Alþýðublaðið - 07.05.1968, Qupperneq 2

Ritstjórar: Kristján Bersi Ólafsson (áb.) og BenediKt Gröndal. Símar: 14900
14903. - Auglýsingasími: 14906. — Aðsetur: Alþýðuhúsið við Hverfisgötu,
Reykjavfk. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Sími 14905. — Áskriftargjald kr.
120,00. - I Iausasölu kr. 7,00 eintakið. — Útgefandi: Nýja útgáfufélagið tof.
NÝJA MYNTIN
'í gær voru settir í umferð nýir
tíu krónu peningar og fimm
hundruð krónu seðlar. Er þetta
upphaf á víðtækri endurskipu-
lagriingu peningaútgáfunnar,
þánnig að mynt í umferð verði
í rneira samræmi við verðgildi og
þar með nótagildi. Tekur nú Seðla
bankinn við framkvæmd mynt-
sláttu og dreifingar myntar úr
höndum ríkissjóðs.
Ekki þarf að efast um, að þær
breytingar, sem er verið að gera,
muni reynast vel og greiða fyrir
allri meðferð fjár. Ef til vill veld
ur tíu krónu peningurinn aukinni
virðingu fyrir hinni slegnu mynt,
gem hefur staðið höllum fæti sök
um minnkandi verðgildis. Kann
svo að fara, að eftirspum iverði á
nýjan leik eftir gamaldags,
traustum buddum.
Ýmsir hafa átt von á því, að
næsta meiriháttar breyting á ís-
lenzkri mynt mundi verða ný
króna, tíu sinnum verðmeiri en
sú gamla. Ýms ríki, sem lengi
hafa búið við verðbólgu, hafa
gripið til slíkra ráðstafana til að
auka verðgildi gjaldmiðils síns
og virðingu fyrir honum. (
Alþýðublaðinu er kunnugt úm,
að undanfarin ár hefur verið mik
ið hugsað um „stóra krónu“ i
'Seðlabankanum og öðrum stofnun
um, sem hafa með efnahagsmál
að gera. Hefur niðurstaða ávallt
orðið sú, að ný króna og þar með
almenn peningaskipti séu mikl-
um erfiðleikum bundin á íslandi,
og hefur mönnum ekki litizt á
þá framkvæmd. Sérstaklega eru
lánaviðskipti landsmanna talin
vera svo flókin, að það yrði erf-
itt verk að færa þar allar upphæð
ir niður og gera aðrar ráðstafan
ir, sem þeirri aðgerð þyrftu að
fyigja.
Sú breyting á peningaútgáf-
unni, sem nú er framkvæmd, kost
ar að sjálfsögðu allmikið fé. Verð
ur því að gera ráð fyrir, að hin
nýja mynt verði notuð í nokkurn
tíma. Er raunar ætlunin að gera
fleiri breytingar, sem hafa í för
með sér, >að hætt yrði að slá pen
inga undir tíu aurum að verð-
gildi og iverður þá hægt að sleppa
núlli aftan af öllum peningaút-
reikningum.
Samt sem áður verður ekki
sagt, að breytingarnar útiloki á
nokkurn hátt, að tekin verði upp
„stór króna“. En slík 'aðgerð
mundi krefjast mjög ítarlegs und
irbúnings, sem mundi taka lang-
an tíma, eftir að ákvörðun hefði
verið tekin — ef inn á þá braut
verður farið.
Það skiptir miklu máli, að þjóð
in hafi hentuga mynt og borin
sé nokkur virðing fyrir henni.
Breytingin, sem Seðlabankinn er
að gera, er þýðingarmikið skref
í þá átt.
Ný stjómarskrá - til hvers?
Framsóknarmenn hafa síðan í-
fyrrahaust látið sig dreyma
um, að efnahagserfiðleikarnir
miklu yrðu til þess að opna
þeim leið inn í ríkisstjórn.
Þykir þeim nú tími til kom-
inn að binda endi á þá einangr-
un, sem flokkurinn hefur bú-
ið við utan ríkisstjórnar í tsep
lega áratug.
í fyrstu var talað um þjóð
stjórn, en Eysteinn og Lúðvík
eyðilögðu þá hugmynd með
þeirri furðulegu kröfu, að
ekki mætti minnast á málefna
lega samninga, fyrr en menn
væru setztir í stólana. Þvílík
vinnubrögð voru ekki líkleg
til að leysa neinn vanda, og
tilraunin rann út í sandinn.
Eins fór æ ofan í æ allan vet-
urinn, þegar gengislækkunin
dundi yfir, um áramótin og í
verkfallinu.
Framsóknarmenn sitja enn
utan stjórnar með sárt enni
og skilja ekki, hvernig það sé
hugsanlegt, að þeir ekki fari
með völd svo lengi. Virðast
þeir nú helzt komnir að þeirri
niðurstöðu, að stjórnarskránni
sé um að kenna. Ef lýðveldið
aðeins hefði betri stjórnarskrá,
mundi allt komast í lag og
Framsóknarflokkurinn endur-
heimta fyrri valdaaðstöðu sína.
Þetta er freistandi hugsun,
en hún er röng. Reynsla í öðr-
um löndum sýnir, að stjómar
far á því miður lítið skylt við
stjórnarskrá. í Bretlandi er
engin stjórnarskrá til — en
samt þykja stjórnmál þar í
sæmilegu lagi. Weimarlýðveld
ið þýzka hafði eina beztu
stjórnarskrá, sem sögur fara
af, en lenti samt í klóm naz-
ista.
Framsóknarmenn hafa end-
urvakfð hugmyndir um ein-
menningskjördæmi, en þó virð
ast þeir hika við að mæla með
þeim fyrir Reykjavík. í sann
leika sagt væri hið mesta óráð
fyrir íslendinga að taka upp
þelta kosningakerfi. Hvert
kjördæmi mundi hafa um eða
innan við 2.000 kjósendur, en
það er alltof lítið. Mundu hefj
ast stórfelld hrossakaup milli
flokkanna, er þeir verzluðu
með stuðning til að reyna að
tryggja sér menn kosna. Mundi
annað eins aldrei hafa sézt í
íslenzkum stjórnmálum til
þessa, og er furðulegt að nokk
ur geti hugsað sér, að upp úr
slíku kæmi eðlileg fíokkaskipt
ing eða betri en verið hefur.
Það er hugsanlegt, að flokk
ar með 30—40% af fylgi bjóð
arinnar geti fengið yfir 50%
þingsæta’ En kemur nokkrum
heilvita manni til hugar, að
af því mundi leiða sterka eða
heilbrigða stjórn? Nei, íslend
ingar mundú aldrei sætta sig
við slíkt kerfi til lengdar og
krefjast þess, sem er nú að
verða réttarregla í æ fleiri
löndum, að atkvæði allra lands
manna skuli vera jafngild og
áhrif þeirra nokkurn veginn
hin sömu. Það verður ekki
sagt, ef 40% þjóðárinnar er
meirihluti — en 60% minni-
hluti!
Það er ekki raunhæft að
hugsa sér, að algerlega nýir
flokkar kæmu upp úr slíkri
breytingu, einn til vinstri og
annar til hægri. Þessi orð þýða
svo margt — eða réttar sagt
svo lítið — nú á dögum. Inn-
an slíkra flokka yrði margvís
leg skipting og barátta um á-
hrif og völd, svo að það yrði
aðeins nafnið eitt að tala um
tvo flokka í landinu.
Margt þarf að bæta í stjórn-
arskrá íslendinga. En rétt er
að gera sér raunhæfar hug-
myndir um það, hverju breyt
ingarnar muni áorka.
Kjörskrá forseta-
kosninganna
HAGSTOFA ÍSLANDS gerir
ráð fyrir að við forsetakosning-
anrar í vor verði á kjörskrá1 á
öllu landinu 114.957 kjósendur,
en við alþingiskosningarnar í
fyrra voru kjósendur á kjörskrá
alls 107.101. Þessar tölur eru þó
ekki endanlegar og kunna eitt-
hvað að breytast.
í þessari áætlun er gert ráð
fyrir að kjósendur í kaupstöðum
verði alls 79.046, en þeir voru
í fyrra 73.726. í skýrslum er gert
Franihald á bls. 14
£ 7. maí 1968 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
VIÐ
HÓT—
MÆLDM
Búskapur og
kennimennska!
RÉTT fyrir slit Alþingis nú
á dögunum var m.a. ákveðið
að selja prestsetrið og kirkju
jörðina Velli í Svarfaðardal
— enda er nú að ljúka bygg-
ingu nýs og vistlegs prestset-
urs í kauptúninu á Dalvík.
Það er prófaslurinn í Eyja-
fjarðarprófastsdæmi, sr. Stef
án Snævarr, sem setið hefur
höfuðbýlið Velli í rúmlega
aldarfjórðungsskeið, en flyt-
ur nú á mölina. Vellir er gam
alt og virðulegt prestsetur og
mun vera mikil og góð jörð
að fornu og nýju. Ekki mun
saknaðarlaust fyrir prófast
að skiljast við sitt gamla býli
og heldur ekki sársaukalaust
fyrir Svarfdæli að sjá honum
á bak — en hvað um það:
nýir tímar krefjast víst
breyttra þjóðfélagshátta.
□
í gamla daga þótti sjálfsagt
að sveitaprestarnir værú
jafnframt • bændur — og
byggju helzt góðu búi. Þeir
voru ekki einasta andlegir
leiðtogar heldur einnig ver-
aldlegir — gjarna forgöngu-
menn um búskap og verkleg-
ar framkvæmdir hver í símt
byggðarlagi. Var og jafnaii
fjölmennt á prestsetrunum o^
risna mikil — saga þeirra er
raunverulega óritaður og
vanræktur þáttur íslands-
sögunnar svo gífurleg áhrif
sem þessi hefðarsetur höfðu
á umhverfi sitt og fólkið sem
þar bjó. Það er því með nokkr
um trega að maður sér þess-
um kafla ljúka, — sér síð-
ustu prestana hverfa af jörð
inni á grjótið!
□
En það er gamall og hýr sanri
leikur að ekki þýðir að hamla
gegn rás tímans. íslenzkir
sveitaprestar munu flestir
löngu hættir að stunda bú-
skap svo nokkru nemi — að-
eins fáeinir dunda við hann
í smáum stíl frekar til gam-
ans en ef nauðsyn. Því er sjálfl
sagt ekki annað fyrir hendi
en að selja prestsetrin ein-
staklingum — og flytja prest
ana í þéttbýlið þar sem kraft
ar þeirra og hæfileikar nýt-
ast betur en í einangrun og
fámenni sveitanna. En sárs-
aukalaus er þessi þróun ekki
— og sé um forn hefðarbýli
að ræða er sem söguhelgin
setji nokkuð ofan — og æski-
Framhálð á bls. 14.
I *
f«