark- og
tafsamar á vetram. Fjarskipti vora
minni en nú. Tækin til þeirra oft
biluð og varð ekki sagt til um ísa.
Það olli oft fyluferðum, aukaferðum
og ómældum töfum. Bjössi lét sig
oft hafa það að fara oftar en einu
sinni með sama póstinn.
Til er skráð annars staðar frá-
sögn Bjössa af svaðilför í áhlaups-
veðri sem þeir félagar lentu í sam-
an, eitt sinn á heimleið úr póstferð.
Mynd minni af honum á þessum
- áram vil ég lýsa svo: Meðalmaður
á hæð og samsvaraði sér vel. Rauð-
birkinn, ljósjarpur á hár, þunn-
hærður á miðjum aldri en varð
aldrei alveg sköllóttur. Rauður á
skegg, skeggstæði mikið svo mynd-
uðust skúfar á kinnbeinum. Nefið
hátt með lið, loðnar brúnir, augun
fljót til glettni. Stór munnur, ef
ekki hlæjandi og þá meira út í
hægra munnvik, var annars saman-
bitinn oggaf það svipnum festu.
Ókyrrleikinn einkenndi þennan
fjörmann og þyrfti hann að vera
kyrr og hefði ekkert að spjalla klór-
aði hann sér í eyranu með nagla
sem hann skildi aldrei við sig.
Að baki kviku og ertnu yfírborði
‘ leyndist blíð sál, meyr og hlý. Það
jafnvel háði honum. Hann átti bágt
með að aflífa skepnur.
En hann mannaði sig upp til
hvers sem var og trúlega var hann
við ekkert verk jafn aðsópsmikill
ogvið fláningu.
Hann var fóstursonur ömmu
minnar, Maríu Gísladóttur, frá sex
ára aldri. Alltaf kallaði hann hana
„Elsku" og aldrei hefi ég annars
staðar heyrt það orð notað sem
eiginnafn. í hvert sinn sem hann
kom, faðmaði hann hana af sama
innileik og bömin hennar sjálfrar
gerðu þegar þau komu saman einu
sinni á ári.
Tengsl hans við æskuheimilið
vora sterk. Pabbi var sex áram eldri
en þeir vora hinir mestu mátar.
Þeir göspraðu jafnan margt en
deildu sjaldan.
Orðhvatan strák heyrði ég fella
svohljóðandi dóm: „Bjössi gengi
áreiðanlega í sjóinn ef Gísli bæði
hann þess.“
Samvinnu þeirra nefndi Bjössi
oft á efri áram. Kvað hann þá þjóð-
félagið betra ef svo væri alls staðar.
Hann var gagnrýninn og ófeiminn
við skoðanir sínar, fylgdi einka-
framtaki og samvinnu dugandi
manna. Reyndar vora orðaskak og
karp eftirlætisíþróttir hans.
Mörgum samferðamanninum
hældi hann svo: „Það var gaman
að rífast við hann.“
Jafnan var hann fyrstur á vett-
vang þar sem manninn vatnaði.
Liðvikinn grönnum sínum. Alltaf á
sprettinum.
Á uppvaxtaráram sínum í Skál-
eyjum fékk hann þann starfa
snemma að hirða kýmar og sá
graspeningur var honum best að
skapi.
Orð fór af að þá var hann kvöld-
svæfur og uppi á morgnana fyrr
en haninn gól. Það var einkenni
hans snemma.
Einhvem tíma á ungdómsáram
fór hann suður og lærði vefnað.
Þá var enn uppi vefstól! heima og
trúlega var hann þar síðasti heimil-
isvefari. Mér era minnisstæð teppin
hans. Þau prýddu á sínum tíma flest
rúm á mörgum heimilum.
Síðar ætlaði hann að læra vél-
stjóm og fór í það með fyrirgreiðslu
Hafliða föðurbroður síns Jónssonar,
en svækjan í kyndaraklefa Esjunnar
fór illa með hann. Hann gafst upp.
„Eigi má sköpum renna." Kannski
var það hans eina uppgjöf um
dagana.
Þá var hann vortíma á Korpúlfs-
stöðum við stórbú Thors Jensens.
Það átti við hann. Einnig var hann
á vertíð í Grindavík.
Heimahagar og landbúnaður
kölluðu Bjössa. Eftirlifandi konu
sinni, Sigríði Þórðardóttur, gifíst
hann 25. júlí 1931. Það gerðist í
Flateyjarkirkju í ausandi rigningu,
sögðu þau mér. Vora þau þá í Látr-
um. Hún er frá Hjöllum í Þorska-
fírði, ólst þar upp og víðar í Gufu-
dalssveit, dóttir hjónanna Þórðar
Jónssonar og Ingibjargar Pálma-
dóttur. Rætur Bjössa og Siggu
beggja standa því í byggðunum um
norðanverðan Breiðafjörð. Þau
eignuðust 3 syni. Dantel Guðmund,
fæddan 4. ágúst 1933, dáinn 24.
ágúst 1979, Birgi, fæddan 23. maí
1937 og Þórð Inga, fæddan 1. ágúst
1941. Allir urðu þe:r bræður Qöl-
skyldumenn og Sigga og Bjössi eiga
vænan afkomendahóp.
Fósturböm þeirra, María Gests-
dóttir og Baldur Ármann Gestsson,
vora börn Gests Gíslasonar sem
fyrr er getið og konu hans, Pálínu
Sveinsdóttur, sem létust frá þremur
ungum börnum.
Saga fósturbamanna varð stutt.
Þau hijáði arfgengur kvilli og era
bæði látin.
Bjössi og Sigga vora ekki fædd
inn í nein efni en saga þeirra er
sögu margra lík sem með nánast
tvær hendur tómar af öðra en vilja
og seiglu, réðust út í batnandi öld,
þeirra sem annars vora menn fyrir
þessum verkfæram.
Eftir árs hjónaband, eða 1932,
fengu þau ábúð á hluta af Skáleyj-
um. Þá var bústofn þeirra ein kýr
sem þau fengu í brúðargjöf og sex
kindur. Þar bjuggu þau til 1939. í
Svefneyjum þjuggu þau
1939—1958, í Ögri, Stykkishólms-
hreppi, 1958—1959 og á Staðar-
bakka Helgafellssveit 1959—1964.
Þá hættu þau búskap og fluttu
suður. Heimili þeirra þar vora
Grettisgata 77, Mávahlíð 43, Lund-
arbrekka 6 og Hrafnista, Hafnar-
fírði.
I Svefneyjum tók hann myndar-
lega til hendinni, ræktaði og byggði
og var í fararbroddi með nýungar.
Þá var ekki komin sú tíska að fram-
kvæma allt í skuld. Dráttarvél hans
var sú fyrsta í eyjunum til búsnota,
um sama leyti díselrafstöð til fullra
heimilisnota, súgþurrkun fyrr.
Alla hans búmennsku einkenni
stök snyrtimennska. Umgengni
hans um gripahús, hey og báta var
til fyrirmyndar. Hver hlutur og
gagn á vísum stað. Heybirgðimar
í Svefneyjum bára eljumanninum
vitni. Eyjabúskapur hefur mörg
hom sem í þarf að líta. Oft var
hann öðram liðfærri. Úr höndum
hans sá ég á þeim áram fallegasta
æðardún sem ég hef séð. Síðast
nefni ég gijótgarða hans og bryggj-
ur, sem enn standa fagurhlaðnar
þar sem granni þeirra hefur ekki
verið raskað. Þær hlóð hann úr stór-
grýti af ótrúlegri hugkvæmni og
verkhyggju. Að þeim kunni hann
best við að vinna einn. Hann batt
tunnur á stóra steina og fleytti
þeim með aðfallinu, oft um langan
veg og upp á bryggjumar sem vora
í sköpun. Hagræddi þeim síðan
þegar út féll með jámkarlinn einan
að vopni og kannski liðlétting til
aðstoðar. Þetta var honum hugðar-
eftii og listgrein.
Aðstæður hans buðu upp á að
sækja snemma fyrsta féð til lands
á haustin. Fór marga ferðina á
undan öðram. Kom þá oft við heima
í bakaleið með heimtukindur fyrir
Skáleyinga. Þessar viðkomur
Bjössa vora ákaflega spennandi
ungum sveinum sem hlustuðu eftir
þeim og biðu þeirra með óþreyju.
Vélarskellir Sundahana hans hljóm-
uðu í eyram mínum fegur en nokkur
vorfuglasöngur í þessum fyrstu
haustferðum. Sundhani sjálfur þótti
mér allra fleyta stoltastur, hreinn
og vel málaður á sinni ferð. Bjössi
var tíður gestur á haustin. Þeir
unnu saman, hann og Skáleyingar,
sem fyrr getur. Á Staðarbakka
naut Bjössi sín best í búskapnum,
sagði hann sjálfur. Þá jörð bætti
hann til muna með ræktun, bygg-
ingum o.fl. Bjó þar kúabúi sem
alltaf hafði verið hans draumur.
Verkefni vora þar næg atorku hans
og snyrtimennsku. Arin þar og í
Ögri fór hann stundum í vinnu
með, í Stykkishólmi og nokkur
haust sem fulltrúi við sláturhúsið í
Flatey. Sjálfsagt hefur hann þurft
aukatekjur í upphafí nýs búskapar.
Starfsgleðin olli þá oft löngum
vinnudegi. Hann var ekkert að
hlaupa frá verki í Hólminum þó
vinna þyrfti að búi þegar heim kom
seint.
Persónulegar ástæður ollu
ákvörðun þeirra hjóna að hætta
búskap. Sagði Bjössi að aldrei stóð
hugur hans meir til framkvæmda
en þegar hann hætti, enda hætti
hann ekki með neinni uppgjöf.
Hann seldi jörð og bú í blóma.
Bjössi hætti búskap og flutti á
mölina og var ekkert að leggja upp
laupana og sitja iðjulaus. Ýmis
konar verkamannavinna féll honum
til, við höfnina og byggingar.
Stundum út um land, m.a. við Búr-
fellsvirkjun. Sumarið 1970 átti
hann þátt í að reisa mér hús í
Flatey.
Nú er komið að síðasta starfs-
þætti Bjössa. Hann vann mörg ár
við bryggjur og hafnarbætur víðs
vegar um land og hélt þeim starfa
þangað til þrek tók að dvína. Þar
naut hann sín og kynntist nýju fólki
í öðram landshlutum. í það hafði
hann ekki eytt tímanum fyrr. Ekki
kann ég upp að telja þá staði alla,
en nefna má Grandarfjörð, Bolung-
arvík, Hrísey, Grímsey, Homafjörð
og Eyrarbakka.
Ef niður féll atvinna hans tíma-
bundið undi hann ekki heima hjá
sér, en rauk þá eitthvert út á land
þar sem hann gat orðið að liði. Oft
fór hann þá til Margrétar fóstur-
systur sinnar að Lyngholti við
Hvammstanga, Birgis sonar síns á
Eyrarbakka eða heim á fomar slóð-
ir. Þó alltaf væri hann sveitamaður
í hug og hjarta var hann nú kominn
í stétt verkalýðsins. Við það tók
afstaða hans til pólitískrar forystu
nokkram stakkaskiptum. Þessi
gamli þjarkur varð nú talsmaður
verkalýðs og sósíalisma. Ekki skerti
það hans rökræðugleði.
Ónefnd era enn trúnaðarstörf
sem honum vora falin. Auk póst-
ferðanna vora þau helstu að hann
var í stjóm Kaupfélags Flateyjar
og lét sig mál þess miklu varða, í
stjóm Sparisjóðs Flateyjar, eitthvað
í hreppsnefnd þar og lengi forða-
gæslumaður. í Helgafellssveit var
hann í hreppsnefnd.
Fyrir tveimur áram lá hann lengi
á sjúkrahúsi. En lífsviljinn var ób-
ugaður og á fætur komst hann og
enn kom hann á æskustöðvar, þrótt-
lítill en hugurinn á fullu. Síðast kom
hann nú í sumar, gladdist yfír
hveiju sem honum þótti vel fara
og við yl minninganna. Ennþá til í
að taka smá orðabrýnu.
Heima hjá sér á Hrafnistu varð
hans siðasta afþreying að hnýta á
öngla. Samur við sig kepptist hann
jafnan við verkefnið þar til það
þraut og þá undi hann því illa. Frá-
fall hans kom fyrirvaralaust. Hann
lá enga banalegu. Það var við hæfí.
Blessuð sé minning hans. Guð
blessi §ölskyldu hans og afkomend-
ur.
Sigga mín. Við sem trúum á lífíð
handan móðunnar miklu trúum því
að stælti strákurinn hann Bjössi
Dan taki á móti þér og okkur fleir-
um í vörinni þegar yfír kemur. Þar
fær hver og einn vist við hæfí.
Jóhannes Geir Gíslason
Eitt er víst að árin líða, sam-
ferðamenn kveðja og okkur fínnst
við verða fátækari við missi vina.
Góður vinur, Sveinbjöm Daníels-
son frá Svefneyjum er látinn.
Mig langar með nokkram orðum
að rifja upp minningar frá okkar
samleið, ég veit að aðrir segja frá
öðram þáttum lífsgöngu hans.
Fyrstu kynni mín af honum vora
þau, að ég var á leið í Skáleyjar,
að heimsækja Maríu konuefni mitt
um jól í skólaieyfí.
Kom það í hans hlut að flytja
mig frá Flatey inní Skáleyjar, á
aðfangadag í slæmu veðri.
Hann var þá póstur inneyinga
og ævinlega boðinn og búinn til að
skjótast eyjasund, ef á þurfti að
halda, langt umfram það sem hon-
um bar þó hann væri með póst-
ferðimar. Það var raunar siður í
eyjunum og þótt sjálfsagt að eyja-
bændur gerðu hver öðram greiða
og ekki venja að takagreiðslu fyrir.
í þessari ferð lét Sveinbjöm vita
og var glettinn, að það væri ekki
svo lítið sér að þakka að konuefni
mitt væri til, því hann hefði sótt
ljósmóðurina í það skiptið.
Sveinbjöm bjó þá í Skáleyjum í
sambýli við tengdaforeldra mína,
sem seinna urðu, Sigurborg og
Gísli.
Ávallt ríkti einlæg og góð vinátta
milli þessara fjölskyldna. Þeir Gísli
og Sveinbjöm vora fósturbræður
og konur þeirra æskuvinkonur.
Þessi umhyggja og einlæga vinátta
entist þessu fólki ævina á enda.
Eftir að Sveinbjöm flutti úr Skál-
eyjum, bjó hann góðu búi með fjöl-
skyldu sinni í Svefneyjum, og þar
var hann bóndi þegar við hittumst
fyrst. En ýmsar ástæður urðu til
þess að hann yfírgaf eyjamar. Árið
1958 fluttu þau að Ögri við Stykkis-
hólm og bjuggu þar í eitt ár, en
festu kaup á Staðarbakka og Sól-
bakka í Helgafellssveit árið eftir.
Þar bjuggu þau í fímm ár góðu,
myndarbúi og var til þess tekið,
hversu allt var snyrtilegt bæði utan
húss og innan. Mun svo jafnan
hafa verið hvar sem þau vora.
Á þessum áram hófust kynni
okkar fyrir alvöra. Þá voram við
hjónin flutt í Stykkishólm og kom
Sveinbjöm oftast við hjá okkur
þegar hann skrapp í Hólminn.
Hann var ævinlega aufúsugestur
og aldrei nein lognmolla í kringum
hann.
Hann var með afbrigðum hrein-
skiptinn, virtist stundum hijúfur á
yfírborðinu og sagði mér og öðram
gjaman til syndanna, en án þess
að særa og á bak við bjó mikil hlýja.
Ræktarsamur og trygglyndur var
hann og hélst vinátta okkar til
hinstu stundar.
Sveinbjöm var framfarasinnaður
í sínum búskap og tileinkaði sér
nýjungar, sem hann taldi nauðsyn-
legar í landbúnaði.
Svo fór þó að Sveinbjöm þurfti,
vegna heilsubrests að hætta búskap
á Staðarbakka árið 1964. Þetta
varð honum erfíð ákvörðun, þó þeim
þætti hún óhjákvæmileg. Þama
hafði hann notið sín hvað best við
búskap, draumur hans um kúabú
hafði ræst þama. Hann sætti sig
því illa við að yfirgefa sveitina og
flytja suður. Honum var annt um
jörð sína og lagði áherslu á að
þangað kæmi góður bóndi. Bað
hann mig um að aðstoða sig við
sölu á henni, sem og varð. Við
höfum báðir glaðst yfír því hve vel
tókst til og hvað vel hefur verið búið
þar síðan. Vegna þess sætti hann
sig betur við að yfirgefa jörð sína.
Þetta er einkenni margra bænda
og var Sveinbjöm þar ekki, undan-
tekning.
Eftir að Sveinbjöm brá búi hittist
þannig á að við þurftum að byggja
okkur íbúðarhús. Störfum mínum
var þannig háttað að ég gat lítið
unnið við það sjálfur, réði ég Svein-
bjöm til okkar heilt sumar og var
hann mér til halds og trausts við
bygginguna. Það reyndist mér sér-
stakt happ, því hann var framúr-
skarandi starfssamur og gætti alls,
sem hann væri að vinna fyrir sjálfan
sig. Aldrei skrifaði hann vinnutíma
sinn hafði ekki vanist því, heldur
vildi hann hafa ákveðin mánaðar-
laun.
Þegar þurfti og lá á vann hann
um helgar og tók sér fri þegar betur
stóð á. Þetta vinnulag lýsir mannin-
um vel. Samviskusemi og léttleiki
við störf vora ríkur þáttur í fari
hans. Stundum undraðist ég það
þegar mjög kalt var í veðri, að sjá
hann létt klæddan þegar aðrir vora
í úlpum. Honum fannst þannig
klæðnaður bara vera til óþæginda,
hann vann sér til hita. Mér fínnst
ég alltaf hafa staðið í mikilli þakk-
arskuld við Sveinbjöm fyrir þetta
sumar, sem hann vann hjá okkur.
Það var gæfa Sveinbjamar að
eignast góðan lífsföranaut. Kona
hans, Sigríður Þórðardóttir, er
vönduð og traust kona og heimili
þeirra var vistlegt og gott. Þau
eignuðust þijá syni.
Það er ekki meining mín að hafa
þetta langa minningargrein þar sem
ég veit að aðrir munu rekja nánar
ævistörf Sveinbjamar, en þessar
línur eiga að vera lítill þakklætis-
vottur til góðs vinar frá mér og
fjölskyldu minni við leiðarlok.
Við vottum eftirlifandi eiginkonu,
sonum, tengdadætram og bama-
bömum innilega samúð.
Blessuð sé minning mæts manns.
Leifur Kr. Jóhannesson
Skreytum
við öll tækifæri
'**• Reykjavikurvogi 60, simi 53848. ^ Alfhoimum 6, simi 33978.