Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Page 135

MINNISCREINAR ÁRNA MAGNÚSSONAR
137
munandi vegu, trúlega til að greina þá sundur. Þetta eru Jakobarnir
tveir, Iacobus og Iacop, og Jónarnir tveir Iohannes og Iohanes.
Sú tilgáta að S. Alauus sé Ólafur Tryggvason fær nokkurn aukinn
styrk af því að þessi maður er að öllu leyti hinn glæsilegasti. Það
kemur heim við hugmyndir manna um þennan konung. Hinu er aftur
á móti ekki að leyna að nokkuð fer það í bága við eðlilega tignarröð, að
Ólafi Tryggvasyni skuli vera skipað ofar en sjálfum höfuðdýrlingnum
Ólafi Haraldssyni. Ef til vill á einnig það rót sína að rekja til glæsi-
mennsku hans og vinsælda í sögum, en hitt er þó líklegra að það sé af
því að hann fór á undan nafna sínum sem trúboðskonungur og kristn-
aði bæði Noreg og Island. Sú skýring verður að nægja. Alvarlegasta
mótbáran er þó eftir, en hún er sú að Ólafur Tryggvason var aldrei
í dýrlinga tölu og myndir af honum eru annaðhvort mjög sjaldgæfar
eða með öllu óþekktar á kirkjugripum. Það sýnir best hve ofurhátt
honum er tyllt á þessu tjaldi og auk þess gefið tignarheitið sanctus.
En þetta kann þó að skýrast og réttlætast af því, að sá sem sagði
fyrir um menn og tignarheiti á tjaldinu hefur ekki verið neinn rétt-
línumaður í þessu efni, því þar eru margar gamaltestmentlegar
persónur kallaðar sancti, þótt þeir hafi að sjálfsögðu aldrei dýrling-
ar verið. Þeir eru að þessu leyti algjörar hliðstæður Ólafs Tryggva-
sonar á tjaldinu.
Enn er rétt að minna á í þessu sambandi að vafalítið hefur það
verið íslenskur maður en ekki norskur sem sagði fyrir um helgi-
mennina á Vatnsfjarðartjaldinu. Telja má víst að á miðöldum hafi
íslendingum verið allt kunnara um Ólaf Tryggvason en Norðmönnum.
Tveir Þingeyramunkar, Oddur SnoiTason og Gunnlaugur Leifsson,
skrifuðu hvor sína sögu hans á latínu um 1200, e. t. v. í því skyni að
sýna fram á verðleika hans til dýrlingstignar (sbr. Sigurður Nordal,
Nordisk Kultur VIII B, Litteraturhistorie. Uppsala 1953, bls. 202).
Síðan voru nýjar Ólafssögur Tryggvasonar skrifaðar fram eftir
öllum miðöldum. Þannig má vera að útbreidd þekking á þessum kon-
ungi skýri virðulega og óvænta stöðu hans á íslensku kirkjutjaldi, þótt
ekki sé vitað um neina mynd af honum í norskum kirkjuminjum.*
* Þess skal getið að ég var lengi í vandræðum með að skýra þetta myndatriði.
Ég gerði þá fyrirspurn til norskra vina minna, sem við myndskýringarfræði
fást, hver þeir héldu að S. Alauus væri. Þeir lögðu sín höfuð í bleyti, en töldu
sig þó ekki geta ráðið gátuna. Þó var sammæli þeirra að eðlilegast væri að
þetta væri Magnús Eyjajarl, þrátt fyrir nafnið, sögðu hann stundum vera
sýndan á svipaðan hátt með Ólafi helga. Þeim fór eins og mér að láta titilinn
sanctus skyggja á þá lausn sem mér virðist nú augljóslega rétt. En heiðurinn