Morgunblaðið - 06.12.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Atök um menn og málefni áberandi innan nýrrar ríkissljórnar SPD og Græningja í Þýzkalandi
I kröppum dansi á
hveitibrauðsdögum
Allt frá því stjórnarmyndunarviðræðum þýzkra jafnaðarmanna
og Græning;ia lauk fyrir einum og hálfum mánuði og þeir tóku við
af ríkisstjórn Helmuts Kohl eftir 16 ár í stjórnarandstöðu hefur
borið á togstreitu um menn og málefni innan nýju stjórnarinnar
og ýmsar aðgerðir hennar verið harkalega gagnrýndar.
Auðunn Arnórsson rekur hér hverju þetta sætir.
Haitzinger
KOHL og Waigel (fjárniálaráðhei ra í stjórn Kohls) segja með ógöngur eftirmanna sinna, Schröders og
Lafontaines, í huga: „Athyglisvert, þeir byrja með sama hætti og við lukum okkur af.“
GERHARD Schröder, sem
hefur nú gegnt kanzlara-
embættinu í Þýzkalandi í
rúman mánuð, fór opinber-
lega fram á það á dögunum að stjórn
hans væri veittur 100 daga frestur til
að koma sínum málum í réttan farveg
áður en fjölmiðlar og stjómarand-
stæðingar létu gamminn geisa í
gagnrýni á störf hennar.
Nýju stjórninni virðist ekki veita
af slíkum „hlífðarfresti". Fjölmiðlar í
og í kring um Þýzkaland hafa undan-
famar vikur fyllzt af frásögnum af
átökum og togstreitu innan stjórnar-
innar, og gagnrýni ýmissa aðila á þau
mál sem hún hefur sett fram frá því
hún tók við stjórnartaumunum í
þessu mesta efnahagsveldi Evrópu
eftir 16 ára íhaldssama valdatíð
Helmuts Kohls.
„Gerhard Schröder, ef það er þá í
raun hann sem stjómar þriðja
stærsta efnahagsveldi heims, hefur
farið einna verst af stað af öllum
þeim sem tekið hafa við stjórnar-
taumum nokkurs af helztu ríkjunum í
Evrópu frá lokum síðari heimsstyrj-
aldar.“ Þetta er sá dómur sem leið-
arahöfundar The Economist kveða
upp yfir nýja kanzlaranum í nýjasta
hefti tímaritsins. Þeir segja hann;
hafa passað sig á að segja lítið í kosn-
ingabaráttunni, en menn hefðu reikn-
að með að eftir að í valdastólinn væri
komið myndi hann sýna sitt rétta
andlit. „En síðastliðna tvo mánuði
hefur Schröder haldið áfram sama
innihaldsleysinu og skipt óskýrleik-
anum út fyrir hrærigraut,“ bæta
Economist-menn við.
Umdeildust hafa verið skattbreyt-
ingaáform stjómarinnar, sem hafa
reynt á þolrif stjórnarsamstarfsins
mÖli jafnaðarmanna (SPD) og Græn-
ingja, þótt deiiurnar hafi reyndar
verið mestar innan SPD.
Það er einkum tvennt í skatta-
pakka stjórnarinnar sem vakið hefur
hörð viðbrögð frá stjórnarandstöð-
unni og samtökum aðila vinnumark-
aðarins, en einnig frá fulltrúum SPD
og Græningja. í fyrsta lagi er þar um
að ræða frumvarp um niðurfellingu
skatta af aukastörfum sem ekki eru
greidd hærri mánaðarlaun fyrir en
620 mörk, eða um 25.000 krónur.
Hins vegar eru áformaðir „umhverf-
isskattar" - sem felast í hækkun
orkuskatta og fleiru sem ætlað er að
hvetja iðnaðinn til að framleiða á um-
hverfisvænni hátt.
Tekizt á um hagstjórnar-
hugmyndir
I þessum deilum hefur komið skýrt
í ljós að innan forystu SPD takast á
tvenns konar hagstjómarhugmynda-
keifi - í einfaldaðri mynd er þar um
að ræða „Keynes-ista“ í kring um
flokksleiðtogann og fjármálaráðherr-
ann Oskar Lafontaine - og hins vegar
meiri markaðshyggjumenn, en kanzl-
arinn er talinn til þessara herbúða.
Rígur milli manna og togstreita
um stefnu innan SPD er ekkert nýtt,
en nú á þessi togstreita sér ekki leng-
ur vettvang í forystugreinum dag-
blaða heldur lýsir hún sér í áþreifan-
legum stjómaraðgerðum. Ut á við
kemur, að mati Neue Ziircher Zeit-
ung, Lafontaine verst út úr þessu.
Það var hann sem hafði lýst því yfir
af mestum krafti að SPD stefndi að
umfangsmiklum umbótum í því skyni
að bæta úr meintum mistökum fyrri
stjórnarherra. En þrátt fyrir að
Schröder hafi að nokkm leyti tekizt
að sýna að valdið sé hans - til dæmis
með því að skella fram tillögunni um
„620-marka-störfin“ án þess að
Lafontaine vissi af því fyrirfram - og
að hann hefði getað sett mark sitt á
þær lausnir sem fundnar hefðu verið,
þá hefur hringlið að undanfórnu sýnt
þátt kanzlarans í síður en svo já-
kvæðu ljósi.
Spiegel á forsíðu í miðjum nóvember,
þegar svo til öll athygli fjölmiðla á at-
höfnum stjórnarinnar hafði beinzt að
orðum og gerðum Lafontaines.
Schröder brást reyndar við þessu og
sagðist e.t.v. hafa verið „of mikið er-
lendis". Nú mundi hann sinna innan-
ríkismálunum betur.
„Hversdagsannir ríkisstjórnar-
starfsins eru hafnar - að því er virðist
fyrr en Gerhai'd Schröder átti von á
því,“ skrifar Spiegel.
Gagnrýni héraðsleiðtoga
Wolfgang Clement, forsætisráð-
herra Nordrhein-Westfalen, stærsta
þýzka sambandslandsins, hefur farið
fyrir hópi þeirra innan SPD sem
gagnrýna störf stjórnarinnar. Að
hans mati myndu fyrirhugaðar skatt-
kerfisbreytingar verka íþyngjandi
fyrir rekendur smárra og meðal-
stórra fyiirtækja, en það væri
einmitt mesta þörfin á að létta skött-
um af þeim ef takast ætti að blása
nýju lífi í atvinnulífið, sem er yfirlýst
markmið Schröder-stjóniarinnai'.
Clement og leiðtogar fleiri sam-
bandslanda, bæði úr röðum SPD og
annarra flokka, eins og íhaldsmaður-
inn Edmund Stoiber í Bæjaralandi,
lögðust á eitt um að fordæma „620-
marka-starfa-lögin“ þar sem þau
myndu þýða mikinn skatttekjumissi
fyrir sambandslöndin og sveitar-
stjórnir.
Jafnvel Gerhard Glogowski, arf-
taki Schröders sem forsætisráðherra
Neðra-Saxlands, tók strax undir
gagnrýnina. Hann brást við, alveg í
stíl við fyrirrennara sinn, með því að
vísa til þess að það gangi fyrir að
tryggja hagsmuni héraðsins, síðan
komi flokkshagsmunir.
Frá því sumarið 1997, þegar meira
en ár var til þingkosninga, höfðu hér-
aðsleiðtogar Þýzkalands beygt sig
undir línuna sem gefm var af flokks-
formanninum, Lafontaine, jafnvel
þótt það þýddi á köflum að hagsmun-
ir héraðanna þyrftu að víkja - allt í
nafni baráttunnar fyrir kosningasigri
yfir Kohl. Nú er hann fenginn og
Lafontaine kominn sjálfur að kjöt-
kötlunum - og héraðsleiðtogarnir
hafa enga ástæðu til annars en að
standa fastir á því að verja beina
hagsmuni sinna umbjóðenda.
Miklar væntingar - mikill asi
En hvers vegna dynur þessi harða
gagnrýni á nýju ríkisstjórninni, svo
skömmu eftir að hún fékk að byija að
spreyta sig? Að minnsta kosti eru
jafnaðarmenn sammála um að það sé
vegna þess að miklar væntingar hafi
verið bundnar við nýja stjómarhen-a.
Glogowski, sem Schröder valdi sjálf-
ur sem eftirmann sinn, segir um
meinta misheppnaða byrjun stjórn-
arinnar: „Þeir vilja of mikið í einu á
of stuttum tíma.“
Heide Simonis, forsætisráðherra
Slésvíkur-Holtsetalands, segir undir-
búningi SPD fyrir sigur í sambands-
þingskosningunum hafa augljóslega
verið ábótavant. Skattkerfisbreyt-
ingatillögurnar væru greinilegt
merki um þetta.
Hans Eichel, forsætisráðherra
Hessen, sagði: „Það er ekki eðlilegt,
þegar við gerum skyssur sem við
hefðum fyrir löngu átt að vera búin
að læra að hætta að gera. Við þurfum
á meiri aga að halda í stjórnarstarf-
inu.“
Það var einmitt þetta - meint aga-
leysi - sem talsmenn Græningja
vöktu athygli á og halda fram að sé
vandamál í röðum jafnaðarmanna í
stjórninni. Heide Ruhle, talsmaður
flokksstjórnar Græningja, sagði í síð-
ustu viku að „ekki væri hægt að
stjórna Þýzkalandi með stjórnlausu
liði,“ eða „Chaostruppe" eins og hún
orðaði það á frummálinu.
Þessi gagnrýni vakti þó ekki sízt
athygli fyrir þær sakir, að hún kom
frá talsmanni Græningja, sem hafa
betur en nokkur annar þýzkur
stjórnmálaflokkur undanfarin ár
passað við þessa lýsingu - að vera
„stjórnlaust lið“.
Telja of mikið gefið eftir
En efnisleg gagnrýni Græningja á
samstarfsflokkinn gekk aðallega út á
að gagnrýna þá sem gagnrýndu um-
samin áform stjómarinnar um setn-
ingu nýrra umhverfisskatta, sem hafa
verið Græningjum mjög hjartfólgnir
en menn eins og áðurnefndur Wolf-
gang Clement eru lítt hrifnir af. SPD-
innanríkisráðherranum Otto Schily,
sem var reyndar á sinum tíma meðal
stofnenda Græningjaflokksins, tókst
líka að ofbjóða Græningjum með um-
mælum sínum um að Þýzkaland gæti
ekki tekið við fleiri innflytjendum.
Gunda Röstel, annar talsmaður
flokksstjómar Græningja, varaði við
því að reynt væri að grafa undan því
samkomulagi sem náðst hefði um um-
hverfisskattamálið. Almennt finnst
Græningjum þeir hafa þegar við gerð
stjórnarsáttmálans gefið eins mikið
eftir af sínum sérstöku stefnumiðum
og þeir frekast gátu, og sjá þeir sig
tilknúna að verja með kjafti og klóm
allt sem þeim hefur þó tekizt að ná
fram.
Mistök viðurkennd
Annar þingmaður Græningja,
Kristin Heyne, krafðist þess að í ljósi
samskiptaörðugleikanna, sem greini-
lega væru vandamál innan stjórnar-
innar, yrði að kalla saman svokallað-
an „samsteypufund", sem er sam-
ráðsvettvangur leiðtoga stjórnar-
flokkanna innan sem utan þings.
Jafnaðarmenn voni tregir til að gang-
ast inn á þetta, þar sem þeir eru al-
mennt þeiirar skoðunar að slíkan
fund eigi aðeins að kalla saman í hálf-
gerðum neyðartilvikum.
En þeir létu undan og á miðviku-
dag komu forystumenn beggja
stjórnai-flokka saman í Bonn til að
reyna að greiða úr innri deilumálum.
Á fundinum gekk á með gagnkvæm-
um ásökunum. Ottmar Schreiner, nýr
framkvæmdastjóri SPD, viðurkenndi
að eitt og annað hefði farið úrskeiðis í
sínum herbúðum, en vísaði því á bug
að jafnaðarmönnum væri einum um
að kenna hve neikvæða ímynd stjóm-
in hefði fengið á sig, Græningjar
bæru eins ábyrgð á henni. Gunda
Röstel lagði til að slíkir samráðsfund-
ir yrðu haldnir „um það bil einu sinni
í mánuði", eftir því sem Suddeutsche
Zeitung greinir frá. Þessi vettvangur
ætti þó ekki að verða „eftirlíking" af
reglulegum samráðsfundum forystu-
manna stjórnarflokkanna í tíð Kohls.
I næstu viku ætlar Schröder að
eiga sérstakan samráðsfund með
SPD-sambandslandaleiðtogum. Á
fundi með Wolfgang Clement og fleiri
SPD-forkólfum á þriðjudagskvöld
tókst kanzlaranum þó að semja um
stuðning við skattapakka stjórnarinn-
ar. Uwe Karsten Heye, opinber tals-
maður stjórnarinnar, sagði eftir
þennan fund að deilur innan stjórnar-
innar um skattbreytingaáformin
væru úr sögunni.
Þarf Schröder að taka sér
Kohl til fyrirmyndar?
Der Spiegel bendir á, að Schröder
hafi sem kanzlari enn ekki komið sér
upp þróuðu „aðvörunarkerfi". Kohl
hafi jafnan látið „sporhunda" í eigin
flokki kanna afstöðu manna í hugsan-
lega umdeildum málum áður en hann
tók ákvörðun um eigin afstöðu. Það
sem á hefur gengið á fyrstu stjórnar-
vikum ríkisstjórnar SPD og Græn-
ingja sýnir, að Schröder komist tæp-
ast hjá því að taka sér fyrirrennarann
a.m.k. að einhverju leyti til fyrir-
myndar.
Hafa ber reyndar í huga, að
Schröder er, ólíkt Kohl, ekki leiðtogi
eigin flokks, og hefur því ekki sömu
möguleika á að fylkja eigin liði að
baki sér. Síðasti kanzlarinn úr röðum
jafnaðarmanna, Helmut Schmidt, til-
greindi það reyndar sem aðalástæð-
una fyrir falli sínu úr embætti á sín-
um tíma (hann tapaði atkvæða-
greiðslu um traustsyfirlýsingu á
þingi) að hann var ekki flokksformað-
ur jafnframt því að vera kanzlari.
Og á meðan flokksleiðtoginn
Lafontaine er önnum kafinn við að
hrinda í framkvæmd öllu því sem
hann hefur dreymt um að komast í
aðstöðu til að gera (a.m.k. frá því
hann var kanzlaraefni SPD 1990) get-
ur hann ekki sinnt hlutverki „aga-
meistara“ flokksliðsins af sama krafti
og hann gerði með góðum árangri síð-
ustu misserin fyrir kosningarnar í
september. Og vilji Schröder taka
sjálfur við agameistarahlutverkinu
veit hann að hann á mikinn slag fyrir
höndum.
,Hvar er Schröder?“ spurði Der
HOLTAOARÐAR