Morgunblaðið - 17.09.1987, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1987
15
Áin Tana og þessi endalausi róð-
ur milli bakka verður Rauni tákn
um lífið sjálft og leit hins afskipta
manns, hinnar landlausu þjóðar að
jörð til að standa á“.
Höfuðeinkenni bókarinnar er
spenna milli þriggja heima: horfins
heims foreldranna „sem sóttu ekki
þekkingu í bækur, en báru í hjarta
og blóði ást til hins einfalda hvers-
dagslífs", heims hennar sjálfrar sem
er teygð milli tveggja skauta —
uppruna sfns í samískri fomöld og
fullorðinsára f vestrænum tölvu-
heimi — og svo er það heimur
bamanna sem borin em inn í atóm-
öld með öllu sem henni fylgir.
Skáldið er hálfringlað af að velkjast
í þessu ölduróti: „Stundum verð ég
að klípa mig í handlegginn til að
sannfærast um ég sé í raun og
vem stelpan sem forðum tíð ærslað-
ist heima í kotinu hjá Lemet Sire
og Magga Jovset". Hún hefur
áhyggjur af bömunum:
Ég strýk silkihár hennar
með sorg í hjarta
Hvemig mun henni famast
í þessum framandi heimi
Hvemig get ég vísað henni leið
ég sem sjálf hef tapað áttum
Á morgun byijar hún í skóla
fer til móts við óþekkt líf
með viðkvæmum fógnuði bamsins
Ég fæ kökk í hálsinn
minningamar
um fyrsta skóladag minn
valda mér ennþá
sviða
En böm era „ljós hússins" og við
þau bundin von skáldsins um skárri
heim:
Sofðu nú sonur minn
sæll eftir dagsins strit
Hvíldu þig vinur
svo þér megi auðnast
að þíða freðið bros mannanna
í annarri ljóðabók sinni Báze
dearvan Biehtár (Vertu sæll, Pét-
ur) yrkir Rauni um stöðu kynslóðar
sinnar á krossgötum samísks þjóð-
lífs og árekstra undirokaðrar
smáþjóðar, sem berst fyrir varð-
veislu menningar sinnar, við „herra-
þjóð“ sem vanvirðir mannréttindi
hennar og reynir með öllum ráðum
að troða menningu sinni upp á hana.
Pétur er samískur piltur á flótta frá
upprana sínum, svíkur samfska
unnustu sína og „tekur upp fýrir
sig“: giftist stúlku af herraþjóðinni.
Unnustan situr eftir í sáram og
hjónabandið reynist óhamingju-
samt: Pétri og konu hans tekst
ekki að leysa þann innri vanda sem
óskyld arfleifð og ólík menningar-
viðhorf valda. Hér er auðvitað í
táknum talað. Velþóknun skáldsins
á unnustunni sem fulltrúa samí-
skrar sjálfsvitundar leynir sér ekki
né heldur vanþóknunin á Pétri sem
afneitar upprana sínum og reynir
eins og svo margur að hverfa í fjöld-
ann fyrir ofan. Hún hefur samúð
með konunni hans sem lét heiilast
af exótísku yfirbragði samapiltsins
og fær ekki skilið söknuð og beiskju
manns á augljósri uppleið.
Rauni tekur hlutskipti konunnar
oft til umfjöllunar í ljóðum sínum
og að ýmsu leyti á annan hátt en
algengast er í vestrænum kvenna-
bókmenntum, enda forsendur
aðrar. í samísku þjóðlífi ríkti ekki
karlaveldi. Án þátttöku konunnar
hefði lífsbarátta fjölskyldunnar ver-
ið vonlaus. Það viðurkenndu allir
og virtu hana sem fullkominn jafn-
oka mannsins og ríflega það. En
málið er flóknara en svo, að þar
með sé allt í stakasta lagi. Þótt
Samar séu á vissan hátt eins og
ótal eyjar í hafi annarra stærri þjóða
sannast á þeim sem öðram að eng-
inn er eyland. Karlmennskuímynd
umhverfisins á vitanlega greiðan
veg að sálum samískra karla, og
láti þeir glepjast er voðinn vís fyrir
konumar. Standist þeir aftur á
móti freistinguna og haldi fast við
rótgróna virðingu síns fólks fyrir
konum uppskera þeir fyrirlitningu
karlveldisins í kring. Samískur karl-
peningur er því ekki ofsæll milli
þessara tveggja elda. Sama er að
segja um hitt kynið: samísk kona
sem frá blautu bamsbeini hefur
vanist því að vera virt sem hvers
manns jafningi verður auðvitað æf,
ef karlmenn af hennar eigin þjóð
ánetjast karlrembusjónarmiðum.
En jafnvel þótt hún sleppi við slíkar
hremmingar er næsta öraggt að
hún kemst fyrr eða síðar í kast við
kvenfyrirlitningu karlvelddisins allt
um kring og kann því illa, hvort
sem það er fínnskan, sænskan eða
norskan móð. Allar þessar grimmu
andstæður endurspeglast í ljóðum
skáldsins. Og enn bætist fleira við:
sem nútímakona og rithöfundur
fellur hún ekki að fomri kvenímynd
samísks þjóðfélags (að skrifa er
ekkert starf.) og er utangarðs í stór-
samfélaginu líka eins og listamenn
flestir og þó engir sem uppreisnar-
gjöm listakona af kúgaðri þjóð.
Síðasta ljóðabók Rauni heitir
Losses beaivegfirji (Dimm dag-
bók). Hún kom út 1986 og var lögð
fram af Sama hálfu í samkeppni
um bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs í fyrra.
Rauni yrkir fremur bækur en
einstök ljóð: gegnum allar bækur
hennar gengur rauður þráður sem
tengir ljóðin. „Dagbókin" er að
hluta til í eins konar upprifjunar-
og samtalsformi þar sem „þú“ og
„ég“ hugleiða og ræða reynslu sína
í systurlegum trúnaðartóni, stund-
um era þú og ég ein og sama
persóna og fyrir kemur að „þú“ er
karlinn sem „ég“ á sitthvað vantal-
að við eða játar ást sína. Systramál-
in era á köflum vægðarlaus og
býsna opinská:
Þú sagðir mér
hvemig hann tók þig aftanfrá
meðan þú gafst baminu bijóst
hvemig hann sneri sér síðan á hina hliðina
og sofnaði
Sagðir mér
hvemig bamið sofnaði
en ekki þú
Sagðir mér
hve nakin þér fannst þú
og nauðtekin
Þú sagðir frá byssunni
skelfingunni
sagðir frá flóttanum
Ég sá þig hlaupa
með bamið í fanginu
í vetrargaddi
berfætta
og ég hugsaði í hljóði
er þetta enn
sami flóttinn
Þegar þú hafðir lokið frásögn þinni
kom hann
Þú lagaðir kaffi
barst fram mat
eins og hann væri ófær um það
fullorðinn karlmaðurinn
í þínum augum
er hann bam
sem þú þværð í ffarnan
klæðir
matar
og háttar
Nema
þegar hann er fuliur
þá er hann húsbóndinn
stóri sterki
og þú hrædd við hann.
Rauni Magga Lukkari er ekki
hávaxin fremur en samískar konur
flestar, en ber með sér þokka kyn-
stofnsins og frjálsmannlegt fas sem
hún þeysir á bíl sínum um óravíð-
áttur norðurhjarans, alltaf á aðeins
meiri hraða en leyfilegt er, því að
hún þarf að flýta sér: Henni liggur
mikið á hjarta, og þótt listin sé löng
er lífið stutt og leyfir enga töf, ef
takast á að koma öllu í verk sem
að kallar.
Höfundur errithöfundur.
fram á fáfengileika formsins, inni-
haldsleysi þess sem aðrir hafa
hingað til talið svo merkilegt? Því
er svona slegið fram hér og nú —
en að sjálfsögðu án ábyrgðar!
Hvað sem um það er virðist saga
þessi að mörgu leyti framleg þó
ýmislegt megi vitaskuld að henni
finna. Fyndna kynslóðin, sem svo
hefur stundum verið kölluð, var því
miður ekki nógu fyndin eða réttara
sagt of einhliða fyndin, tók sjálfa
sig of hátíðlega. Ami er öðravísi.
Hann gefur sér færri forsendur,
horfir til fleiri átta, sýnist mér,
skoðar lífið og samfélagið í hlut-
lausari fjarlægð. Það gefur honum
færi á að sjá í gegnum leikbrögðin,
gegnlýsa hugsjónin a virða hana
fyrir sér utan frá þegar búið er að
hleypa úr henni vindinum. París
kann því flokkast með sögum af
ridduram sem beijast við vindmill-
ur.
Hitt er annað mál að höfundur hefði
mátt gefa verki sínu meiri snerpu,
harðari skírskotun, eindregnari
markmið. Kannski er hann ekki
bara dulur heldur líka dálítið for-
nem svo stuðst sé við orð Þórbergs
og séra Áma.
Sá var, fyrir eina tíð, kækur gagn-
rýnenda að spá fyrir ungum
höfundum. Erfítt teldi ég það í
þessu dæmi. Ami hefur hér með
sýnt að hann getur. En hvað hann
kann að gera — það er svo annað
mál. Sögu eins og París tjóir ekki
að skrifa nema einu sinni.
Brids
Arnór Ragnarsson
Bridsfélag kvenna
Hauststarfið hjá Bridsfélagi
kvenna hófst sl. mánudag með
þriggja kvölda tvímenningskeppni.
23 pör taka þátt í keppninni og er
spilað í tveimur riðlum. Eftir fyrsta
kvöldið er staða efstu para þessi:
Stig:
Guðmunda Þorsteinsdóttir —
Ólöf Ketilsdóttir 194
Guðrún Halldórsdóttir —
Sigrún Straumland 192
Erla Ellertsdóttir —
Kristín Jónsdóttir 182
Steinunn Snorradóttir —
Þorgerður Þórarinsdóttir 179
Halla Olafsdóttir —
Ólína Kj artansdóttir 178
Alda Hansen —
Nanna Ágústsdóttir 173
Dúa Ólafsdóttir —
Véný Viðarsdóttir 172
Guðbjörg Þórðardóttir —
Guðrún Þórðardóttir 171
Aðalfundur félagsins var haldinn
í byijun mánaðarins. Aldís Schram
var endurkjörin formaður, en aðrar
í stjóm félagsins era: Véný Viðars-
dóttir (gjaldkeri), Margrét Mar-
geirsdóttir (ritari), Hertha
Þorsteinsdóttir og Júlíana Isebam.
Á þeim fundi var ákveðið m.a.
að veita 100 þús. krónum í Guð-
mundarsjóð, húsakaupasjóð Brids-
sambandsins. Félagið spilar í
Sigtúni 9, öll mánudagskvöld og
hefst keppni kl. 19.30. Keppnis-
stjóri félagsins er Agnar Jörgensen.
Haustbrids
Bridssambandsins
Fámennt en góðmennt var yfir-
skriftin í fyrsta haustbrids-spila-
kvöldinu í Sigtúni sl. þriðjudag. 14
pör spiluðu, en nokkram pöram var
vísað til keppni í Breiðholti. Úrslit
urðu þessi (efstu pör):
Stig:
Guðlaugur Nielsen —
Guðmundur Thorsteinsson 194
Gísli Þorvaldsson —
ReynirBjamason 184
Láras Hermannsson —
Kristinn Sölvason 179
Birgir Öm Steingrímsson —
Þórður Bjömsson 174
Guðni Skúlason —
Þorsteinn Erlingsson 172
Næsta þriðjudag opnar húsið kl.
18 (sex) og vonandi verða þá fleiri
pör á ferðinni. Spilamennska hefst
um leið og skráningu lýkur í riðil.
Öllum er heimil þátttaka. Umsjón-
armaður er Ólafur Lárasson.
HAUSTBEIT
Tekið verður við hestum félagsmanna í haustbeit
laugardaginn 19. september. Bílar verða við rétt-
ina í Geldinganesi frá kl. 12.00-14.00.
Hesthús
Þeir sem ætla að vera með hesta í hesthúsum
Fásks á komandi vetri, vinsamlega hafið samband
við skrifstofu Fáks sem fyrst. Skrifstofan verður
opin milli kl. 13.00 og 17.00.
Hestamannafélagið Fákur,
Nýkomið
úrval af
blússum,
peysum
og
pilsum
frá v-þýska fyrirtækinu
ARA-JERSEY
tískuverslun,
Barónsstíg 18,
s: 23566.
MERCEDES BENZ 280-SE
árg. 1984
Hér erum við að bjóða þann glæsilegasta
Mercedes af árg. '84, sem fáanlegur er hér-
lendis.
Vagninn er djúpblár utan, Ijósblár innan og
hnotuviðarklætt mælaborð. Sjálfskiptur, ekinn
aðeins 47 þús. km. Rúður og læsingar raf-
drifnar. Álfelgur og Benz-dekk.
Þeir sem kunna að meta það besta óskast til
viðtals.
Skuldabréf og skipti möguleg.
Miklatorgi, sími 15014