Morgunblaðið - 01.02.1997, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Bestu kúabændur landsins vilja hætta en enginn virðist geta keypt
Nákvæmni
í umhirðu gerir
gæfumuninn
KÝRNAR á Efri-Brunná í
Saurbæ 5 Dalasýslu skil-
uðu mestum afurðum á
síðasta ári samkvæmt
skýrsluhaldi nautgriparæktarfélag-
anna. Hver kýr mjólkaði 6.594 kg
að meðaltali. Er það nýtt íslands-
met. Bændurnir þar, Sturlaugur
Eyjólfsson og Birna Lárusdóttir,
eiga jafnframt langafurðahæstu kú
landsins, Bröndu 90 sem mjólkaði
10.781 kg á árinu. Er það 1.200
kg meira en sú kýr sem mjólkaði
næstmest.
Búið á Efri-Brunná er besta kúabú lands-
ins. Kýmar skiluðu að meðaltali mestu afurð-
unum og þar er auk þess besta kýr lands-
ins. Bændumir hafa lengi veríð í fremstu
röð og það vekur athygli að enginn virðist
geta keypt nú þegar þeir vilja hætta bú-
skap. Helgi Bjaraason heimsótti Sturlaug
Sumir fiska en aðrir ekki
Sturlaugur og Birna hafa lengi
verið í röð fremstu kúabænda lands-
ins, oft í fyrsta sæti og einnig átt
bestu kýrnar. „Ég veit það ekki.
Ég reyni að sinna kúnum sem best,
fóðra vel og hugsa vel um þær á
allan hátt. Kynbæturnar hafa einnig
sitt að segja,“ segir Sturlaugur þeg-
ar hann er spurður um galdurinn á
bak við þennan árangur. Birna seg-
ir að Sturlaugur sé óþarflega hóg-
vær. Hún segir að hann sinni kúnum
sérlega vel og af mikilli nákvæmni.
Fari til dæmis alltaf á sama tíma
til gegninga og það telur hún að
geti gert gæfumuninn. Sturlaugur
segist alltaf fara út klukkan sex á
morgnana og fimm síðdegis. „Það
skiptir ekki máli hvenær maður fer,
bara að það sé alltaf á svipuðum
tíma,“ segir hann.
„Er þetta ekki þannig í flestu að
menn ná misjöfnum árangri? Sumir
skipstjórar físka vel en aðrir ekki.
Hefur þú skýringar á því?“ segir
Sturlaugur þegar blaðamaður held-
ur áfram að leita skýringa á vel-
gengni hans í kúabúskapnum.
Árangur Sturlaugs og Birnu er
enn athyglisverðari fyrir þá stað-
reynd að búið er töluvert yfir meðal-
lagi. Venjulega er talið auðveldara
að ná árangri með minni bú og
meirihluti bestu búanna er með á
bilinu 15-20 árskýr sem svo eru
kallaðar. Á síðasta ári voru liðlega
27 árskýr á Efri-Brunná og 145
þúsund lítra mjólkurkvóti.
Mikið uppeldi
Sturlaugur segir að aðstæður séu
ágætar til kúabúskapar á Efri-
Brunná. Jörðin sé góð og þó fjósið
sé komið nokkuð til ára sinna sé
aðstaðan í því ágæt, hefðbundnir
básar og rörmjaltakerfi.
Við kynbótastarfið segist Stur-
laugur reyna að fá sæði úr bestu
nautunum, en það fari þó auðvitað
mest eftir því hvað sæðingamaðurinn
eigi í það skiptið. Hann elur stöðugt
upp kálfa og er með mikið af ungum
kúm. „Það bera 7-10 kvígur á hveiju
ári og ég vel það besta úr en slátra
hinu. Ég hef því ágæta aðstöðu til
að vera með góða gripi og það skipt-
ir miklu máli upp á meðalnytina. Svo
reyni ég að ala kvígumar vel upp
og sjá til þess að þær séu orðnar
stórar og vel þroskaðar þegar þær
bera,“ segir hann.
Branda tekur við af Snúllu
Þau hafa byggt á kúmim sem þau
keyptu við upphaf búskapar síns
fyrir 33 ámm en stofninn hefur
blandast mikið með sæðingum. Á
sínum tíma keyptu þau fjórar kýr
frá Hvilft í Önundarfírði. Bima segir
að þær hafí verið bijálaðar í skapinu
en flestar þeirra reynst ákaflega vel.
og Bimu á Efri-Brunná.
Kýr sem mjólkuðu
yfir 8.500 kg árið 1996
Prótein
Kýr Mjólk, kg kg
1. Branda 90 10.781 375
2. Blóð 36 9.586 326
3. Skvetta 105 9.315 266
4. Aska 152 9.229 278
5. Jóna 79 9.160 296
6. Gæfa 168 9.125 291
7. Gyðja 108 8.949 310
8. Snoppa108 8.794 256
9. Lða 64 8.683 296
10. Skotta 116 8.586 253
11. Biðlund 122 8.567 266
12. Væla 80 8.553 306
Eigandi
Sturlaugur og Birna, Efri-Brunná, Saurbæ
Magnús Jónsson, N-Hattardal, Súðavíkurhr.
Reynir Gunnarsson, Leirul.seli, Álftaneshr.
Eggert Pálsson, Kirkjulæk II, Fljótshlíð
Gunnar Sigurðsson, Stóru-Ökrum, Akrahr.
Davíð Sigfússon, Sumarliðabæ, Ásahreppi
Sturlaugur og Birna, Efri-Brunná, Saurbæ
Reynir Gunnarsson, Leirul.seli, Álftaneshr.
Gunnar Eiríksson, Túnsbergi, Hrunam.hr.
Reynir Gunnarsson, Leirul.seli, Álftaneshr.
Ragnheiður og Klemens, Dýrast., Norðurárd.
Félagsbúið, Efri-Brúnavöllum II, Skeiðum

Afurðahæ Bú með 10 eða <Vv^> Bær og bú i stu kúabúin 1 fleiri árskýr skýrsl I996 5ör»n ■færðar w Mjólk/ Kjarn- \ , árskú foður, t Árskýr kg kg
1. Efri-Brunná, Saurbæ, Sturlaugur og Birna
2. Dýrastaðir, Norðurárd., Ragnheiður og Klemens
3. Baidursheimur, Mývatnssveit, félagsbú
4. Stóru-Akrar, Akrahreppi, Gunnar Sigurðsson
5. Búrfell, Miðfirði, Jón og Sigurbjörg
6. Efri-Brúnavellir II, Skeiðum, félagsbú
7. Leirulækjarsel, Álftaneshr., Reynir Gunnarsson
8. Nes, Höfðahverfi, Ari Laxdal
9. Sumarliðabær, Ásahreppi, Davíð Sigfússon
27,4 6.594 1.085
16,3 6.465 999
15,7 6.283 1.108
18,0 6.226 1.038
24,0 6.154 1.183
17,3 6.134 1.516
20,1 6.031 703
34,4 5.873 711
15,1 5.703 859
Þeir kunna til verka
KÝR landsins mjólkuðu að meðal-
tali 4.164 kg á síðasta ári, sam-
kvæmt niðurstöðum úr skýrslu-
haldi nautgriparæktarfélaganna.
Eru það liðlega 30 kg meira en
árið á undan en þó minna en
stundum hefur verið á undanförn-
um árum.
Mörg búin eru ár eftir ár á list-
anum yfir 10 afurðahæstu bú
landsins. Bú Sturlaugs og Birnu á
Efri-Brunná sem nú er efst á list-
anum hefur verið í þessum hópi í
hálfan annan áratug, oft í efsta
sæti, að sögn Jóns Viðars Jón-
mundssonar nautgriparæktar-
ráðunautar Bændasamtakanna.
Þá segir hann að búið skeri sig
úr að því leyti að þaðan hafi kom-
ið nokkrar af bestu mjólkurkúm
landsins, til dæmis þrjár þeirra
sem mest hafa mjólkað frá upp-
hafi skýrsluhalds.
„Þeir kunna vel til verka og
hafa hlutina alftaf í lagi,“ segir
Jón Viðar þegar hann er spurður
um einkenni bestu kúabændanna.
Hann segir að þeir leggi mikla
natni við gripina og láti aldrei
skapast þannig aðstæður að hlut-
irnir hangi á bláþræði. Þá nefnir
hann að mikill áhugi heimilisfólks-
ins á búskapnum einkenni bestu
búin. Hann bætir því við varðandi
Efri-Brunná að þar sé lögð áhersla
á gott uppeldi gripanna og kvíg-
urnar orðnar vel þroskaðar við
burð.
Þessi ræktun hefur skilað nokkr-
um afburðagripum, meðal annars
þremur nythæstu mjólkurkúm
landsins. Frægust er Snúlla. Hún
mjólkaði 12.153 kg árið 1994 og
setti glæsilegt íslandsmet sem varla
er hægt að reikna með að verði sleg-
ið á næstu árum. Frekjudolla er sú
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
STURLAUGUR Eyjólfsson og Birna Lárusdóttir á Efri-Brunná.
i
kýr landsins sem næstmestum af-
urðum hefur skilað. Nú heldur
Branda 90 uppi merki Efri-Brunn-
ár. Hún mjólkaði 10.781 kg á síð-
asta ári og var langsamlega nyt-
hæsta kýr landsins það árið og er
þriðja mesta mjólkurkýr landsins frá
upphafí. Branda er undan Brandi
85035 sem reynst hefur gott naut.
Sturlaugur segir að Snúlla hafí
mjólkað mjög mikið en átt við ófijó-
semi að stríða og misst úr eitt og
eitt ár. Hún hafí því ekki fengið háa
einkunn í kynbótadómum. Branda
væri jafnbetri, mjólkaði vel á hveiju
ári. Efri-Brunná er með aðra kú á
listanum yfír „topp 10“, Gyðju 108
sem skilaði 8.949 kg.
Fá ekki nýtískuhey
Fóðrun skiptir miklu máli í kúa-
búskap. „Þær fá ekki nýtísku hey,
maður er orðinn svo gamall og úrelt-
ur,“ segir Sturlaugur þegar hann
er spurður um heyskapartækni.
Hann segir að vegna þess að til
standi að hætta búskap hafí þeim
ekki þótt taka því að ráðast í fjár-
festingar í tækjum og breytingar á
húsum til þess að taka upp rúllubag-
gatæknina. Þau hafi því haldið sig
við þurrheyið og bundið í bagga.
„Mér líkar vel við baggana og þurr-
heyið og kýmar virðast einnig
kunna að meta það. Það er þægilegt
að gefa baggana og þó heyskapur-
inn sé erfíður á sumrin er þetta svo
stuttur tími að maður setur það
ekki fyrir sig.“
Kýmar á Efri-Brunná fá nokkurt
kjarnfóður, liðlega tonn hver árs-
kýr. Er það reyndar svipað og kýr
á öðmm afburðabúum landsins fá.
„Mér fínnst nauðsynlegt að gefa
kúnum töluverðan fóðurbæti til að
halda þeim í þokkalegu standi, ann-
ars verða þær horaðar og ljótar,"
segir Sturlaugur.
Gott fyrir sjálfstraustið
Sturlaugur og Birna tóku við búi
af foreldrum hans á Efri-Brunná
árið 1964. Búið var lítið, nokkrar
kýr og einnig fé. Ráku þau blandað
bú fyrstu tíu árin en hafa síðan ein-
beitt sér að kúabúskapnum. Þau
byggðu fjós árið eftir að þau keyptu
jörðina og hafa stækkað það seinna
og byggt allt upp á jörðinni og rækt-
að.
Bima og Sturlaugur viðurkenna
að það sé gott fyrir sjálfstraustið
að vera ofarlega á listanum þegar
skýrsluhald nautgriparæktarfélag-
anna er gert upp. „Við stefnum
auðvitað að því að fá sem mestar
afurðir eftir hvern bás til að auka
hagkvæmni búsins, en það hefur svo
sem engar þýðingu fyrir okkar hvar
við lendum á listanum. Því ráða
ýmsar aðstæður, kvótinn takmarkar
til dæmis möguleikana hjá mörgum
bændum," segja þau.
Börnin farin
Athygli vakti þegar þetta af-
burðabú var sett á sölu fyrir ári og
það vekur einnig spurningar hvað
illa hefur gengið að selja. „Við höf-
um búið í 33 ár og emm að verða
fullorðin. Þetta er mikil vinna og
bindandi og ég hef sagt að ég nennti
þessu ekki lengur. Börnin okkar eru
öll farin að heiman og ekki líkur á
að þau verði hér í framtíðinni," seg-
ir Sturlaugur þegar hann er spurður
um ástæðu þess að þau ætla að
hætta. „Það er betra að fara á
meðan maður getur gert eitthvað
annað, eða notið lífsins á einhvern
annan hátt,“ segir Birna.
Sturlaugur segir að vissulega
verði viðbrigði að hætta þessari
vinnu, „en ég veit ekki ennþá hvað
þau verða mikil,“ segir hann. „Þeg-
ar maður er orðinn þetta fullorðinn
gerir maður ekki annað en það
nauðsynlegasta. Hjakkar í sama
farinu og hætt er við að búið drabb-
ist niður. Það er vísasti vegurinn til
að leggja jarðimar í eyði að sitja
of lengi. En Efri-Brunná virðist
ætla að fara í eyði þó við viLjum
hætta því enginn hefur getað
keypt,“ segir hann.
Fjölmargir hafa sýnt áhuga á að
kaupa jörðina og nokkur tilboð bor-
ist. Sturlaugur og Birna hafa hins
vegar ekki treyst sér til að selja,
ekki talið að fólkið réði við kaupin.
Sturlaugur segir að þó afkoman sé
þokkaleg af búinu standi menn
frammi fyrir þeirri nöturlegu stað-
reynd að hún nægi ekki til að standa
undir vöxtum af fjárfestingunni :
nema kaupendurnir eigi verulegan
hluta kaupverðsins í handraðanum.
Þá mætti Stofnlánadeild landbún-
aðarins hjálpa frumbýlingum meira.
Nær raunvirði
Hátt verð á mjólkurkvóta hefur
aukið verðgildi bújarða og gert erf-
iðara að selja þær. „Jarðir hafa ver-
ið seldar langt undir kostnaðarverði
en hækkað kvótaverð hefur ekki
gert annað en að færa jarðaverð
nær sannvirði. Endurnýjun í land- :
búnaði getur ekki gengið með því
að menn verði að gefa hluta af eig-
um sínum þegar þeir hætta bú-
skap,“ segir Sturlaugur.
Hjónin á Efri-Brunná geta fengið
um 20 milljónir kr. fyrir greiðslu-
mark jarðarinnar, með því að selja
það sér, en þau vilja frekar selja
búið í heilu lagi. Segja það miklu
skemmtilegra að hverfa þannig frá
jörðinni en að búta búið niður og [
setja jörðina í eyði.