Alþýðublaðið - 07.05.1968, Síða 8

&iJöiLE
“i
— Viltu nú ekki segja mér
eitthvað írá þeim árum þegar
þú varst á sjónum? Hvenær
byrjaðirðu á sjó?
— Ég byrjaði að stunda sjó
vorið 1918. — Ég var austur í
Grímsnesi um veturinn, eins og
ég sagði þér um daginn, og kom
svo suður í maímánuði. Þá réðist
ég matsveinn á' mótorbátinn
Freyju úr Hafnarfirði sem var
19 og hálft tonn. Á þeim bát var
ég kokkur á vorvertíðinni. Um
sumarið fórum við á síld norður
fyrir land, vorum aðallega á
Siglufirði, og ég held við höfum
fengið eitthvað 5-600 tunnur. Við
vorum auðvitað með herpinót,
en það var alveg einstakt að
svona lítið skip eitt sér, væri
með þau veiðarfæri, enda af-
skaplega þröngt um borð. Við
vorum fjórtán á', lúkarinn frek-
ar lítill, að vísu káeta líka, þar
sváfu einir þrír eða fjórir og í
mótorhúsinu tveir. Þar að auki
urðu menn að vera saman í
koju.
— Fyrst um vorið voruð þið
á línu.
— Fyrst um vorið vorum við
á línu og fiskuðum aðallega vest
ur í Jökuldjúpi.
— Nú varst þú kokkur, var
veður, einhver geigur kannski í
mér, en karlarnir sögðu að það
gæti komið svo vont veður að ég
yrði að skorða ketilinn. Hann
gæti ekki staðið á lúkarsgólfinu
óskorðaður. Þá sagði ég körlun-
um að það kæmi ekki til að ég
fengi sjóveiki fyrr en það væri
orðið svo vont að keíillinn ylti.
En svo fór ketillinn um og ég var
alheill. Sem sagt ég fann aldrei
til sjóveiki.
— Hvað var gert, ef menn
urðu sjóveikir í þá daga?
— Það var ekkert að gera,
sumir yfirunnu þetta, sjóuðust
eins og kallað var. Meðul voru
engin við þessu, en strákur sem
með mér var á Surprise kvað
sér hafa verið sagt, að ef hann
næði að renna niður gubbunni,
þegar hún væri komin upp í
hálsinn, fengi hann aldrei sjó-
veiki framar. Þetta hafa menn
reynt, en ég held það hafi ekki
komið að notum.
— Var ekki til í dæminu að
drekka brennivín?
— Ég held að það hafi enga
þýðingu, og drukknir menn á
sjó voru ekki vel séðir, brenni-
vín var heldur ekki að fá þá.
Þá var bannið.
—Hvað hafðirðu upp úr þe§su
það ekki heldur einföld elda
mennska?
— Ojú, ég hafði lítið gert að
matreiðslu áður, þó hafði það
fyrsta sumri á sjónum?
— Og þénustan var ósköp
lítil. Þá voru engir samningar,
og útgerðarmaðurinn réði að
komið fyrir að ég eldaði mat.
Þetta gekk. í flestum tilfellum
voru stráklingar matsveinar á
mótorbátunum.
— Varstu sjóveikur?
— Sjóveikur var ég aldrei. En
náttúrlega gat ég ekki vitað það
fyrirfram, og þegar ég fór fyrst
sem kokkur á Fréyju spurði ég
hvort að"það mundi koma vont
verulegu leyti hvað mannskap-
urinn hafði, kauptrygging eng-
in. Og þegar við komum af
síldveiðunum þá var ástandið
svo bágborið, að við skulduðum
fæðið okkar, en fæðisskuldir
var ekki hægt að innheimta,
þegar ekkert var þénað. Við sem
sagt komum gersamlega slyppir
og snauðir heim um haustið.
— Hvað gerðirðu svo næstu
misserin?
— Næstu árin á eftir var ég
til skiptis á mótorbátum og
skútum. Ég var á mótorbátum
úr Hafnarfirði, t. d. kokkur á
Nönnu með Guðmundi heitnum
Magnússyni, föður Guðmundar
í. Guðmundssonar ambassadors í
London, og ég var einnig háséti
á Leifi, sem gerður var út frá
Hafnarfirði þá. Sve- var ég á
skútunni Surprise. Einar Þor-
gilsson átti þann kútter. Mig
að skipið skaffaði fæðið, en
samkvæmt skráningarbók var
alveg víst hvað hver maður átti
að hafa yfir vikuna, bæði kjöt,
sykur, smjörlíki, skonrok eða
kringlur og rúgbrauð. Það var
slegið borðum undir dekkbitana
yfir lestinni, og þegar maður
léí úr höfn voru brauðin látin
á þessar hillur. Þau geymdust
þarna furðuvel, sennilega hefur
saltið úr lestinni varið þau
myglu. í vortúrunum 'vbrkt:^
við oft fimm vikur úti í einu
renna færi nema á annarri
hvorri síðunni I senn, því til
hlés var ekki rennt, þá hefði
færið farið undir kjöl.
— Höfðu menn gott upp úr
sér á skútum?
— Oft svona sæmilegt og
stundum gott, a.m.k. þeir sem
voru heppnir og stunduðu færið
vel. Afli var jafnari en á mót-
orbátum, þekktist varla að menn
kæmu heim slyppir og snauðir.
Eins og ég sagði áðan, átti hver
maður helminginn af því sem
Sigvaldi Hjálmarsson
ræðir öðru sinni við
Jón Sigurðsson um líf
hans og störf til sjós
og lands.
II. Á SKÖTUM OG TOGURUM
minnir að hann væri um 72 smá-
lestir.
— Já, segðu mér frá veru
þinni á skútunum.
— Kjörin voru hálfdrætti,
maður átti helminginn af því
sem maður dró. Það átti að heita

Togarinn Apríl. Mynd af málverki.
— og það mátti heita furðulegt
hvað þau voru eftir þann tíma.
Fæðið var náttúrlega heldur
leiðigjarnt, a.m.k. miðað við það
sem nú þykir. Saltkjöt fengum
við útvigtað eins og ég var að
segja, og maturinn var saltkjöts-
súpa alla virka daga, en þó ekki
kjöt nema annan hvern dag. —•
Þann daginn sem maður fékk
ekki kjöt, var borðað rúgbrauð
með súpunni. Einstaka manni
man ég eftir sem átti fyrir stór-
um barnahópi að sjá og ekki
bragðaði á kjötinu, heldur
geymdi sinn skammt óhreyfðan
þangað til hann kom heim til
konu og barna. Þetta sýnir
nokkuð hvernig kjörin voru hjá
sjómönnum og verkafólki á þess-
um tíma, og lýsir vel hugsunar-
hættinum. Soðning var auðvitað
eftir þörfum. Á sunnudögum var
venjulega sætsúpa, og þar af
kemur máltœkið: „Sunnudagur
í landi, sætsúpa til sjós.” Það
var eina tilbreytingin.
— Hve margir voru á skút-
unni?
— Á skútunum voru svona
20—24 og allt upp í 30 menn,
dálítið eftir stærð. Á Surprise
var notað hvert pláss. Ætli það
hafi ekki verið um hálf önnur
alin á milli bauja sem kallað
var, vaðbaujanna, sem maður
dorgaði í. Þetta var miðað við
hve margir komust á síðuna. Að
sjálfsögðu vár ekki hægt að
hann dró, nema kokkurinn. Hann
var ráðinn upp á fast kaup. En
þegar hann gat því við komið
var hann uppi og átti þá sjálfur
allt sem hann dró. Helminga-
skiptin giltu þó ekki um allan
fisk. Útgerðin átti helminginn
af öllum þorski, löngu og ufsa,
en annan fisk átti hásetinn sjálf-
ur, svokallað tros, keilu, stein-
bít, heilagfiski o. fl. Þetta var
allí saltað í tunnur. Svo kinn-
aði hver maður sína hausa og
setti í salt, og það var allmikið
búsílag. Sumir seldu kinnar og
tros og höfðu gott upp úr.,
— Fórst þú með þitt tros til
föður þíns?
— Já, ég lagði það í búið. Og
það kom fyrir að maður hafði
svo mikið að maður seldi. Sveita-
menn keyptu oft tros, og maður
fékk lamb fyrir eða smjör. Vöru-
skipti voru algeng, því margir
fengu kaup sitt greitt í úttekt.
ÞOtta var viðskiptamáti fyrri
tíma.
— Hvernig var með fiskað-
gerð?
— Venjulega var gert að afl-
anum og saltað á lönguvakt á
sumrin, en mig minnir á kvöldi-
vakt á vertíð.
— Gengu þá allir .í það eða
hver í sitt?
— Það var vaktin sem gerði
það. Þær gengu til skiptis. Vakta-
skiptingin var þessi: Kvöldvakt
frá 7—12 á miðnætti, hunda-
8 7. maí 1968 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ