Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1983, Blaðsíða 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 24. MARS1983.
Útlönd Útlönd ' Útlönd Útlönd
Stefna amerískir
indíánar að að-
skilnaði við USA ?
Fri samningafundi fulltrúa Bmndarikjasljómar við indiinana við
Wounded Knee 1973. Lengst tH vinstri ar Russeii Means.
Russell Means, einn af forvígismönnum indíánahreyfingarinnar í
Bandarikjunum, viiisegja skilið við Bandaríki Norður-Ameriku.
Barátta indíána í Bandaríkjunum
fyrir réttindum sínum og erfðatil-
kalli til veiöilenda forfeðra þeirra
hefur tekiö nýja stefnu undir forystu
eins herskáasta forvígismanns
þeirra. Hann hvetur nú til þess aö
þeir lýsi yfir s jálfstæði sínu.
„Viö skulum veröa sjálfstæö
þjóö,” segir Russell Means, sem er í
framboðitil forseta Oglala Siouxætt-
bálksins, en hann hefur á stefnuskrá
sinni aöskilnaö indíána og Banda-
ríkjanna.
Lesendur minnast kannski Russel
Means (43 ára) úr fréttafrásögnum
af umsátrinu um Wounded Knee
1973. Hann er einn af forvígismönn-
um indíánahreyfingarinnar í Amer-
íku (AIM) og átti stórar þátt í aö
skipuleggja mótmælaaðgeröir indí-
ánanna viö Wounded Knee. Undir
vopnum settust þeir aö á sveitasetri
viö þennan forsögulega staö. Wound-
ed Knee er í Suöur-Dakóta og er
frægt í sögunni af því aö riddaralið
murkaði þar lífiö úr um 300 Sioux-
indíánum áriö 1890. Russell Means
og indíánar hans buöu byrginn
þjóövaröliðinu og létu sig ekki fyrr
en gengið haföi veriö til samninga
viö þá eftir 71 dags umsátur. Tveir
menn létu lífiö í umsátrinu.
Eftir þessa atburði hefur Means
veriö þekktasti baráttumaður indí-
ánahreyfingarinnar sem áöur haföi
staðið fyrir fjölmennum kröfugöng-
um til Washington, án þess aö
uppskera mikiö í réttindabaráttu
sinni.
Means varö aö afplána fangelsis-
dóm fyrir „uppþot” vegna aðgerð-
anna viö Wounded Knee og hefur
veriö undir eftirliti lögregluyf irvalda
siöan. Honum hefur nokkrum
sinnum veriö sýnt banatilræöi.
Hjá Sioux-indíánum er um þessar
mundir aö hefjast undirbúningur
fyrir kosningu forseta þeirra. For-
kosningar veröa ekki fyrr en í janúar
á næsta ári og sjálfar forsetakosn-
ingarnar fimm vikum síðar. Means
er sá eini sem boðið hefur sig fram
enn sem komið er. Núverandi forseti,
Joe American Horse, segist þó senn
munu gera kunnugt hvort hann gefi
kost á sér til endurkjörs eöa ekki.
Fleiri kunna síðar að koma fram.
„Þaö kemur út á eitt hver verður í
framboöi gegn mér. Eg er í rauninni
aö bjóöa mig fram gegn Banda-
ríkjum Noröur-Ameríku,” segir
Russell Means sem í útliti leynir ekki
uppruna sínum. Með svart sítt hár,
haldiö saman af hárbandi að rauð-
skinnahætti og hringi í eyrum. „Viö
erum orönir þreyttir á að gefa
Bandaríkjunum tækifæri til þess aö
koma fram eins og siðmenntaö ríki,”
segirhann.
Einn af aðstoðarmönnum indíána-
forsetans American Horse
(Ameríski hestur, svo að þýtt sé nafn
hans) heitir Robert Fast Horse (Frái
hestur) og er lögfræðingur aö mennt.
Hann ólst upp meöal Oglala Sioux-
indíána á friöaða svæðinu í Suöur-
Dakóta. Hann segir um Means: „Viö
fögnum framboöi hans. Eg er viss
um að hann verður litríkur fram-
bjóðandi. — En sjálfstæðishugsjónin
er átjándu aldar hugsunarháttur og
á ekki viö þegar við þurfum aö laga
okkur aö árinu 1983 og öörum tíðar-
anda og hugmyndum.”
En Means sagöi nýlega í blaöa-
viötali aö í Suöur-Dakóta ríkti hugs-
unarháttur landnámsáranna og upp
úr honum sprytti kynþáttakúgun
sem minnti hann á Suður-Afríku.
„Þeir eru enn að ofsækja indíána í
Suður-Dakóta,” sagöi hann. „Þeir
teljaokkurógnun.”
Friöaða indíánasvæöið „Furuöxl”
í suðvesturhluta fylkisins Suöur-
Dakóta er um 12 þúsund ferkíló-
metrar. Þar búa um 18 þúsund
Oglala-indíánar. Þetta er einn fátæk-
asti hluti Bandaríkjanna. Atvinnu-
leysiö er 72% samkvæmt því sem
forseti indíánanna, American Horse,
heldurfram.
Bandaríkjastjórn undirritaöi
samninga viö Sioux-indíána í
Laramie-virki 1868 en eftir því sem
Means heldur fram hefur stjórnin
síöan stoliö af indíánum 98% þess
landsvæöis sem þeim var heitið.
Þar á meðal eru hin helgu Svörtu-
fjöll, sem á indíánamállýsku heita
Paha Sapa. — í fyrra dæmdi hæsti-
réttur Bandaríkjanna átta Sioux-ætt-
bálkum 100 milljón dollara bætur
fyrir landtökuna á Svörtufjöllum, en
sumir Sioux-indíánar — þar á meöal
Oglalar — höfnuöu peningagreiðsl-
um og sóttust heldur eftir ööru landi í
staöinn.
„Viö afturköllum rétt Bandaríkja
Noröur-Ameríku til lögsagnar yfir
landi okkar. Viö gefum Bandaríkja-
stjórn hálfs árs frest til þess aö verða
á brott og síðan lokum viö landa-
mærum okkar,” segir hinn róttæki
Means.
Hann fullyrðir að þrátt fyrir fátækt
þessa landshluta, Furuaxlar, muni
hiö nýja indíánaríki, sem hann sér
fyrir sér, veröa efnahagslega bjarg-
álna þar sem allir geti fengiö vinnu
sem vilja. Þó muni ekki settur upp
iönaður sem spillt geti umhverfinu.
Means fer þó ekki nánar út í hvernig
indíánaþjóðin muni brauðfæöa sig.
Means segist öruggur um
kosningasigur, nema ef hann veröi
drepinn eöa hnepptur í fangelsi.
Aðspurður hvernig hann teldi aö
Bandaríkjastjóm mundi taka kosn-
ingu hans sagðist hann vonast til
þess aö hún mundi virða sjálfstæöi
indíánaþjóðarinnar. „Ef þeir fyrir
augum umheimsins ráöast á vamar-
lausa og óvopnaöa þjóð sanna þeir aö
þaö er enginn munur á Bandaríkjun-
um og Sovétríkjunum gagnvart
Afghanistan,” sagöi Sioux-indíáninn.
Sameinuðu þjóðirnar kosta
sex sinnum minna en hundar
og kettir í Bandaríkjunum
Sameinuöu þjóöimar vilja nú reka
af sér það orö, sem farið hefur af
meintum fjáraustri samtakanna og
bruöli með yfirborgunum starfs-
manna og fleim. Kominn er út á
vegum þeirra fjögurra síöna bækl-
ingur, þar sem Sameinuðu þjóöimar
reyna aö „bjarga andlitinu” eins og
Austurlandabúar mundu oröa það.
Bæklingur þessi er skrifaöur í
formi spuminga og svara. I inngangi
hans er sagt að meö honum sé ætlun-
in aö „leiörétta almennt útbreiddan
misskilning” um fjárreiður Samein-
uöu þjóöanna, launagreiðslur og
starfsmannahald.
Áliti þessara samtaka 157 landa
hefur hrakaö nokkuö á seinni árum.
Einkanlega hefur boriö á gagmýni á
Vesturlöndum á rekstri „báknsins”
og ásökunum um aö ekki sé gætt
nægilegsaðhalds.
I bæklingnum er geröur saman-
buröur á fjárlögum Sameinuöu
þjóöanna 1981 og rekstri ýmissa
annarra stofnana. Rekstur Samein-
uðu þjóðanna kostaöi 683 milljónir
dollara þaö ár. — I bæklingnum er
bent á aö rekstur New York-lögregl-
unnar hafi kostaö meira en því nam.
Sagt er þar aö þeir fjármunir, sem
heimurinn ver árlega til vopna og
hergagna, gætu staðiö undir rekstri
samtakanna í rúma öld.
Vitnað er í sænskan sendiherra
semáaöhafasagt: „Þaðmundiekki
kosta meira en sem svarar sjö
nýjum sprengiflugvélum að standa
undir ársreikningi SÞ.” — Sami
diplómat er sagöur hafa bent á að
kjörbúðir í Bandaríkjunum hafi áriö
1979 selt hunda- og kattamat fyrir 3,2
milljaröa dollara en á sama tíma
mikli menn fyrir sér fjárútlát
Sameinuðu þjóöanna. Þessi
fóðurkostnaður gæludýra í Banda-
ríkjunum heföi getaö staöiö undir
sex ára rekstri Sameinuðu þjóöanna.
Höfundar bæklingsins hnykkja á
því að ársreikningar samtakanna
hafi hækkaö um 37% á árunum 1978
til 1981. Bera þeir þaö saman viö
eyöslu þess opinbera í ríkjum eins og
Sovétríkjunum (17% hækkuná sama
tíma),Bandaríkjunum (50% hækkun
á sama tímabili) og ítalíu (91%
hækkun).
Stærsti framfærandi Sameinuðu
þjóöanna eru Bandaríkin,en framlög
þeirra nema 25% af heildarfjárveit-
ingum aöildarríkja til samtakanna.
Sovétríkin koma næstmeö 10,54%. —
En þessar tölur eru tíndar til í bækl-
ingnum til þess aö sýna fram á aö
önnur ríki seilist dýpra í veskið í
framlögum til samtakanna.
Þegar taldar eru saman fjárveit-
ingar til Sameinuðu þjóöanna og
allra stofnana þeirra, ráöa og nefnda
og hjálparáætlana, námu þæi 3,8
milljöröum dollara árið 1980. Sé
þessu deilt niöur á hvern íbúa þeirra
ríkja, sem látið hafa af hendi rakna
til SÞ, reynast Norðmenn vera
rausnárlegastir. Þeirra framlög
nema sem svarar 800 krónum á
hvern Norðmann. Noregi er þó ekki
ætlað að standa undir nema sem
svarar 0,51% af árlegri útgerö Sam-
einuöuþjóðanna.
Á sama mælikvaröa veröa framlög
Bandaríkjanna um 85 krónur á
hvern Bandaríkjamann en framlög
Sovétríkjanna aðeins um 13 krónur á
mann.
Reiknimeistarar Sameinuöu
þjóðanna seilast enn lengra í bækl-
ingnum í samanburði sínum og
vangaveltum. Þeir bera saman
framlög hvers aðildarríkis til SÞ
miðaö við hvem íbúa og síðan
þjóðartekjur viökomandi ríkis, eftir
aö þeim hefur veriö jafnað niöur á
hvert mannsbam. Kemur þá í ljós aö
þaö er Djibouti sem hefur fært
stærstar fómirnar til samtak-
anna. — Samkvæmt þeim útreikn-
ingum lagöi hver íbúi fátækari ríkja
Afríku sem nam 0,636% af árstekjum
sínum til SÞ, en framlög þessara
ríkja em þó aöeins 0,01% af heildar-
fjárlögum Sameinuöu þjóöanna
(miöaö viö áriö 1980). En 85 króna til-
lag Bandaríkjamannsins er ekki
nema 0,039% af þjóðartekjum á
mann.
Um launastefnu Sameinuöu
þjóöanna sem atvinnurekanda er
sagt í bæklingnum aö allsherjar-
þingiö hafi fyrir iöngu ákveöiö aö
miöa við laun opinberra starfs-
manna, eins og þau gerast best hjá
aöildarríkjunum, og þaö er í Banda-
ríkjunum. Þetta mun raunar vera
upprannið hjá Þjóðabandalaginu á
þriöja áratug aldarinnar. — Á
launaskrá hjá Sameinuöu þjóöunum
eru yfir 23 þúsundir manna.
I bæklingnum er sagt að annaö hafi
ekki þótt koma til greina því aö Sam-
einuðu þjóöimar, eins og aörir
atvinnurekendur, þurfi aö keppa á
hinum almenna vinnumarkaði um
vinnuafliö. Eigi launþegi sér hærri
launa von hjá því opinbera í eigin
landi, hvað ætti þá að laða hann til
þess aö yfirgefa fööurlandiö til starfa
hjá Sameinuöu þjóöunum?