Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1990, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjórl: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og Útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Vestrænt Rússland
Stefna markaðsbúskapar er hársbreidd frá sigri í
Sovétríkjunum. Gorbatsjov forseti getur tæpast lengur
hallað sér að Ryzhkov forsætisráðherra, sem hefur ár-
angurslaust leitað að millileið milli vestræns hagkerfis
og þess hagkerfis, sem ríkt hefur í Sovétríkjunum.
Jeltsín Rússlandsforseti stjórnar ferðinni. Hann hefur
safnað að sér sveit efnahagsráðgjafa, sem hefur gert
svonefnda 500 daga áætlun um að koma á vestrænum
markaðsbúskap á hálfu öðru ári. Forustumaður hópsins
er Shatalín, sem einnig nýtur trausts Gorbatsjovs.
Samkvæmt áætluninni er gert ráð fyrir, að á fyrstu
100 dögunum verði ráðuneytin gömlu lögð niður, sala
ríkiseigna hefjist til hlutafélaga og að fjárveitingar til
útlendra skjólstæðinga á borð við Kastró lækki um 76%,
til hersins um 10% og til leyniþjónustunnar um 20%.
Síðan á byltingin að halda áfram stig af stigi, unz
vestrænt markaðskerfi verði komið eftir hálft annað ár.
Ef Sovétstjórnin fellst ekki á þetta, segist Jeltsín gera
þetta í Rússlandi einu. Ráðamenn ýmissa annarra ríkja
sovétsambandsins hyggjast feta í fótspor Jeltsíns.
Gorbatsjov situr á girðingunni. Annars vegar hefur
hann lýst stuðningi við 500 daga áætlunina. Hins vegar
hefur hann lýst stuðningi við Ryzhkov forsætisráð-
herra, sem hefur tekið við af Ligatsjev sem forustumað-
ur þeirra, er vilja vernda völd flokksins.
í rauninni er Gorbatsjov áhrifalítill um gang mála.
Fólkið í landinu styður Jeltsín, þrátt fyrir ótta þess við
óvissu hins frjálsa markaðar. Þótt þrjár kynslóðir þekki
ekki annað en öryggi miðstýringar og samyrkju, virðist
þorri manna styðja vestræna byltingarstefnu Jeltsíns.
Gorbatsjov er óvinsæll heima fyrir, en er í senn vin-
sæll á Vesturlöndum og eina haldreipi hers og leyniþjón-
ustu Sovétríkjanna. Hann er nógu greindur til að sjá,
að bylting hers og leyniþjónustu leysir engan vanda.
Hann veit, að hér eftir verður erfitt að snúa til baka.
, Það bezta, sem Gorbatsjov getur gert, er að reyna að
ríða ölduna til vesturs. Hann getur notað stöðu sína til
að reyna að koma í veg fyrir gagnbyltingu hers og leyni-
þjónustu og reynt um leið að afla sér vinsælda heima
fyrir með því að halla sér að Jeltsín og hagfræðingunum.
Styrkur Jeltsíns felst annars vegar í persónuvinsæld-
um hans og hins vegar í yfirþyrmandi stærð Rússlands
í ríkjasambandinu. Eftir sigur Jeltsíns í Rússlandi er
orðið næsta ólíklegt, að her og leyniþjónusta Sovétríkj-
anna leggi til atlögu gegn honum ogfjölmennasta ríkinu.
Að vísu getur allt gerzt, þegar heimsveldi hrynur, svo
sem nú er að gerast í Sovétríkjunum. Her og leynilög-
regla geta gripið til örþrifaráða, ef þessar valdastofnan-
ir sjá sína sæng útbreidda. Það er orðið meginhlutverk
Gorbatsjovs að koma í veg fyrir slíkt stórslys.
Ekki bætir úr skák, að skortur er á brauði í Sovétríkj-
unum, þótt lokið sé sæmilegri kornuppskeru. í margvís-
legum hörmungum fólks á hðnum áratugum hefur oft-
ast verið hægt að fá brauð. Enginn getur útskýrt, hvers
vegna brauð kemst nú ekki til skila í ríkisbúðirnar.
Einhverjum verður kennt um brauðskortinn. Ef það
verða Jeltsín og hagfræðingarnir, getur komið bakslag
í byltinguna. Ef það verða Ryzhkov og embættismenn-
irnir, þora Gorbatsjov, her og leynilögregla ekki annað
en að hahast á sveif með Jeltsín og hagfræðingunum.
Líklega getur fátt komið í veg fyrir, að Rússland,
Eystrasaltsríkin og ýmis fleiri Sovétríki stökkvi með
Austur-Evrópu inn í vestrænan nútíma á 500 dögum.
Jónas Kristjánsson
„Grunnskólarnir eru fjölmennstu vinnustaðir landsins," segir greinarhöfundur.
Forvamir og vinnuvemd:
Líka fyrir
bomm
Vinnuvemd er sjálfsagður þáttur
nútímasamfélags og fáir draga gildi
hennar í efa. Aðbúnaður á vinnu-
stöðum getur skipt sköpum um líð-
an fólks og heilsufar. En njóta allir
vinnuvemdar? Nei, það er fyrst og
fremst fullorðið fólk sem nýtur
þessara sjálfsögðu mannréttinda,
eftir sitja hömin, í orðsins fyllstu
merkingu, á mishentugum stólum
á vinnustað sínum, skólanum.
í skólunum líka
Nú eru skólamir að byija. í skól-
um fer fram mikilvæg heilsuvemd;
íþróttakennsla, sund, bólusetning-
ar og læknisskoðun. Og víða em
starfandi skólahjúkrunarfræðing-
ar sem vinna þarft starf.
En þar með er ekki sagt að ekk-
ert megi bæta. Það er hægt að ráða
sérhæft fólk til að annast vinnu-
vernd í skólum og annast í sam-
starfi við aðra fræðslu um rétta lík-
amsbeitingu. í rauninni ætti það
að vera sjálfsagt að við hvert
fræðsluumdæmi landsins starfaði
sjúkraþjálfari sem þjónaði skólun-
um. Á síöasta þingi lögðu kvenna-
listakonur fram þingsályktunartil-
lögu þessa efnis. Þörfin er augljós,
böm eyða sífellt meiri tíma í skól-
anum og það skiptir máli að þeim
líði vel þar.
Hvers vegna?
Grunnskólarnir eru fjölmenn-
ustu vinnustaðir landsins og
stærsti hópurinn sem þar er við
nám og störf eru skólabörn og
-unglingar. Þau eyða mörgum
klukkustundum á degi hveijum
innan veggja skólans. Því er mikil-
vægt að vel sé búið að börnunum
á vinnustaö þeirra. Á skólaámnum
er lagður grunnur aö líkamlegri,
andlegri og félagslegri velferð
barnanna.
Eitt af því sem gert hefur verið
til að hlúa að skólabömum er að
veita sálfræðiþjónustu í skólum,
ekki aðeins til að grípa í taumana
þegar vandamál koma upp, heldur
einnig að vinna forvamarstarf og
leiðbeina nemendum og starfsfólki
skóla áður en vandamál verða ill-
leysanleg. Ráðning sjúkraþjálfara
Kjallariim
Anna Ólafsdóttir
Björnsson
þingkona Kvennalistans
við fræðsluumdæmin er hugsuö
sem annað lóð á þá vogarskál aö
efla forvarnir í skólum. Það er mat
flestra sem til þekkja að ekki sé
rétt að setja skörp skil milli hkam-
legrar, andlegrar og félagslegrar
velferðar heldur verði að haga
þessu öllu samhliða.
Grunnur að réttri
líkamsbeitingu
Vinnuumhverfi hefur breyst, lík-
amlegt álag er annars konar en í
upphafi þessarar aldar. Það þarf
ekki að fara lengra aftur en nokkra
áratugi til að skynja miklar breyt-
ingar. Kyrrsetuvinna er algengari
en áður var, svo og ýmiss konar
ákvæðisvinna, hinn margfrægi
bónus til dæmis, þar sem rétt lík-
amsbeiting getur skipt sköpum um
hvort fólk fær alvarleg einkenni
slitsjúkdóma jafnvel á unga aldri.
Og þá þarf að hyggja vel að því á
hvaða grunni hömin okkar byggja
þegar þau fara út í atvinnulífið.
Verða þau meðvituð um líkama
sinn og beitingu hans, eða ekki,
hafa þau vanist því að vinna við
mannsæmandi vinnuaðstæður,
eða hefur þeim verið boðið upp á
óviðunandi aðbúnað? Brýnt er að
tryggja skólahömum þá sjálfsögðu
þjónstu að fylgst sé með velferð
þeirra á viðkvæmum uppvaxtarár-
um.
Og fleira kemur til. í upphafi
skólagöngu eru bein barna ekki
fullhörðnuð og samhæfing hreyf-
inga er einnig á viökvæmu þroska-
stigi. Við rangt álag getur hkams-
staða breyst með alvarlegum af-
leiðingum síðar meir. Þroski sam-
hæfingar og hreyfanleika hkamans
er háður því að örvun sé mátuleg.
Böm þurfa, ekki síður en fuhorön-
ir, að búa við góða vinnuaðstöðu
og viðeigandi ráðgjöf og kennslu.
Hlutverk sjúkraþjálfara
í skólum
Ef sjúkraþjálfarar réðust til allra
fræösluumdæma landsins, væru
ráðgefandi við innkaup á húsgögn-
um, fylgdust með vinnuaðstööu
bamana, leiðbeindu kennurum og
nemendum um rétta líkamsbeit-
ingu og ynnu í samstarfi við skóla-
lækni, hjúkrunarfræðing og íþrótt-
akennara, væri án efa stórt skref
stigið í forvörnum. En til þess þarf
að stíga fyrsta skrefið og ákveða
að börn eigi, eins og annaö fólk,
rétt á þjónustu fagfólks frá unga
aldri.
Anna Ólafsdóttir Björnsson
„Ráðning sjúkraþjálfara við fræðslu-
umdæmin er hugsuð sem annað lóð á
þá vogarskál að efla forvarnir 1 skól-
um.“