Vísir - 03.05.1962, Page 10

lO
VISIR
Fimmtudagur 3. maí 1962
Framleiðni og vinnuhagræðing
Frh. af bls. 9.
hér hafa verið nefnd, eru oft
óljós, enda grípa þessi svið
gjarnan inn á hvert annað, þeg-
ar til framkvæmda kemur. Það,
sem rætt verður um hér á eftir,
á aðallega við um hinn þriðja
fiokk verkefna, þ. e. framleiðslu
tæknilega vinnuhagræðingu.
Ef leitast á við að nýta vinnu
hagræðingartækni til þess að
koma á bættum framleiðsluhátt-
um í fyrirtæki, er tilgangslitið
að grípa á einum og einum fram
leiðsluþætti, sem ef til vill virð-
ist þurfa mestrar lagfæringar
við. Eins og læknir framkvæmir
alhliða rannsókn á sjúklingi til
þess að öðlast nákvæma mynd
af heilsufari hans og ástandi,
þarf að byrja á að athuga starf-
semi fyrirtækisins í heild: Stjórn
skipulag þess, hráefnanýtingu,
nýtingu vinnuafls og tækja,
framleiðsluskipulag, framl'eiðslu
vörurnar sjálfar o. s. frv. Þá
fyrst, er slíkt yfirlit hefur feng-
izt, er unnt að ákveða, hvar veil-
urnar liggja og hvaða tökum
vandamálin skulu tekin. I eðli
sínu byggist frumrannsóknin
fyrst og fremst á því að athuga
allt, sem heitir tap eða sóun. í
þessu sambandi er óhjákvæmi-
legt að geta lagt mat á nýtingu
framleiðsluþáttanna, sem áður
var talað um, s. s. vinnuaflsins,
hráefnis, véla o. s. frv. og jafn-
framt verður að gera sér grein
fyrir í krónum og aurum þeim
stærðum, sem héf eru á ferð-
inni.
í sambandi við vinnuhagræð-
ingarverkefni á sviðiframleiðslu
tækni eru það vinnurannsóknir
(arbeidsstudier, work-study),
sem eru uppistaðan í þeirri
tækni, sem notuð er við lausn
vandamálanna. Vinnurannsókn-
irnar greinast í tvennt, ánnars
vegar rannsóknir vinnuaðferða,
■ sem eru fólgnar f kerfisbundinni
skráningu, sundurliðun og gagn
rýnu mati á ríkjandi vinnuað-
ferðum og framkomnum tillög-
um um breyttar aðferðir. Hins
vegar eru tímarannsóknir, sem
er tækni til að ákvarða með
eins mikilli nákvæmni og unnt
er og útfrá takmörkuðum fjölda
athafna, þann tíma, sem það 6-
hjákvæmilega tekur að fram-
kvæma ákveðna athöfn í nánar
skilgreindum staðarafköstum.
Hér gefst ekki tækifæri til
þess að lýsa vinnurannsóknar-
tækninni í einstökum atriðum.
Gildi vinnurannsóknanna fyrir
atvinnulífið er óumdeilanlega af
ar mikilvægt, sem sézt af því að:
1) Vinnurannsóknir eru bezta
hjálpartækið, sem þekkt er til
þess að skipuleggja og koma í
kring endurbótum á framleiðslu
aðferðum. Þær hafa í för með
sér bætta rekstrarafkomu, því
að með þeim er hægt að gera
sér' ákveðna grein fyrir hvers
konar tímatapi og finna orsakir
hvers konar sóunar, sem aftur
getur leitt til aukningar á fram-
leiðsluafköstum. 2) Með vinnu-
rannsóknum er unnt að ákveða
nákvæmlega þann tíma, sem
þarf til þess að framkvæma á-
kveðna vinnu og gera ákvæðis-
vinnufyrirkomulag úr garði á
heilbrigðan og réttlátan hátt.
Sömuleiðis skapar þetta grund-
völl til nákvæms kostnaðarút-
reiknings og jafnframt fyrir ná-
kvæma verkefnaskiþulagningu.
3) Tímatapsmælingar gefa hlut-
lægan mælikvarða til að meta
hagkvæmasta skipulag á vinnu
stað og einnig upplýsingar til að
meta möguleikana til endurbóta
í rekstrarhagfræðilegu tiIlitL'
Mörgum hættir til að líta svo
á, að höfuðtilgangur vinnurann-
sókna, einkum tímarannsókna,
sé að nota þær til grundvöllun-
ar ákvæðisvinnukerfa. Eins og
sýnt hefur verið fram á, nær
notagildi þeirra langt út fyrir
það, en á hinn bógin er óhætt
að fullyrða, að án undangeng-
inna vinnurannsókna, er þess
vart að vænta, að launakerfi,
sem byggjast eiga á árangri
vinnunnar, gefi tilætlaða raun.
Með notkun tímarannsókna,
framkvæmdum af kunnáttu-
mönnum, verða tímamörkin hlut
laus og einhlítur mælikvarði,
sem einfaldlega tekur mál af því
verki, sem um er að ræða.
Þegar yfirlit hefur verið feng-
ið af heildarástandi fyrirtækis,
eru allar líkur til, að upp skjóti
kollinum ýmislegt í skipulagi,
rekstri og framkvæmdum, sem
kippa þarf í lag. Vinnuhagræð-
ingin fer þá inn á þær brautir
að bæta úr því sem ábótavant
kann að vera. Hér verður ekki
rætt ýtarlega um einstök atriði,
en nokkur nefnd.
Niðurröðun véla og tækja get
ur verið með þeim hætti, að
óþarfa flutningar tefji alla fram
leiðslu og hvorki húsnæði, véla
kostur eða vinna starfsmanna
nýtist svo sem verða má.
Flutningatækin sjálf geta ver-
ið svo ófullkomin og flutninga-
leiðir svo óskipulegar, að mikl-
ar tafir og óþarfa vinnuálag
hljótist af.
Staðsetning birgða, bæði hrá-
efna, hálf- og fullunnar vöru,
getur verið svo óhagkvæm, að
miklir óþarfa flutningar eigi sér
stað og birgðahald og verkfæra-
varzla í svo slæmu ásigkomu-
lagi, að ónauðsynlegar tafir
hljótist af hverju sinni, sem
einhvers er þörf, vegna leitar
eða skorts vitneskju um raun-
verulegar birgðir.
Ófullkomin skipulagning fram
leiðslunnar getur orsakað, að
vélar og menn standi aðgerðar-
laus á meðan verkefni hrúgast
upp hjá öðrum.
Gæðaeftirlit, sem víðast er ó-
hjákvæmilegt, að meira eða
minna leyti, getur verið í molum
þannig, að kvartanir berist sí
og æ.
Viðhald framleiðsluvéla og
-tækja kann að vera svo ábóta-
vant, að meiri háttar tafir af
þeim sökum trufli oft gang fram
leiðslunnar.
Slæm starfsskilyrði, s.s. ónóg
lýsing, loftræsting o. fl. og skort
ur öryggisbúnaðar geta þjakað
starfsþrek starfsmanna 1 svo
ríkum mæli, að þeir' geti ekki á
heilum sér tekið.
Ófullnægjandi verkstjórn eða
stjórnleysi getur orsakað á-
rekstra eða slíka óánægju starfs
manna, að þeim verður beinlínis
í nöp við vinnuveitendur sína
og kann slíkt að sjálfsögðu ekki
góðri lukku að stýra.
Að lokum má minnast á eitt
atriði enn, sem oft kemur á dag-
skrá í sambandi við vinnuhag-
ræðingarráðstafanir, en það er
þjálfun starfsmanna. Ónóg kunn
átta og þjálfun þeirra getur
vissulega reynzt vera einn hinna
veiku hlekkja og verður þá að
gera viðeigandi ráðstafanir til
úrbóta, ekki síður en í dæmun-
um hér á undan. Hins er líka
að gæta, að séu verulegar breyt
ingar gerðar á vinntiaðferðum
og einkum, ef þeim er fylgt
eftir með því að taka upp launa
greiðslukerfi (t.d. ákvæðis-
vinnu), sem ekki hefur verið
notað áður, verður það liður í
vinnuhagræðingarframkvæmd-
unum að þjálfa starfsmenn í
hinum breyttu aðferðum.
Framleiðni fyrirtækja og
vinnuhagræðingarráðstafanir,
sem miða að aukningu liennar,
eru hlutir, sem ekki snerta að-
eins stjómendur, heldur engu að
síður starfsmenn og ber því að
leggja ríka áherzlu á, að sem
bezt samstaða náist um undir-
búning og framkvæmdir milli
stjórnenda og starfsmanna.
í grein þessari, hefur verið
drepið á margt, sem snertir fram
leiðni og vinnuhagræðingu, en
' af miklu er að taka og því f jöl-
margt ósagt, sem ástæða hefði
verið til að ræða. Þeim, sem
áhuga hafa á að kynna sér þessi
mál frekar, má benda á, að í
Tæknibókasafni Iðnaðarmála-
stofnunar íslands er að finna
margvíslegan fróðleik um þessi
efni, sem menn geta kynnt sér.
Þá á stofnunin einnig í sfnum
fórum kvikmyndir með íslenzku
tali um vinnuhagræðingu.
Ekki er unnt að Ijúka við mál
þetta, að á það sé ekki minnzt,
að lífskjör landsmanna, hvar í
stétt, sem þeir standa, hljóta
ævinlega að verulegu leyti að
ákveðast af því, hvernig tekst
að nýta vinnuafl landsmanna og
náttúrugæðin, sem tilheyra land
inu. Hvernig þetta tekst, er fyrst
og fremst undir sjálfum okkur
komið, ekki sízt sá þátturinn,
sem fólginn er í því að beita
skynsamlegum vinnubrögðum
til þess að framleiðni atvinnu-
starfseminnar tryggi okkur þann
afrekstur erfiðis okk'ar, sem að-
stæður leyfa. Með aukinni þekk
ingu og reynslu í vinnuhagræö
ingu á komandi árum, má vænta
þess, að vit og strit starfsmanna
í öllum atvinnugreinum þjóðar-
búsins eigi eftir að njóta sín
betur en nokkru sinni til hags-
bóta fyrir alla þegna þjóðfélags-
Grein þessi birtist í síðasta
hefti Iðnaðarmála en Vísir
telur hana eiga erindi til mun
stærri lesandahóps en það
blað hefir.
Góður alheimsborgari sé trúr
þjóðemi sínu og átthögum
Hingað er kominn útlendur gest-
ur, þjóðkunnur maður í Noregi og
víða um Iönd, Henrik Groth, for-
stjóri annars stærsta bókaforlags
Noregs, J. W. Cappelens Forlag,
formaður Norræna félagsins þar og
frægur fyrirlesari. En hversu virtur
sem hann er af löndum sínum, þá
er ekki ótrúlegt, að íslcndingar hafi
hann í enn meiri hávegum hér eft-
ir, því að það er trúlega honum
einum að þakka, að íslenzka verð-
ur nú í fyrsta sinn tekin sem náms
grein í menntaskólum utan íslands,
í Noregi næsta haust.
I fyrrakvöld hélt herra Groth fyr
irlestur í hátíðasal Háskóla íslands
og nefndi „Norden og Verden".
Voru áheyrendur margir, forseti
íslands var viðstaddur, svo og' há-
skólarektor og ráðherrar. Stóð fyr-
irlesturinn fulla klukkustund, og
vakti mikla athygli, enda er Groth
bæði skemmtilegur og snjall ræðu-
maður. Er því miður ekki hægt að
sinni að telja nema fátt eitt úr
hinni löngu og m-rku ræðu hans.
íslenzkukennsla
. norskum menntaskólum.
Áðui en sagt er frekar frá fyrir-
lesti. Groths, skal minnzt nokkr-
um orðum á það, sem hann sagði
blaðamönnum frá á fundi með þeim
í norskr. sendiráðinu í fyrradag.
Kvaðst hann gefa út í ár hina
fyrstu kennslubók í nútíma ís-
lenzku enda hefst íslenzkukennzla
í norskum menntaskólum í haust,
sem áður segir. Magnús Stefáns-
son og ívar Eskeland hafa sett bók
ina saman. Verður þá lögð niður
sú kennsla í forníslenzku, sem tíðk-
azt hefur. Verður í sumar haldið
námskeið í nútfmamálinu fyrir 50
kennara, sem eiga að kenna ís-
lenzkuna, og annast námskeiðið
Ivar Orgland, fyrrv. sendikennari
við Háskóla íslands. Áætlað er, að
eftir tíu ár verði þeir norskir stud-
entar orðnir 500, sem lesið geta
og jafnvel talað íslenzku að gagni,
því þeir njóta kennslu í henni í
þrjá vetur í menntaskóla.
Norðurlönd
og umheimurinn.
í háskólafyrirlestri sínum rakti
herra Groth það, hversu Norður-
lönd hefðu færzt meira saman hin
síðari ár, komið hefði verið á fót
ýmsum sameiginlegum stofnun-
um og oft höfð samstaða þeirra á
alþjóða þingum. Norðurlandaráð
kæmi reglulega til funda og komin
væru á gagnkvæm sjúkrasamlags-
réttindi Norðurlandabúa svo að eitt
hvað sé nefnt. Og þessi samvinna
og staða myndi áreiðanlega verða
meiri í náinni framtíð, meira að
segja svo, að áður en langir tímar
liðu, legðust niður landamæri milli
þessara landa. Og Norðurlöndin öll
kæmu fram sem heild út á við,
Norðúrlandabúi sem heimsborgari.
En hvað er alheimsborgari? spurði
Groth. Ég hef aldrei verið ihaldinn
þjóðernishroka, þvert á móti, verið
andvígur slíkum rembingi. En eitt
er ég viss um, að maður, sem ekki
stendur föstum fótum í ættlandi
sínu og átthögum, getur ekki verið
góður heirtisborgari. Það má ekki
glata þjóðerniseinkennunum. Ekk:
hafa öll Norðurlöndin jafna að-
stöðu í Norðurlandafjölskyldunni.
Sumpart liggur það í stærðarmun
Iandanna, t.d.. að því er snertir
stærð Svíþjóðar og smæð íslands.
Mestur hængurinn er á því, að
tvö hafa tungumál, sem hin skilja
alis ekki, sem sé íslendingar og
Finnar. En hinar þjóðirnar skilja
nver aðra þótt hver tali’sitt mál, og
einnig skilja Finnar og íslendingar
Frh. á bls. 13
Á blaðamannafundi í Norska
ondiráðinu í fyrradag tilkynnti
< lenrik Groth, að í haust hæfist
'.onnsla í nútímaíslenzku í
norskum menntaskólum. Bókaút
gáfan, sem hann veitir forstöðu
Cappelens Forlag, væri að gefa
út kennslubók til að nota við
■connsluna. Eftir blaðamanna-
fundinn tók I. M. ljósmyndari
Vísis þessa mynd í garðinum
fyrir utan sendiráðið. Talið frá
vinstri: Bjarne Börde ambassa-
dor Noregs á íslandi, Hákon
Bjarnason skógræktarstjóri, for
maður félags Ísland-Noregur og
Henrik Groth bókaútgefandi og
form. Norræna fél. í Noregi