Morgunblaðið - 15.03.1990, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1990
37
Gróði af endurvinnslu á áli
Þó endurvinnsla á pappír sé kom-
n langt fer fram endurvinnsla á
5ðrum hráefnum eins og t.d. á áli.
tíér á landi hefur verið komið upp
índursölu á áldósum, en það þyrfti
ið vera hægt að koma í vinnslu
jðrum álumbúðum eins og álbökk-
im, -þynnum, -brúsum ö.fl. sem
skki eiga erindi í sorpílát. Fróðlegt
verður að fylgjast með gangi endur-
vinnslu áldósa í álverinu. Erlendis
sr endui’vinnsla á áli sögð mjög
ábatasöm og hún gefur álverum
drjúgan skilding í aðra hönd. Mikil
orka fer í álframleiðslu en við endur-
vinnslu á áli minnkar orkuþörfin um
90% og mengun minnkar um 95%.
Til gamans má benda á að jafn-
mikla orku þarf til að endurvinna
eina áldós og í að hafa sjónvarpið í
gangi í þijár klukkustundir.
Plast
Plastið er yfirþyrmandi. Plastið
er alls staðar, það fýkur yfir holt
og hæðir, það er í umbúðum drykkj-
arfanga, efnalauga, umbúðum mat-
væla, áleggs, osta og feitmetis eins
og smjörlíkis. En plast hefur einmitt
verið umdeilt sem umbúðir fyrir
feiti, þar sem feitin getur leyst upp
plast úr umbúðunum. Nú er farið
að nota fyrirferðarmikla plastbakka
undir kjöt og fisk sem keypt er í
verslunum. Bakkar þessir vega með
loki 15 grömm og greiða neytendur
oft sama verð fyrir plastið og þann
mat sem er í bökkunum. Afgreiðslu-
maður í einni verslun á höfuðborgar-
svæðinu var spurður hvort ekki
væri einfaldara að nota smjörpappír
undir þessa matvöru „Okkur finnst
þetta huggulegra," svaraði hann.
Plast dauðagildra
Plast er í öllum innkaupapokum.
Plastið er unnið úr olíu og eyðist
ekki, heldur brotnar niður í litla
búta með tímanum. Plastpokar eru
oft glæsilega skreyttir auglýsingum
og myndum, en blekið sem notað er
í skreytingarnar inniheldur kad-
míum sem er eitraður þungmálmur.
Þegar þessir áprentuðu plastpokar
eru settir í brennslu, losnar þessi
hættulegi málmur ffá plastinu og
fer út í andrúmsloftið.
Plastpokar eru einnig loftþéttir
og þeir eru stórhættulegir börnum
sem hafa tilhneigingu að setja alla
hiuti yfir höfuðið á sér.
Hið handhæga plastgrip sem held-
ur kippu sex öldósa saman, hefur
reynst hin mesta dauðagildra fyrir
fugla. Plastgrip þetta fýkur í ár og
vötn og fer á haf út. Gripið sést ekki
í vatni og hafa fuglar fest sig í göt-
um þess þegar þeir hafa stungið sér
eftir fæðu, og ekki losnað frá því
aftur.
Annað efni sem varað er við er
það sem við köllum frauðplast (styr-
ofoam). Efni þetta er sagt unnið úr
benzeni sem er umbreytt í stýren
(styrene) með því að blása í það
gastegund sem gerir það froðu-
kennt. Frauðplast leysist ekki upp í
umhverfinu, það brotnar niður í
smáagnir og fýkur m.a. á haf út,
þar sem það getur verið sjávardýrum
lífshættulegt er þau gleypa það í
mistökum fyrir fæðu.
Endurvinnsla hér á landi
Hér fellur talsvert til af-pappír
ekki síður en annars staðar. Endur-
unninn pappír er í eggjabökkum og
mætti án efa endurvinna pappír í
fleiri tegundir bakka. Auðvelt ætti
að vera að hafa tvær gerðir af sorp-
tunnum, aðra fyrir sorp og hina fyr-
ir endurvinnanlegan úrgang eins og
pappír, ál, gler, og svo plastið sem
til fellur.
Látum þennan neytendaréttardag
verða upphaf að nýju átaki til stuðn-
ings þeirri umhverfisvernd sem unn-
ið er að í landinu.
— M. Þorv.
SPEKI DAGSINS
Hálfu meir er að hirða
en afla.
M. Þorv.
Lítil ferðasaga
Salmson
Miðstöðvardœlur
eftir IngólfArnarson
Mikið er gaman að koma til Is-
lands, þegar maður hefur dvalið
langtímum erlendis, bæði til að sjá
og heyra um þær framfarir sem
orðið hafa, en ekki síst til að halda
tengslum við uppruna sinn. Börn
okkar erlendra Islendinga þurfa
einnig að okkar mati að öðlast inn-
sýn í íslenskt samfélag og sjá það
jákvæða við landið og baráttu fólks
hér til að halda þessu samfélagi
gangandi. Það er nefnilega oft svo,
að þeir ferðamenn íslenskir sem inn
á heimili okkar koma og börn okk-
ar kynnast sem fulltrúum landsins,
eru gjarnir á að segja sögur um
það sem miður fer fremur en hitt
sem vel er gert. Það er eins og
þetta sé einhver fróun fyrit' land-
ann, og dæma menn þá gjarnan
eftir þessu.
Okkur hér í Svíþjóð er kappsmál
að börn okkar séu hreykin af að
vera Islendingar, og leggjum
kannski þessvegna oftar en elía á
okkur dýrar ferðir til íslands. Einn-
ig halda flestir þeir sem hér búa
ríkisfangi sínu, sem einskonar
síðustu tengslum við Island, og þar
af leiðandi eru börn okkar, þó sum
séu fædd á erlendri grund, íslensk-
ir ríkisborgarar, og því mun meiri
líkur til að þau flytjist til landsins
aftur.
Ég var á ferð með fjölskyldu
mína á íslandi uppúr miðjum sept-
ember sl. Áttum við mjög skemmti-
lega daga þar, og gaman fyrir syn-
ina, sem eftir tíu ára dvöl erlendis
koma nú sem fullorðnir menn í
fyrsta sinn til landsing, en höfðu
áður verið í stuttri heimsókn fyrir
nokkrum árum. Við höguðum okkur
náttúrulega svipað og aðrir ferða-
menn, sem til landsins koma, skoð-
uðum okkur um, keyptum ýmsan
þann varning sem gaman er að
sýna og kannski gefa erlendis s.s.
ullarvörur og handunna leirmuni.
Gerðum við eins og aðrir ferðamenn
að kaupa vörurnar „Tax-Free“ eins
og það heitir, en það er notað í
mörgum löndum til að erlendir
ferðamenn sleppi við að hluta að
borga söluskatt. Er það meginregla
að þeir sem búsettir eru í viðkom-
andi landi fá ekki þessi fríðindi
þegar þeir fara utan, vegna þess
að þá er talið að varan sé nýtt í
búsetulandi þeirra er þeir koma til
baka. Einnig er hætta á því að
kaupi maður vöru í einu landi til
að nota í búsetulandi sínu verði
menn við heimkomu að borga sölu-
skatt af vörunni og er þá um
tvísköttun að ræða.
Er við komum á flugvöllinn í
Keflavík á leið heim "aftur, spurð-
umst við fyrir um endurgreiðslustað
og var bent á að fara inn í ilmvatns-
búðina í fríhöfninni. Berum við þar
upp erindi okkar, þar sem við sáum
að útlendingar úr sama ferðahópi
voru að fá sína endurgreiðslu. Þeg-
ar kona mín tekur upp pappíra sína
og sitt íslenska vegabréf, sem gefið
er út af sendiráði íslands í Stokk-
hólmi og í það skrifað heimilisfang
okkar í Svíþjóð, fór allt af stað inn-
an við borðið og hreinlega litið á
okkur sem glæpamenn, sem væru
að reyna að svíkja út fé. Var okkur
sagt að engir íslenskir ríkisborgarar
fengju þetta.
Við vildum ekki una þessu og
sögðum dömunum sem stóðu innan
við borðið, hvernig þetta væri er-
lendis og nefndum þá auðvitað bú-
setuland okkar, Svíþjóð. Þá virtust
þessar dömur umturnast algerlega
og sögðu mjög ókurteislega: „Það
er nú svo margt skrítið í Svíþjóð."
Við reyndum að fá að tala við yfir-
mann stú'iknanna en hann vildi ekk-
ert við okkur tala að sögn þeirra,
sögðu hann vera sammála í þessum
dómi.
Þetta uppistand vakti dálitla at-
hygli annarra ferðamanna, hjá því
varð varla komist. Var auðsjáanlegt
að dömunum var meinilla við allt
sænskt. Ég spurði hvað þær hefðu
„Berum við þar upp
erindi okkar, þar sem
við sáum að útlending-
ar úr sama ferðahópi
voru að fá sína endur-
greiðslu.“
gert ef sonur minn 21 árs hefði
komið fram með þetta og krafist
borgunar, hann talar sænsku eins
og innfæddur. Hann hefði ekki
fengið þetta heldur, sögðu dömurn-
ar, við hefðum séð á vegabréfinu
að hann var íslenskur. Eg reyndi
að útskýra fyrir þeim að passa-
skylda væri ekki á milli Norðurland-
anna. Þá myndum við sjá það á
nafninu, var svarið. Margir á Norð-
urlöndunum bera þó íslensk nöfn,
þótt þeir séu ekki íslenskir ríkis-
borgarar.
Er við snerum frá borðinu og
gengum út kallaði önnur daman á
eftir okkur svo margir heyrðu: Þú
verður bara að gerast sænskur
ríkisborgari, ef þú ætlar að fá þetta
endurgreitt. Ég svaraði henni því
til hvort hún héldi að það væri
lausn. Síðan fórum við.
Mér finnst þetta mál allt mjög
skrýtið og trúi því varla að ráða-
menn þessa lands lagi þetta ekki,
svo allir ferðamenn sem til landsins
koma sitji við sama borð, hvort sem
þeir eru af íslenskum uppruna eður
ei. Einnig finnst mér alveg með
eindæmum jiað Svíahatur sem ríður
húsum á Islandi, Svíum að mér
finnst að ósekju. í Svíþjóð er mjög
gott að vera sem íslendingur, okkur
tekið sem bræðrum og mikið sýnist
mér Svíar leggja íslendingum lið í
sambandi við skólagöngu. Eru allir
þeirra skólar opnir fyrir Islendinga
án nokkurrar þókunnar, og hlýtur
það að kosta þá mikinn pening. Hér
eru við nám eitt til tvö þúsund ís-
lendingar ár hvert, og myndi það
kosta íslenska ríkið nokkrar krónur
ef allt þetta fólk væri í námi á Is-
landi.
Höfunduv er íslenskur ferðamaður
búsettur í Svíþjóð.
Þróuð pyo .
framleiðsla.
Hagslœtt verð.
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Sölvhólsgötu 13
SiMI (91)20680* FAX (91) 19199