Morgunblaðið - 09.12.1989, Page 46

46
MORQyNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1989,
FRÓÐLEGIR
MAJVNLÍFSÞÆTTIR
Bætum aðstæður til
uppeldis og undir-
stöðumenntunar
8JORNjÓNSSONLÆKNm
GHMPAR

Bókaflokkurinn „Aldnir hafa
oröið“ varðveitir hinar merkileg-
ustu frásagnir eldra fólks af at-
burðum löngu liðinna ára og um
það sjálft, atvinnuhættina, siðvenjumar
og bregður upp myndum af þjóðlífinu,
örum breytingum og stórstígum
framförum, þótt ekki sé um
samfelldar ævisögur að ræða.
Þau sem segja frá eru: Bjami
Jóhannesson, Einar Malmquist,
Eiríkur Bjömsson, Guðný
Pétursdóttir, Ketill Þórisson,
Þorsteinn Guðmundsson og
Þórður Oddsson.
Þetta er síðasta bókin í þessum
þekkta bókaflokki.
Mannlif þessarar bókar er óvenju
auðugt. Lesandinn kynnistfyrst þrem
afbragðsskáldum, þeim Heiðreki
Guömundssyni, Ólafi Jóhanni
Sigurðssyni og Þorsteini
Valdimarssyni. Þá koma vísinda-
mennirnir Dr. Símon Jóh.
Ágústsson, Bjöm Magnús-
son prófessor og Dr. Sigurður
Sigurðsson, fyrrv. berkla-
yfirlæknir. Aðrir eru Guðrún
E. Jónsdóttir frá Reykja-
hlíð og Jóhanna Bjöms-
dóttir í Kópavogi,
Eiríkur Guðmundsson frá
Dröngum, Jóhann Péturs-
son, vitavörður, Skjöldur
Eiríksson, fyrrv. skóla-
stjóri og Þórir Daníels-
son fyrrum ritstjóri.
Brellur og bemskuminningar Bjössa
bomm, höfundur: Bjöm Jónsson,
læknir. Margir þekkja höfundinn undir
nafninu Bjössi bomm. í bókinni lýsir
Bjössi bemskuárum sínum og
bommertum á Sauðárkróki,
bæ alsælu og sólskins. Bjössi
bomm er ærslafullur drengur,
og uppátækin hans sum ótrú-
leg, sumir myndu kannske
segja hneykslanlega. Bjössi
lýsir þeim og dregur ekkert
undan. Jóhannes Geir
listmálari bróðir
höfundarins mynd-
skreytti bókina.
iSkfekfoorflgl

Simar: 67 24 00
67 24 01
31599
eftirÁslaugu
Brynjólfsdóttur
Það er sagt að uppeldi barna
hafi færst æ meir inn í skólann.
En reyndin er sú að skólinn er ekki
í stakk búinn til að taka við því
hlutverki í svo auknum mæli og nú
er talað um.
Allur ytri rammi, svo sem skóla-
húsnæði, lengd skólatíma, búnaður
og námsumhverfi er ekki í neinu
samræmi við þær breytingar sem
orðið hafa í þjóðfélaginu. Þar af
leiðandi verður öllu innra starfi
þröngur stakkur skorinn.
Fólk hefur lagt áherslu á að gera
heimilin vistleg og glæsileg, þar er
víða ekkert til sparað, hvort heldur
varðar ytri ramma, innbú eða
tækjabúnað. Þarna standa íslend-
ingar framarlega með margfallt
fleiri fermetra á hvern einstaling
og ríkulegri búnað að öllu leyti en
víðast annars staðar.
Allir þekkja bifreiðaflotann, sem
slær nálega öll met, að ógleymdu
banka- og verslunarhúsnæði, sem
er allt að fjórfalt meira en þekkist
í nágrannalöndunum.
Meðan foreldrarnir eru að vinna
fyrir öllum þessum hlutum og um
90% kvenna eru vinnandi utan
heimilisins þurfa börnin að vera
einhvers staðar. Og þau eru hjá
dagmönnum, á dagheimilum, leik-
skólum og í grunnskólanum og því
miður stundum alein. Sum eru í
skóla eftir hádegi, önnur fyrir há-
degi og systkini þarafleiðandi oft
sitt á hvað. Skólar hér eru nefnilega
tvísetnir, en slíkt skólafyrirkomulag
mun vart þekkjast meðal annarra
menningarþjóða.
Skólatími er örstuttur hjá yngstu
bömunum, en lengist smám saman
er ofar dregur eins og pýramídi á
hvolfi. Leifar þess tíma, þegar und-
irstöðunám, lestur, skrift og reikn-
ingur, fór meira og minna fram á
heimilunum. í skólann koma böm,
sem em misjöfn, með mismunandi
hæfileika og ólíkar þarfír.
Það er ljóst, að ef skólinn á að
geta sinnt fræðslu og uppeldishlut-
verki sínu sómasamlega, lagað sig
að þörfum bamsins og veitt því
þroskaskilyrði þar sem hæfileikar
hvers og eins fái notið sín, þarf að
skipuleggja innra starf skólanna
betur og á annan máta en nú. En
það verður erfítt að gera nema að
skólinn sé einsetinn, svo að hægt
sé að hafa samfelldan vinnudag
bæði hjá nemendum og kennumm
og um leið þarf að lengja skóladag
yngstu barnanna þannig að allir
nemendur dvelji í skólanum sem
mest á sama tíma og foreldrar em
við vinnu.
Samhliða þarf að breyta vinnu-
tíma kennara, þeim þarf að ætla
ákveðinn starfstíma til samvinnu
innan skólans og einnig til sam-
starfs við foreldra og ýmislegs ann-
ars, sem nauðsynlegt er.
Hvað sparast?
Hver er ágóðinn?
Þegar fyrirtæki er stofnað er
ekki aðeins hugað að því hver stofn-
kostnaður sé og hvað kosti að reka
það, heldur hver sé ágóðinn. Vissu-
lega myndi það kalla á aukið fjár-
magn að koma á einsetnum skóla
og einnig á aukinn rekstrarkostnað
að lengja skóladag yngstu barn-
anna. En hafa menn íhugað, hvað
sparast og hver ágóðinn yrði. Og
ég vil aðeins benda á nokkur atriði
af ótal mörgum í því sambandi.
Fyrst má nefna að foreldrar
myndu skila betri afköstum í vinnu
sinni. Þeir væm þá ekki með stöð-
ugar áhyggjur af bömunum sínum
heima fyrir, eða þá að þeir þurfa
að skreppa úr vinnu til að aka börn-
unum til og frá í vistun annars stað-
Áslaug Brynjólfsdóttir
„Ef að barn úr hvaða
jarðvegi sem það kem-
ur nær að virkjast á
jákvæðan hátt í skólan-
um eru meiri líkur á,
að það geti spjarað sig
á farsælan máta seinna
meir.“
ar. Slíkt hleður á sig viðbótarkostn-
aði, skapar meiri umferð og aukna
spennu, sem síðan veldur oft á
tíðum heilsubresti.
Einsetna skóla væri hægt að
gera að manneskjulegri vemstað,
þar sem börnunum liði betur og þar
sem unnt væri að koma betur til
móts við mismunandi einstaklinga.
Þannig gæfust möguleikar á að
leggja betri gmnn til að byggja á
frekara nám og störf. Með betri og
fjölbreyttari úrræðum í skóla væri
unnt að draga úr auðnuleysi og
agavandamálum nemenda sem oft
á tíðum enda með afbrotum eða
annarri óráðssíu. Af slíku hlýst
ómældur kostnaður fyrir þjóðfélag-
ið.
Með einsetnum skóla væri eðli-
legt að bjóða upp á skólamáltíðir.
Þannig gæti skólinn betur haft áhrif
á fæðuval og neysluvenjur barna
og unglinga, sem síðan kynni t.d.
að draga úr tannskemmdum, sem
hér em margfallt meiri en í ná-
grannalöndunum.
Gott mataræði hefur vissulega
einnig bætandi áhrif á heilsu og er
talið jafnfamt hafa bætandi áhrif á
afköst í námi.
Auk þess sem að hægt væri að
hafa lengdan dag og aðstoða þá
nemendur sem þess þurfa við
heimanámið væri hægt að bjóða upp
á allskyns tómstundaiðju í skól-
anum. I heimaskóla barnanna væri
þá einnig hægt að bjóða upp á auk-
ið tónlistarnám, danskennslu og
hverskyns listgreinafræðslu. Skól-
inn gæti þannig orðið lifandi menn-
ingarmiðstöð í heimahverfum barn-
anna.
Hér er aðeins drepið á fá atriði,
en ljóst er að gmnnurinn er ætíð
mikilvægur og ef að barn úr hvaða
jarðvegi sem það kemur nær að
virkjast á jákvæðan hátt í skólanum
em meiri líkur á, að það geti spjar-
að sig á farsælan máta seinna meir
á lífsleiðinni. Það er því nauðsyn-
Iegt að til komi skilningur allra á
því að því betri skólar, því betra
samfélag.
Höfundur er fræðslustjóri
Reykja víkurumdæmis.