Morgunblaðið - 09.09.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1988
29
aðgerðar
3 Afskurðinum svo skotið í burt með vatnsþotu. Þetta er endur-
itur tekið þangað til
is er þrýstingnum
íálina er aflétt af
ín af. mænunni.
Hin nýja aðferð er enn á tilrauna-
stigi en gefur þó vonir um að í
framtíðinni verði ekki nauðsynlegt
fyrir fólk sem þjáist af bijósklosi
að gangast undir hefðbundna
i skurðaðgerð til að fá bót meina
sinna.
Morgunblaðið/KGA
s Framkvæmdasjóðs íslands hófust í
sið verði fokhelt fyrir áramót, jafnvel
rvstuna
19. dxe5 — fxe5, 20. Rc4
Hér var líklega nákvæmara að
ieika fyrst 20. f3 og hvíta staðan
er öllu þægilegri.
20. - e4, 21. b3 - Be6, 22. h4 -
Hed8, 23. Be5 - Hd5, 24. Hgl!
Timman hefur líklega vanmetið
þennan leik, hann hefði getað hindr-
að hann með því að skáka á g4 í
síðasta leik.
24. - Hc8, 25. Hxc8 - Bxc8, 26.
h5 - Bg7, 27. Bxg7 - Kxg7, 28.
hxg6 - h5!?
Eftir 28. — hxg6 er svartur með
verri peðastöðu í einföldu endatafli
og verður að beijast fyrir jafntefli.
29. f3 - exfB+ 30. Kxf3 - Hf5+
31. Ke2
Þetta er öruggasti leikurinn, en
hvítur hefði getað rejmt að tefla til
vinnings með 31. Ke4!?
31. - Hf6, 32. Re5 — Bf5, 33.
Hcl - Bxg6, 34. Hc7+ - Kg8,
35. Hxa7 - h4, 36. Ha8+ - Kg7,
37. Ha7+ - Kg8, 38. Ha8+
og hér var samið jafntefli.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
Þáttaskil í eyðimerkur-
stríðinu í Yestur-Sahara
JAVIER Perez de CueUar, framkvæmdasfjóri Sameinuðu þjóð-
anna, vann enn einn sigurinn i vikunni er fulltrúar stjórnvalda
í Marokkó og Polisario-hreyfingarinnar féllust á áætlun hans um
að koma á friði í eyðimerkurstríðinu í Vestur-Sahara. Skæruliðar
Polisario hafa í tæp 13 ár barist fyrir stofnun sjálfstæðs ríkis í
Vestur-Sahara, sem áður var spænsk nýlenda, en sökum áhuga-
leysis fjölmiðla hafa átökin oftlega verið nefnd „stríðið sem
gleymdist". Stríðsreksturinn hefur kostað Hassan konung Ma-
rokkó lygilegar fjárupphæðir en talið er að allt að 40 prósent
af fjárlögum undanfarinna ára hafi runnið til hans. Polisario-
hreyfingin hefur hins vegar bundið vonir sínar við að gengið
verði til samninga um framtíð þessa landsvæðis en dýrmætir
málmar og fosfat leynast undir eyðimerkursandinum. Stríðið
hefur þó ekki snúist um yfirráð yfir þessum náttúruauðlindum.
Það hefur miklu fremur mótast af þjóðernishyggju hirðingjanna,
sem eru af sahrawi-ættbálki og stórveldisdraumum Hassans kon-
ungs. Sérkennileg pólitík ríkjanna í þessum heimshluta hefur
einnig ráðið miklu um gang stríðsins, sem reynst hefur óvinn-
andi og áætlun de Cuellars er ætlað að binda enda á.
Stjómvöld í Marokkó gerðu
fyrst tilkall til Vestur-Sahara
árið 1957 og var það gert á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna. Árið
1975 lagði Hassan konungur
kröfu þessa fyrir Alþjóðadómstól-
inn sem úrskurðaði að íbúar svæð-
isins ættu rétt á að fá að ákveða
sjálfir hvemig stjóm þess skyldi
háttað. Sama ár gáfu Spánveijar
yfirráð sín eftir en fram til þess
var landsvæði þetta nefnt
Spænska-Sahara. Spánveijar
hétu því að fram myndi fara þjóð-
aratkvæðagreiðsla um framtíð
nýlendunnar og lýstu bæði Sam-
einuðu þjóðimar og Alþjóðadóm-
stóllinn stuðningi við haná.
Óvopnaðar innrásarsveitir
En Hassan konungur hafði
þegar gert þaulskipulagða áætlun
um innlimun svæðisins. í október
árið 1975 þegar Francisco Franco
lá fyrir dauðanum héldu 350.000
Marokkóbúar fótgangandi til
Spænsku-Sahara. Aætlun þessi
var nefnd „græna hergangan".
Fólkið var óvopnað og spænsku
hermennimir. gerðu ekkert til að
hefta för þess. Mánuði síðar var
„Madrid-samkomulagið" undirrit-
að en samkvæmt því vom stjóm-
völdum í Máritaníu og Marokkó
tryggð yfirráð yfir Spænsku-
Sahara.
í febrúar árið 1976 lýstu hirð-
ingjar af sahrawi-ættbálknum yfir
stofnun sjálfstæðs ríkis í nafni
Polisario-hreyfíngarinnar. Ríkið
nefnist „Arabíska alþýðulýðveldið
í Sahara" og hefur það hlotið við-
urkenningu 71 erlends ríkis. Mán-
uði síðar viðurkenndu Alsírbúar
formlega tilvist eyðimerkurríkis-
ins og reyndist sú ákvörðun örlag-
arík. Stjómvöld í Máritaníu 'og
Marokkó slitu sambandi við
Alsírbúa, sem tóku að styðja
skæmliða Polisario ásamt Líbýu-
mönnum. Talið er að um 100.000
flóttamenn hafí leitað slq'óls í Alsír
en eyðimerkurhermennirnir hafa
haft bækistöðvar sínar innan
landamæranna og gert þaðan
skyndiárásir á sveitir Marrok-
kóbúa. Talið er að sveitir Hassans
í Vestur-Sahara telji um 80.000
hermenn en ekki er vitað hversu
marga menn skæmliðar hafa und-
ir vopnum. Að líkindum er íjöldi
þeirra á bilinu 3.500 til 7.000.
Árangursríkur •
skæruhernaður
Skæmhemaðurinn reyndist ár- Óvopnaðir aðdáendur Hassans Marokkókonungs halda inn í Spænsku-Sahara í nóvember árið 1975.
angursríkur í upphafi stríðsins
einkum í bardögum við hermenn
frá Máritaníu. Árið 1979 þótti
stjómvöldum þar nóg komið og
gáfust í raun upp með því að falla
frá yfírráðakröfum sínum og
semja um frið. Landið var illa
undir stríðsreksturinn búið og
eyðimerkurhermennimir unnu
fremur auðvelda sigra á lítt þjálf-
uðum sveitum stjómarhersins.
Hersveitir Hassans konungs tóku
þá að koma sér fyrir í Rio de
Oro-héraði sem tilheyrt hafði
Máritaníu samkvæmt sáttmál-
anum sem gerður var í Madrid. í
byijun árs 1984 viðurkenndu
stjómvöld í Máritaníu formlega
tilvist sjálfstæðs ríkis sahrawi-
manna í Vestur-Sahara og þótti
það umtalsverður pólitískur sigur.
Vígstaðan breytist
Árið 1981 hófu Marokkóbúar
að hlaða 1.500 kílómetra langan
vamargarð úr sandi og gijóti í
kringum svæðið umdeilda og lauk
því starfi sex ámm síðar. Handan
„múrsins" bíða öflugar liðsveitir
stjómarhersins studdar háþróuð-
um ratsjárbúnaði og stórskota-
liðsbyssum. Þetta varð til þess að
gjörbreyta vígstöðunni því her-
menn Polisario hafa ekki getað
haldið uppi skæmhemaði af sama
þunga og áður. Með þessu móti
hefur stjómarhemum einnig tek-
ist að loka leið skæmliða meðfram
landamæmm Máritaníu að Atl-
antshafsströndinni þaðan sem
þeir gerðu oftlega árásir á skip
og báta auk þess sem þar er að
finna fengsæl fiskimið. Skæmlið-
ar bmgðust við þessu með því að
stórauka stórskotaliðsárásir á
stöðvar stjómarhersins innan
vamarveggsins. Fréttir bámst af
miklu mannfalli í röðum stjómar-
hermanna árið 1985 en frá því á
síðasta ári er gerð vamarmúrsins
var lokið hafa hermenn Hassans
konungs nánast verið einráðir í
eyðimörkinni sem barist hefur
verið um í tæp 13 ár.
Sinnaskipti Gaddafis
í upphafi átakanna nutu
skæmliðar Polisario stuðnings
bæði Alsírbúa og Líbýumanna.
Litlir kærleikar höfðu þá lengi
verið með þeim Hassan konungi
og Mohammar Gaddafi Líbýuleið-
toga sem báðir vildu gera ríki sín
að stórveldum á norðurströnd
Afríku. Þetta breyttist snögglega
í ágústmánuði árið 1984 er ríkin
tvö gerðu með sér víðtækan sam-
starfssamning og Gaddafí gerði
heyrinkunnugt að hann hefði látið
af stuðningi við skæmliða. Þessi
sinnaskipti leiðtoganna komu til
vegna vaxandi einangmnar þeirra
innan Einingarsamtaka Afrík-
uríkja, sem stutt höfðu sjálfstæð-
iskröfu sahrawi-manna. I nóvem-
ber það ár sagði Hassan Marokkó
úr samtökunum og sótti um inn-
göngu í Evrópubandalagið, sem
þótti með fmmlegri hugmyndum
þessa sérkennilega einvalds. Þessi
óvænta stefnubreyting Gaddafis
var skæmliðum þungt áfall því
þeir höfðu fengið sovésk vopn frá
Líbýu en frá þessu þurftu þeir að
reiða sig á stuðning Alsírbúa.
Stjómvöld í Alsír hafa á hinn
bóginn dregið mjög úr hergagna-
og matvælasendingum til skæm-
liða á þessu ári en í maímánuði
tóku Alsír og Marokkó upp stjóm-
málasamband að nýju eftir miklar
þreifíngar í þá áttina á undanföm-
um tveimur ámm. Bandaríkja-
menn hafa hins vegar veitt Ma-
rokkóbúum hemaðaraðstoð frá
upphafí auk þess sem Frakkar
hafa ævinlega verið reiðubúnir til
að selja Hassan vopn.
Vopnahlé og
þjóðaratkvæði
Einstök atriði áætlunar fram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóð-
anna hafa enn ekki verið birt en
gert er ráð fyrir því að íbúamir
greiði um það atkvæði hveijir
skuli stjóma Vestur-Sahara eftir
að lýst hefur verið yfír vopnahléi
í stríðinu. Stefnt er að því að
hrinda friðaráætluninni í fram-
kvæmd á þessu ári en það kann
að dragast á langinn þegar tillit
• er tekið til þess að Hassan kon-
ungur þvertekur fyrir að ganga
til beinna friðarviðræðna við full-
trúa Polisario. Talsmenn skæra-
liða segja á hinn bóginn að friði
verði ekki komið á án slíkra við-
ræðna. Þá verður vafalítið erfitt
að koma á þjóðaratkvæðagreiðslu
um stofnun sjálfstæðs ríkis eða
sammna við Marokkó því ekki 'er
vitað hversu margir íbúamir em.
Að líkindum verður stuðst við
opinberar tölur spænsku ríkis-
stjómarinnar frá árinu 1974 en
þá vora sahrawi-menn í
Spænsku-Sahara taldir vera rúm-
lega 73.000. Talsmenn Polisario
segja þá hins vegar 207.000 en
mikill fyöldi bama, kvenna og
gamalmenna heldur til í flótta-
mannabúðum í Alsír. Stjómvöld í
Marokkó fulljrrða að 164.000
manns búi á svæðinu umdeilda
en ekki er Ijóst hvort þúsundir
Marokkóbúa sem flutt hajfa þang-
að á undanfömum ámm em með
í þeirri tölu.
Loks er þess að geta að skæm-
liðar krefjast þess að her- og lög-
reglulið Marokkó verði kallað burt
áður en þjóðaratkvæðagreiðslan
fer fram. Hassan hefur hingað til
neitað að verða við þessari kröfu
og Alsírbúar styðja þá afstöðu
hans. Enn er ekki vitað hvemig
Perez de Cuellar hyggst leysa
þennan vanda og gera má ráð
fyrir löngum og ströngum samn-
ingaviðræðum.