Dagur - 12.05.1990, Side 6

6 - DAGUR - Laugardagur 12. maí 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 ■ SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI ■ LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON.
UMSJ.MAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON.
BLAÐAMENN: JÚN HAUKUR BRYNJÚLFSSON (Iþr.),_______
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR. LJÓSM.: KRISTJÁN LOGASON.
PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN. ÚTLITSH.: RÍKARÐUR B.
JÓNASSON. AUGLÝSINGASTJ.: FRÍMANN FRÍMANNSSON.
DREIFINGARSTJ.: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR,
HEIMASÍMI 25165. FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Skógrœktarfélag
Eyfirðinga 60 ára
Þann 11. maí 1930 var haldinn
merkur fundur á Hótel Gull-
fossi á Akureyri, er tólf fram-
sýnir menn og stórhuga mæltu
sér þar mót, þeirra erinda að
stofna fyrsta skógræktarfélag
landsins. Friðun lands og
gróðursetning trjáplantna voru
fljótt meðal helstu verkefna
félagsins og frumherjarnir létu
strax að sér kveða á Eyjafjarð-
arsvæðinu. Áhuginn var mikill
og verkefnin svo sannarlega
óþrjótandi.
Skógræktarfélag Eyfirðinga
er gott dæmi um það hverju
hægt er að áorka, sé áhugi og
einbeittur vilji fyrir hendi.
Félagsmenn réðust fljótlega í
það þrekvirki að stofna gróðrar-
stöð, sem valinn var staður á
Kjarnanýræktinni við Akureyri
og þar var sáð í fyrsta skipti
árið 1947. Segja má að kafla-
skipti hafi orðið í starfseminni
þegar Akureyrarbær og Skóg-
ræktarfélagið gengu til sam-
starfs um rekstur útivistar-
svæðis í Kjarnaskógi árið 1972,
25 árum eftir að fyrstu plönt-
urnar voru gróðursettar þar. Þá
þegar hafði frumherjastarfið
borið ríkulegan ávöxt, enda
félagar í Skógræktarfélaginu þá
búnir að gróðursetja nær eina
milljón plantna á svæðinu.
Kjarnamóarnir höfðu smám
saman breyst í þann Kjarna-
skóg sem allir Akureyringar og
flestir þeir, sem heimsótt hafa
bæinn, þekkja. Allt frá því úti-
vistarsvæðið í Kjarnaskógi var
opnað hefur ötullega verið unn-
ið að því að bæta þar alla
aðstöðu til útivistar. Svo vel
hefur til tekist að Kjarnaskógur
er tvímælalaust eitthvert glæsi-
legasta og hlýlegasta útivistar-
svæði landsins. Tvisvar sinnum
frá gerð samningsins 1972 hef-
ur Kjarnasvæðið verið stækkað.
Á næstu árum er enn frekari
stækkun fyrirhuguð því Skóg-
ræktarfélagið hyggst planta
um 2,5 milljónum trjáplantna á
1000 hektara svæði á Glerárdal,
í samstarfi við Akureyrarbæ og
Landgræðslu ríkisins. Af stór-
hug er stöðugt hugað að nýjum
landvinningum og merki frum-
herjanna þannig haldið hátt á
lofti.
Þótt Kjarnasvæðið sé stærsta
verkefni Skógræktarfélags Ey-
firðinga er starfsemi félagsins
langt í frá bundin við það svæði
eingöngu. Félagið hefur
umsjón með alls 13 svæðum,
sem öll hafa breyst eða eru að
breytast í falleg og eftirsótt úti-
vistarsvæði að tilstuðlan
félagsmanna. Starfsemi Skóg-
ræktarfélagsins hefur tekið
miklum breytingum í áranna
rás, eins og gefur að skilja.
Fyrstu árin var eingöngu um
sjálfboðavinnu félagsmanna að
ræða en nú er starfsemin að
mestu borin uppi af launuðum
starfsmönnum. Engu að síður
er sjálfboðavinna enn mjög
mikilvægur þáttur í starfi
félagsins, sérstaklega hvað
gróðursetningu varðar.
í grein í blaðinu í dag, kemst
Jón Dalmann Ármannsson,
fyrrum starfsmaður Skógrækt-
arfélags Eyfirðinga um langt
árabil, svo að orði:
„60 ár er ekki langur tími í
sögu skóga en Skógræktarfélag
Eyfirðinga hefur þó markað
spor þar sem fá voru fyrir. Ósk
mín er sú að sem flest þeirra
verði til heilla fyrir framtíðina. “
Undir þessi orð Jóns Dal-
manns geta örugglega allir
tekið. Megi Skógræktarfélag
Eyfirðinga eflast og dafna um
ókomin ár, eyfirskum byggðum
til heilla og hagsbóta. BB.
til umhugsunar
Fátækt fólk á Akureyri
Eftir Þórð Ingimarsson.
Leikfélag Akureyrar er að sýna Fátækt fólk. Verkið er byggt
á æfisögu Tryggva Emilssonar sem ólst upp í sveitum Eyja-
fjarðar og á Akureyri upp úr aldamótum. Þótt fyrstu teikn um
breytta tíma væru orðin sýnileg á árunum 1924 til 1929, áður
en heimskreppan skall á, lá bjargarleysið og fátæktin við
næstu leiti. Frásögn Tryggva fjallar um fólk er átti sér lífsþrótt
en reis vart undir þeirri byrði er það bjó við. Fátækt fólk er
ekki saga héraðs eða þjóðar. Hún er saga ákveðinna
aðstæðna og viðhorfa sem kviknuðu við að hrinda breytingum
í framkvæmd. Atvinnubylting var í aðsigi og finna varð form
til að deila afrakstri hennar meðal meðbræðra. Par greindi
menn á og gerir raunar enn þótt samskipti atvinnurekstrar og
þeirra sem lifa af sölu vinnustunda hafi fallið í nokkuð beinan
farveg í tímans rás.
Lífsreynslusaga og sjónarmið
Eftir fremur daufan áhuga á verkum Leikfélags Akureyrarað
undanförnu hefur tekist að setja upp sýningu sem virðist
höfða til fólks. Þótt liðinn sé nær mannsaldur frá uppvaxtar-
árum höfundar er bærinn og héraðið sögusvið hans. Bækur
Tryggva urðu umtalaðar eftir að þær komu út. Þar ntunu
skarpar línur og tæpitungulaus frásögn eiga sinn þátt í athygl-
inni þótt allir væru ekki sammála um sögulegt gildi hennar.
Trúlega hafa bein sagnfræðiskrif aldrei vakað fyrir höfundi,
heldur það að koma ákveðinni lífsreynslusögu og sjónarmið-
um er af henni sköpuðust á framfæri við síðari tíma menn og
beita til þess skarpri hugsun og stílsnilld er hann réð yfir. Það
tókst Tryggva Emilssyni að gera og höfundur leikgerðar, leik-
stjóri og leikendur ná að kalla þá líflegu mynd fram, sem
Tryggvi dregur upp af aðstæðum sínum og viðhorfum, ná
athygli fólks í byrjun og halda henni til enda. Pað virðast leik-
húsgestir kunna að meta og skemmta sér á sýningunni þótt
tónn hennar sé annars alvarlegs eðlis.
Atburðir er áttu sér stað
Akureyringar sem nú fara í leikhúsið, til að horfa á Fátækt
fólk, þekkja fæstir þær aðstæður sem verið er að lýsa. f>ví má
vera að fólk leggi takmarkaðan trúnað á frásögnina. Þótt hún
sé skerpt frá hálfu höfundar og átakamestu atriðin í sögu hans
sitji í fyrirrúmi á leiksviðinu lýsir atburðarásin aðstæðum sem
voru til. Fátæktin á fyrri hluta aldarinnar er staðreynd þótt
tekist hafi að vinna bug á henni að mestu leyti. Samtímamenn
Tryggva þekktu göngu frá Krossanesi að Tanga þaðan á
Torfunef og síðan áHöepfnersbryggju þar sem þeir báru upp
spurninguna um hvort eitthvað væri að gera. Ef svarið var alls
staðar neikvætt héldu þeir slóðina til baka og áfram var spurt.
Akureyringar hafa ekki þurft að spyrja slíkra spurninga í
mörg ár eða hafa verulegar áhyggjur af afkomu og efnahag
síðan á fyrri hluta aldarinar ef undan eru skilin nokkur
skammvinn samdráttarskeið sem tókst að sigla fyrir.
Skemmtun eða viðvörun
Líklega hefur ætlunin verið, þegar ákveðið var að semja leik-
gerð eftir frásögu Tryggva Emilssonar, að skemmta fólki eina
kvöldstund. Sýningin vekur þó ýmsar spurningar. Hún vekur
spurningar í ljósi þeirra aðstæðna sem Akureyri og Eyjafjarð-
arbyggðir standa frammi fyrir í dag. Þegar þetta er skrifað, er
ekki ljóst hvort unnt verður að stýra framhjá efnahags- og
atvinnusamdrætti í bráð. Atvinnufyrirtækjum sem komið var
upp með elju og dugnaði eftir að atvinnubyltingin, er var við
sjónarrönd á ungdómsárum Tryggva Emilssonar, varð að
veruleika. Framleiðsla og atvinnustarfsemi á Akureyri hefur
að miklu leyti byggst á vinnslu úr heimafengnu hráefni.
Einnig að nokkru á nauðsyn þess að komast um höfin til fiskj-
ar og flutninga. Nú eiga þær atvinnugreinar í erfiðleikum
vegna þess að ekki er þörf fyrir framleiðslu þeirra. Það er
offramboð af skipum í heiminum og okkur hefur ekki tekist
að halda þeim mörkuðum er við höfðum áunnið fyrir vörur úr
ull og skinnum. Verksmiðjurnar á Gleráreyrum og Slippstöð-
in voru rneðal stærstu vinnustaða við Eyjafjörð. Nú eru fá
verkefni í sjónmáli fyrir það fólk er helgaði sig þessum fram-
leiðsluþáttum og starfsmenn Slippstöðvarinnar hafa að
undanförnu getað farið ferða sinna án þess að hafa áhyggjur
af því að vera að skrópa í vinnu. Þjónustustarfsemin dregst
saman þegar tekjumöguleikar minnka. Mikinn taprekstur
verslunaraðila má að hluta rekja til þess að fólk hefur minni
möguleika til að kaupa þótt fjármagnskostnaður, sem tæp-
ast á sinn líkan í veröldinni, eigi þar einnig mikla sök.
Allar aðstæður atvinnustarfsemi og efnahags á Eyjafjarðar-
svæðinu eru það tengdar innbyrðis að mikill samdráttur stórra
atvinnufyrirtækja hlýtur að hafa afdrifarík áhrif. Við siíkar
aðstæður er ekki óeðlilegt að upprifjun á atburðum og við-
horfum fyrir tíma veki menn til umhugsunar um hvert eyfirsk
byggð sé að stefna. Þótt æskudagar Tryggva Emilssonar komi
ekki aftur og atvinnuleysissaga, sem getur orðið til nú undir
næstu aldamót, muni hafa á sér annan blæ en í aldarbyrjun er
það vel við hæfi að Leikfélag Akureyrar minni menn á að ekki
er víst að allir hafi að býta og brenna það sem þeir æskja á
næstu tímum. Skemmtun um kvöldstund í Samkomuhúsinu
undir brekkunni má því einnig skoðast sem þarft innlegg til
daglegrar umræðu og áminning til íbúa bæjar og héraðs um að
óvissutímar geta verið framundan ef ekki verður tekist á við
það verkefni af alvöru og ákveðni aö finna framleiðslu- og
atvinnustarfsemi í stað þeirrar sem nú virðist bráðlega heyra
sögunni til.
Stóriðjan eða hvað?
fbúar Akureyrar og Eyjafjarðarbyggða binda nú vonir við að
bygging stóriðju, sem fyrirhugað er að reisa á íslandi; verði
staðsett á Dysnesi í Eyjafirði. Og víst er að einungis Reykja-
nesskaginn og Eyjafjörður korna til greina hvað byggingu
slíks fyrirtækis varðar. Þegar þetta er skrifað liggur staðsetn-
ing umrædds iðjuvers ekki fyrir. En ljóst er að stjórnvöld í
landinu eiga tök á að hafa veruleg áhrif á hvar hin nýja stór-
iðja verður reist. Með hliðsjón af þeirri þróun sem undanfarið
hefur átt sér stað í byggðamálum á íslandi er mikil nauðsyn á
að slík staðsetning verið ákveðin utan þéttbýlisbyggðanna á
Reykjanesi. í bráð verður ekki komið auga á aðra starfsemi
er komið gæti í veg fyrir mikla fólksflutninga af landsbyggð til
borgar ef fyrirtæki sem skapar um 600 ársverk í framleiðslu
eða um 1300 ársverk ef önnur atvinnustarfsemi, sem fram-
leiðslan leiðir af sér er reiknuð með, bættist við höfuðborgar-
svæðið á einu bretti. Faxaflóasvæðið og Suðurnes yrðu ekki
tilbúin að láta Eyfirðinga og aðra Norðlendinga hafa veruleg-
an hluta af þorskveiðikvóta sínum í staðinn fyrir stóriðju.
Þær raddir hafa heyrst að Eyfirðingar haldi að sér höndum
um alla nýsköpun í atvinnulífi í trausti þess að stjórnvöld færi
þeim álver á einhverju siflurfati. Álbræðslur væru ekkert
töfraorð ef þær væru ekki einu fyrirtækin sem hugsanlega er
hægt að fá hingað því þær nýta raforku sem mestan hluta hrá-
efnis síns. Þessar raddir eru úr tengslum við allan raunveru-
leika og ljóst að væri einhver arðvænleg starfsemi fyrir
eyfirskar byggðir í sjónmáli þá hefðu menn hafist handa en
geymdu þær ekki í vösunum. Það er því ekki að ástæðulausu
sem treyst er á vilja stjórnvalda í stóriðjumálinu. Fari svo að
slíkt atvinnutæki rísi á Reykjanesi verður að finna aðra starf-
semi ef Eyjafjarðarsvæðið á að bera sitt barr. Það er því til
umhugsunar hvort boðskapurinn frá fjölum Samkomuhússins
eigi ekki meira erindi við íbúa bæjar og byggða en skemmta
þeim eina kvöldstund. Þótt menn fari ekki framar slóð
Tryggva Emilssonar, frá Krossanesi til Höepfners í leit að laun-
uðu handtaki ganga of margir nú þegar sambærilega götu.
Hvað þá innan tíðar. Er fátækt fólk á Akureyri sú framtíðar-
sýn sem blasir við nú á hundraðasta hátíðisdegidegi verklýðs-
ins?