Dagur - 15.10.1985, Blaðsíða 7

_bækuc
15. október 1985 - DAGUR - 7
ólmi gðmlu bókhaldsaðferðina.
þess frá uphafi og fylgst vel með.
Hún segir okkur að fyrstu kjúkl-
ingarnir sem framleiddir voru í
Sveinbjarnargerði hafi farið í
Sjálfstæðishúsið. Ekki til að
skemmta sér heldur sem fæða
ofan í fyrstu gestina sem þangað
komu. Þetta var árið 1963. Mikil
þróun og framfarir hafa átt sér
iturhúsinu. Gufu leggur yfir vinnslusalinn.
Myndir: gej.
stað á búinu á þessum árum. Nú
eru sláturfuglar milli 5 og 6 þús-
und á viku. Fyrstu kjúklingarliir
sem fóru í Sjallann voru 80 tals-
ins og þótti góð sala.
Öll framleiðsla er send beint á
markað. Það eru um 5 tonn á
viku af kjúklingakjöti. Eitthvað
verða allir þessir fuglar að borða
til að verða stórir og feitir fyrir
neytendur. Jú, það eru um 1600
tonn af fóðurvörum sem búið í
Sveinbjarnargerði þarf til að ala
þann fjölda fugla sem fyllir maga
okkar íslendinga.
Þegar sagðar eru tölur eins og
5 þúsund fuglar, eða 1600 tonn af
fóðri þarf einhverja aðra útskýr-
ingu fyrir óvita í þessum málum
til að átta sig á staðreyndum.
Þess vegna löbbuðum við Jónas í
hænsnahúsið að skoða fuglagrey-
in sem alin eru til að við mann-
fólkið getum haft góðan mat á
borðum okkar á tyllidögum. Það
er ótrúlegt að koma inn í eitt
svona hús. Það er um 70 metra
langt, með grindum á báða bóga.
Þar er rými skipt niður í hólf sem
rúma mörg hundruð fugla. Það
eru því um tuttugu þúsund fuglar
í einu slíku húsi. En alls .eru um
80 þúsund fuglar á fóðrum á bú-
inu. Þetta er stór tala og mikill
fjöldi einstaklinga sem þarna er
saman kominn. Menn geta
ímyndað sér mismuninn á því
þegar Jónas og Anný voru að
byrja með 300 fugla, eða nú þeg-
ar þeir eru um 80 þúsund talsins.
Allt það fóður sem þarf til bús-
ins er keypt erlendis frá. „Það er
ekki framleitt fóður hér á landi
sem hægt er að nota, nema fiski-
mjöl sem er af svo skornum
skammti að það borgar sig ekki
að eiga við það. Það mundi verða
um 4-5% af allri notkun á búinu,
auk þess sem þyrfti að blanda
það á staðnum, en allt korn sem
við fáum erlendis frá er blandað
úti,“ sagði Jónas. Hann sagði
okkur sögu sem er einkennandi
fyrir ástandið í þessum málum
sem mörgum öðrum. Það er
nefnilega jafn dýrt að flytja korn-
ið frá Kaupmannahöfn til Akur-
eyrar, og frá Reykjavík til Akur-
eyrar.
Fóðurvöruskattur er einnig til-
takanlega hár á kjúklingabúum.
Fóðurvöruskattur sem búið í
Sveinbjarnargerði þarf að borga
er um fimm hundruð þúsund á
mánuði.
„Það er heldur ekki varið vöru-
verð á okkar afurðum. þannig að
við erum háðir sveiflum á mark-
aðinum,“ sagði Jónas. „Árið
1983 var til dæmis mjög erfitt hjá
kjúklingabændum. Það var fræga
árið þegar allt kjöt var sett á út-
sölu. Að öðru leyti gengur þetta
vel, enda erum við með gott fólk
í vinnu. Hins vegar er óhætt að
segja það að samvinna bænda í
þessari stétt er afskaplega léleg,
þó ekki sé fastar að orði kveðið."
- Gott starfsfólk segir þú.
Hvernig gengui að fá fólk til
starfa?
„Það gengur yfirleitt injög vel.
Hér er sama fólkið hjá okkur
árum saman. Hins vegar eru
breytingar í kringum þann tíma
þegar skólar eru að byrja. Sá tími
er einmitt nú. Þess vegna vantar
fólk til starfa hjá okkur í dag. Við
höfum leitað til nágrannabæjarfé-
laga hér í kring. Það er alls staðar
sama sagan, engir eru atvinnu-
lausir. Þá er mér spurn, hvar er
allt þetta atvinnuleysi sem talað
er um reglulega í fjölmiðlum í
dag?
Þetta er góð spurning. Við höf-
um hana til umþenkingar í lok
spjalls og heimsóknar í kjúkl-
ingabúið Fjöregg í Sveinbjarn-
argerði á Svalbarðströnd í Eyja-
firði. Við þökkum góðar móttök-
ur. - gej
Mannlífsskógurinn íslenski er
vissulega kjarnaskógur, þrátt fyr-
ir marga kalkvistina. En jafnan
fer svo að nokkur tré vaxa hátt
yfir hin; kann þar hvort tveggja
að valda, eðliskostir þeirra og að
einhverju leyti umhverfi. Jarð-
vegurinn er frjór.
1 dag, hinn 15. október, eru
100 ár síðan eitt þetta kjarnatré
skaut rótum meðal vor: Jóhannes
Sveinsson Kjarval. Stjórn Kjar-
valsstaða réði Indriða G. Þor-
steinsson árið 1976 til að rita ævi-
sögu meistarans; og liggur verk
hans nú fyrir í tveim bindum,
hvorki meira né minna en um 600
bls. alls. Vitanlega eru bækur
þessar skreyttar fjölda mynda af
mönnum og málverkum; þær
síðarnefndu hefðu þó mátt vera
fleiri. En hér er ekki um beina
listaverkaútgáfu að ræða.
Það væri vitaskuld ofdirfska að
ætla að fella dóm yfir svo viða-
miklu verki eftir jafnlítinn undir-
búning og ég hefi haft. Ég get þó
lýst því sem minni skoðun að höf-
undur hafi unnið hér þrekvirki.
Að baki þessa verks liggur
óhemju vinna við könnun heim-
ilda. Um Kjarval hefur verið rit-
að meira en um nokkurn annan
íslenskan listmálara, m.a. skrif-
aði Thor Vilhjálmsson rithöfund-
ur forláta bók um hann 1964. Var
hún fagurlega myndum prýdd. Þá
má nefna formála fyrir öðrum
myndabókum Kjarvals og tugi,
jafnvel hundruð umsagna um
hann og sýningar hans frá fyrstu
tíð, heima og erlendis. Þá eru
viðtöl við mjög stóran hóp
manna er átti samleið með þess-
um undramanni. Ekki hefur ver-
ið minnsta verkið að lesa allt það
sem hann orti, bundið og óbund-
ið og velja úr því til birtingar hér.
En Indriða er sú listiðja Kjarvals
allhugarhaldin, ekki síður en
málverkin og kannski um of.
í stíl þessa verks verður skáld-
sagnahöfundurinn Indriði lítt
greindur, jafnvel að maður sakni
stundum þeirra fjörtaka í máli
sem honum eru lagin. Raunar er
hógværð hans einstök í persónu-
legri afstöðu; hann lætur Kjarval
sjálfan og samferðamenn hans
tala. Bókagerðarmanns er að
kanna efnivið og vinsa úr hið
besta, byggja síðan úr því heil-
steypt verk. Hér talar ævisögurit-
ari tilgerðarlausum málrómi,
orðhagur og háttvís. Hann er svo
óeigingjarn að hann nýtir mjög
við hóf þær skringisögur sem um
Kjarval mynduðust í lifanda lífi;
hefðu þær þó án efa aukið líkur á
að verkið yrði kallað „skemmti-
legt“ aflestrar.
Indriði heldur sig við stað-
reyndir. Smiðnum sem finnur ilm
af efniviðnum tekst hér að láta
okkur njóta hans með sér allar
síður bókanna. Verkið lýtur lög-
málum sígildra íslenskra ævi-
sagna: Greind er ætt og uppruni,
ævibrautin síðan þrædd eftir öll-
um finnanlegum vegvísum.
Þjóðinni eru megindrættir í
sögu meistarans kunnir. Hann
var fluttur fjögurra ára úr for-
eldrahúsum í Meðallandinu aust-
ur í Borgarfjörð til frændfólks
síns, elst þar upp við venjuleg
störf til sveita, síteiknandi ein-
fari. Fer ungur til sjós á skútur,
síðan til náms er leiðir til Lista-
akademíunnar í Kaupmanna-
höfn, kemur loks heim til ævi-
starfsins. En hér ber strax að geta
þess, sem ég tel afar mikinn feng:
Allir vita að Kjarval giftist
danskri konu, rithöfundinum
Tove. Þau áttu saman tvö börn
en slitu fljótt samvistir. Hér fáum
við loks margt og mikið að vita
um konu þessa. Hún er hinn
gullni þráður sögunnar. Hún
unni Kjarval alla tíð og vann
honum margt til þrifa erlendis.
Þau skildust að sem iíkamar,
bjuggu saman sem sálir. Enginn
veit hve djúpan bláma, mikla
heiðríkju og viðkvæman streng
hún á í óviðjafnanlegum lista-
verkum þessa fjölhæfa snillings.
Það gleður mig mjög að finna
þessa huldukonu hér í veru-
leikanum.
Kjarval var ótrúlega marg-
slungin persóna: Hann var al-
skyggn á þetta blessaða land okk-
ar og mannlíf þess; enda varð
það allt leiksvið hans og fyrir-
mynd. Hann kenndi okkur vissu-
lega að lesa umhverfi okkar opn-
ari huga. Sú arfleifð er hann
skildi eftir skal stolt okkar og
auður. Það má einnig vera stolt
okkar 'nú hve fljótt samferða-
menn hans sáu hver hann var og
hve margir studdu hann og unnu
honum. Indriði drepur að vísu
oft á féleysi hans framan af; en
Kjarval gegndi ekki þeirri norn,
fátækt. Innri auðurinn var svo
ríkulegur. Allir sem studdu hann
gerðu það af aðdáun á þeim auði,
ekki aumkvan. En skap hans
leyfði honum ekki að vera ann-
arra skuldunautur. Hann galt allt
tvöfalt sem gefið var þegar hann
mátti. Og nú er hvert verk hans
best lausafé þeim er festu hönd á,
þó þau færðu honum aðeins að-
dáunina lengi vel, að nokkru
marki. Þreyttur maður lagðist
þessi snillingur til hvíldar eftir
langan vinnudag.
Skyldi ekki rithöfundurinn
Indriði örtaka orðinn eftir átta til
níu ára starf við að tengja saman
alla þræði þessarar ævisögu? Svo
er hún margvís.
Það þótti ekki öllum sem Ind-
riði G. Þorsteinsson væri rétti
maðurinn til að rita sögu meist-
ara Kjarvals er hann var ráðinn,
hann væri enginn listfræðingur.
Hann gerir heldur enga tilraun til
að leika slíkan hér á bókarsíðum,
tjá okkur hvernig eigi að meta
mynd, hvað sé í henni að finna.
Og það er þakkarvert. Sá er
skoðar mynd á að sjá hana með
eigin augum, ekki annarra.
Borgarstjórinn í Reykjavík,
Davíð Oddsson, skrifar formála
að verkinu. Nafnaskrá fylgir og
koma þar rúmlega 560 menn við
sögu. Segir það ekki sitt um við-
fangsefni höfundar?
Bækurnar eru þokkafullar frá
forlagsins hálfu og hönnuðar,
Hafsteins Guðmundssonar,
hefðu þó gjarnan mátt vera í
stærra broti vegna myndanna.
Kristján frá Djúpalæk.