Morgunblaðið - 13.04.1989, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 1989
35
Systumar tvær!
eftir Ki'islján
Pálsson
í ágætri grein sem Jón Sigurðs-
son iðnaðar- og viðskiptaráðherra
ritaði fyrir nokkru um deilur lands-
byggðarinnar og höfuðborgar-
svæðisins um lífskjörin líkti hann
þessum tveim svæðum landsins við
systur, sem yrðu að lifa í sátt og
samlyndi. Mér finnst þessi samlík-
ing eiga vel við, við búum fá í stóru
landi þar sem uppgangur og vel-
ferð þjóðarinnar byggist á góðri
samvinnu allra.
Uppbygging þessara svæða at-
vinnulega er að mörgu leyti mjög
ólík en þó samtvinnuð, landsbyggð-
in byggir afkomu sína að mestu á
sjávarútvegi og landbúnaði meðan
höfuðborgarsvæðið byggir meira á
þjónustu við landsbyggðina en
skyldleikinn okkar er ótvíræður.
Það er ein grundvallarregla sem
verður að halda innan hverrar fyöl-
skyldu, en það er jöfnuður, önnur
systirin má ekki fá af auðlegð fjöl-
skyldunnar á kostnað hinnar. Ef
svo er verður ósætti á milli systr-
anna, sem (lands)feðumir verða
að leiðrétta til að teljast sanngjam-
ir.
Hver er þá þessi ójöfnuður?
Áður en ég kem að því vil ég benda
á dæmi, þar sem mikill jöfnuður
ríkir eins og að landsmenn nýta
allir fískimiðin og sitja jafnir að
þeim, landsmenn nota allir stjóm-
kerfíð og þjónustukerfið á höfuð-
borgarsvæðinu, sem hefur átt sinn
þátt í að tryggja uppgang höfuð-
borgarinnar. A sama hátt tel ég
að höfuðborgarsvæðið eigi að
tryggja uppgang landsbyggðarinn-
ar, sem forsendu velsældar í þessu
landi.
Hvernig er þetta á
landsbyggðinni?
— Fyrir íbúann á landsbyggð-
inni er 250% dýrara að kynda hús-
ið sitt en á höfuðborgarsvæðinu.
— Fyrir íbúann á landsbyggð-
inni er rafmagnið til heimilanna
33% dýrara en til heimilanna á
höfuðborgarsvæðinu.
- Fyrir íbúann á landsbyggðinni
er verð á matvöm 3—7% dýrara
en fyrir íbúann á höfuðborgar-
svæðinu.
— Munur á langlínutaxta og
innansvæðataxta Pósts og síma er
800%, en símareikningur lands-
byggðarmannsins er 30—40%
vegna langlínusamtala meðan
sambærilegt hlutfall er um 10% á
höfuðborgarsvæðinu. Þessi munur
þýðir um 50% hærri símareikning
á landsbyggðinni en á höfuðborg-
arsvæðinu, miðað við sömu notkun.
Ef við lítum á hvemig þessi
ójöfnuður er afkomulega fyrir vísi-
tölufjölskylduna annarsvegar á
landsbygginni og hinsvegar hjá
systur hennar á höfuðborgarsvæð-
inu, lítur dæmið út eins og fram
kemur í samanburðartöflu.
Samtals
Samkvæmt þessum tölum er kr.
154.000 dýrara fyrir vísitölufjöl-
skylduna að framfleyta sér á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæð-
inu.
Það er einmitt þessi munur
ásamt ótta fólks við að fjárfesta í
húsnæði á landsbyggðinni, sem
hefur valdið hvað mestu um byggð-
aröskun síðustu ára.
Stjómvöld geta ef...
Það gefur augaleið, að þó lands-
byggðafólki þyki vænt um byggð-
ina sína og kostir þess að búa úti
á landi séu ótvíræðir, þá dregur
þessi mikli mismunur smátt og
smátt úr baráttuþrekinu.
Það er ekki á annarra færi en
Alþingis og ríkisstjómar að leið-
rétta þennan ójöfnuð. Hvemig það
verður gert er að sjálfsögðu þeirra
að svara, en ég vil þó benda á leiðir:
— Raforkuverð til húshitun-
ar.
Ég vil leggja til, að Landsvirlqun
selji raforku til dreifistöðva á tveim
töxtum, þ.e. á almennum taxta og
húshitunartaxta. Húshitunartaxt-
inn verði miðaður við það, að ekki
sé kostnaðarmeira að kynda með
rafmagni en heitu vatni frá Hita-
veitu Reykjavíkur.
Til að vega upp tekjutapið vegna
lágra húshitunartaxta yrði að
hækka almenna taxtann frá dreifí-
stöðvunum en sú hækkun yrði ekki
veruleg og dreifðist á alla orku-
kaupendur landsins fyrir utan stór-
iðjuna.
Þessi eina aðgerð jafnaði út
nálægt helminginn á mismuninum
sem kemur fram í samanburðar-
töflu.
— Símakostnaður.
Símakostnaður er einfaldast að
jafna út með því að hafa landið
eitt gjaldsvæði.
Hvað varðar misjafnan dreifí-
kostnað þá er hann fyrir hendi en
áttfaldur munur á töxtum er út i
hött. Ég tel að munurinn eigi eng-
inn að vera enda nýtur þéttbýlið
Kristján Pálsson
„Önnur systirin má
ekki fá af auðlegð jQöl-
skyldunnar á kostnað
hinnar. Ef svo er verð-
ur ósætti á milli systr-
anna, sem (lands)feð-
urnir verða að leiðrétta
til að teljast sanngjarn-
ir.“
þeirra tekna, sem af þessari starf-
semi kemur með sköttum og fleiru
sem umfangsmikilli starfsemi
Pósts og síma fylgir.
— Matur.
Að koma á jafnaðarverði á mat-
vælum er einfalt mál með mismun-
andi álagningu söluskatts eftir
landshlutum.
Sundraðir föllum vér
Ákvarðanir um lausnir sem hér
eru til umræðu eru ekki teknar
nema á pólitískum vettvangi og tel
ég löngu tímabært fyrir Alþingi
og ríkisstjóm að taka með skipu-
legri hætti á vanda dreifbýlisins.
Stjómvöld þurfa meðal annars
að ákveða hvort halda eigi núver-
andi byggð í landinu eða ekki.
Ég er þeirrar skoðunar að það
eigi að halda núverandi byggð þó
það sé talið af sumum reiknings-
lega óhagkvæmt.
Það geta verið uppi allt önnur
sjónarmið um byggðina innan
fárra ára, sem ættu ekki möguleika Á'
vegna úrræðaleysis nútímans. Sú
umræða sem landsbyggðarmenn
hafa haldið uppi um ójöfnuðinn í
landinu hefur af talsmönnum höf-
uðborgarsvæðisins verið kölluð
„landsbyggðarvæl“.
Ég vil kalla okkar málflutning,
okkar baráttu, baráttu fyrir sam-
bærilegum lífslqörum í landinu
öllu, baráttu fyrir að halda landinu
okkar í byggð.
Það má hverjum manni vera
ljóst, sem vill sjá, að lífskjörin eru
ósættanlega misjöfn eins og staðan
er nú.
Þegar þessi mismunur hefur .
verið lagfærður, efast ég ekki um,
að systumar tvær, landsbyggðin
og höfuðborgarsvæðið, munu búa
eftirleiðis í meiri sátt í þessu landi
en hingað til.
Höfundur er bæjarstjóri í
filntsvík.
ER ALLT
Á FLOTI?
RÆSI-
RENNUR
TILVALDAR FYRIR
BÍLASTÆÐI,
VINNUSALI,
VÖRUSKEMMUR,
GARÐA OG
ALLSTAÐAR ÞAR
SEM VATNSELGS
ER VON.
LEITIÐ UPPLÝSINGA
^ VATNSVIRKINN HF.
ÁRMÚLA 21 SlMAR 686455 — 685966
BBB LYNQHÁLSI 3 StMAR 673415 - 673416
ELFA
háfar úr stáli, kopar
og í 5 litum
Einar Farestveit&Co.hf.
BORGARTÚN 28, SÍMAR: (91) 16995 OG 622900 - NÆG BÍLASTÆÐI
RAÐSTEFNA
Er Siðlfstæðísflakkarian
aiöstýringirflokkur?
Landsmálafélagið Vörður efnir til ráð-
stefnu um málefnastöðu Sjálfstæðis-
flokksins fimmtudaginn 13. apríl nk. í Val-
höll, Háaleitisbraut 1.
Dagskrá:
Kl. 17.30 Verkaskipting ríkis og sveitarfélaga:
Árni Sigfússon, borgarfulltrúi.
Kl. 17.35 Er heilbrigðiskerfið snið:ð að þörfum einstakl-
ingsins? Grímur Sæmundsen og Ingólfur
Sveinsson, laeknar.
Kl. 18.05 Hvað kostar landbúnaðarkerfið?
Markús Möller, hagfræðingur.
Kl. 18.20 Atvinnulífið og Sjálfstæðisflokkurinn,
Brynjólfur Bjarnason, forstjóri.
Kl. 18.35 Hverá að reka menntakerfið?
Guðmundur Magnússon, ritstjóri.
Kl. 18.50 Sjálfstæðisstefnan:
Dr. Hannes H. Gissurarson, lektor.
Kl. 19.05 Léttur kvöldverður.
Kl. 19.35 Panelumræðurogfyrirspurnirtilfrummæl-
enda.
Kl. 20.30 Ráðstefnulok.
Ráðstefnustjóri erGísli Blöndal, framkvæmdastjóri.
Ráðstefnan er opin öllu sjálfstæðisfólki, sem
hvatt er til þátttöku í opinskárri umræðu.
LANDSMÁLAFÉLAGIÐ VÖRÐUR
Gódcrn daginn!
Samanburðartafla
Kostn. vísitölu flölsk. á ári Á landsbyggð ikr. Á höfuðb.svæði fkr. Mismunur íkr.
Hitakostnaður m/rafm. 77.000 m/hitav. 31.000 46.000
Rafmagn 35.000 23.000 12.000
Sími 40.000 20.000 20.000
Matur Skattur á mismun. 405.000 387.000 18.000 58.000
154.000