Dagur - 12.05.1990, Page 8

8 - DAGUR - Laugardagur 12. maí 1990
Brot úr sögu Skógræktarfélags Eyfirðinga
Frá námskeiði Skógræktarinnar í Kjarnaskógi sumarið 1982.
Pað var 11. maí 1930, sem 12
manna hópur kom saman á Hótel
Gullfossi hér á Akureyri og
stofnaði Skógræktarfélag Eyfirð-
inga, elsta skógræktarfélag
landsins.
Fremstur í flokki þeirra er
hvöttu til stofnunar félagsins var
Jón Rögnvaldsson, garðyrkju-
maður í Fífilgerði, sem þá hafði
dvalist í nokkur ár við garðyrkju-
og skógræktarnám í Ameríku.
Jón boðaði til fundarins með það
í huga að félagið yrði landsfélag,
og var stofnun þess samþykkt
samhljóða af fundarmönnum og
hlaut nafnið Skógræktarfélag
Islands. En nokkrum vikum síðar
var stofnað á Þingvöllum annað
félag með sama nafni.
Árið 1932 var síðan nafni þess
félags sem hér var stofnað breytt
í Skógræktarfélag Eyfirðinga.
Jón var fyrsti formaður þess.
Starfssvið félagsins varð því
Eyjafjarðarhérað og 1937 gekk
það í landsfélagið sem stofnað
var á Þingvöllum.
Guðmundur Karl Pétursson
gegndi formannsstöðu í félaginu í
rúm 20 ár. Um það bil sem hann
tók við forménnsku var veitt
heimild til þess að taka deildir
inn í félagið og 1951 var því
breytt í deildaskipt félag. 1977
var félagsforminu aftur breytt, og
nú að mestu í fyrra horf, þ.e.
beina félagsaðild, þó geta félög
sem áhuga hafa á skógrækt gerst
aðilar að félaginu og kjósa þá
fulltrúa á aðalfund þess. Núver-
andi formaður félagsins er Tómas
Ingi Olrich. Skráðir félagar eru
nú um 350.
Helstu verkefni
Friðun lands og gróðursetning
trjáplantna var fljótt meðal
helstu verkefna félagsins. Garðs-
árreitur sem er í landi Garðsár
austan Garðsárgils var girtur
1932. Vaglareitur á Pelamörk
1934, Vaðlaskógur handan Akur-
eyrar 1936, Leyningshólar 1937-
1938. í Kóngsstaðahálsi í Skíða-
dal var girtur reitur 1941, að Mið-
hálsstöðum í Öxnadal 1942 og
1982 að Laugalandi á Þelamörk.
Heimamenn hafa nú tekið við
reitnum í Kóngsstaðahálsi, en
girðingin í Vaglalandi á Þela-
mörk var fljótlega seld Skógrækt
ríkisins.
Auk þessa friðuðu flestar
deildir félagsins sína eigin reiti og
plöntuðu í þá. Stærsta deildin,
Skógræktarfélag Akureyrar, fékk
nærri 90 hektara lands samkvæmt
samningi við Akureyrarbæ úr
landi jarðarinnar Kjarna sunnan
Brunnár innan Akureyrar, þar
sem nú er Kjarnaskógur, útivist-
arsvæði Akureyrar. Það var girt
1951 og fyrstu plönturnar gróður-
settar 1952. Frá því 1952 hefir
félagið plantað í brekkurnar á
Akureyri frá Sigurhæðum og suð-
ur að Brunná. Jón Kristjánsson
var ötull forystumaður í því starfi
um mörg ár. 1976 var gerður
samningur við Hitaveitu Akur-
eyrar um plöntun umhverfis hita-
veitulögnina í brekkunum sunn-
an bæjarins og er því verki senn
lokið.
Einnig hefir Skógræktarfélag
Eyfirðinga fylgst með ýmsum
smærri gróðurreitum og veitt þar
aðstoð eftir þörfum.
Gróðrarstöðin í Kjarna
Árið 1946 var samþykkt. að koma
upp gróðrarstöð í landi Steina-
gerðis, sem var kotbýli frá
Kjarna. Liggur landið að Brunn-
ánni að norðan. Var strax byrjað
á undirbúningsvinnu og vorið
1947 var fyrstu trjánum plantað í
svæðið og sáning trjáfræs hafin.
Það ár var Ármann Dalmannsson
ráðinn starfsmaður félagsins og
var hann síðan framkvæmda-
stjóri þess til ársins 1968.
Plöntuuppeldið var erfitt á
fyrstu árum gróðrarstöðvarinnar.
Landið vantaði skjól og því var
strax byrjað að planta skjólbelt-
um og limgirðingum. Til þess var
einkum notað birki og víðiteg-
undir, fyrst gulvíðir og þingvíðir
og síðar viðja. Einnig greni, fyrst
rauðgreni en líka blágreni og
sitkagreni.
Fyrst var sléttaður reitur í
ofurlitlu skjóli við Steinagerðis-
hólinn suður undir Brunnánni.
Birki, lerki og furu var sáð undir
striga, en útbúnir nokkrir karmar
með gleri eða rimlum yfir grenið.
Plönturnar voru síðan dreifsettar
2-3 ára. Vatnsleiðsla var lögð úr
ánni nokkur hundruð metrum
ofar, en fallhæð var lítil og kraft-
urinn á vatninu því oft lítill í
þurrkatíð þegar minnkaði í ánni.
Jarðveginn þurfti einnig að bæta
og það tók sinn tíma. Faðir minn
greip því til þess ráðs að setja
niður dálítið af stiklingum í lóð
sína að Aðalstræti 62 og dreif-
setja þar sumt af sáðplöntunum í
skjóli fyrstu gróðrarstöðvarinnar,
sem nú er Minjasafnsgarðurinn.
Þarna var m.a. fyrstu asparstikl-
ingunum stungið niður. Einnig
var leigð aðstaða í gróðrarstöð
Ræktunarfélags Norðurlands og
þar var mestöll sáning og nokkuð
af dreifsetningunni í nokkur ár
eftir 1950, en síðan fluttist upp-
eldið að fullu í Kjarnaland.
Miklar framfarir
Og framfarir hafa orðið miklar í
stöðinni eftir því sem þekking og
tækni hefir aukist. Fyrsta stóra
gróðurhúsið var byggt 1980, með
dyggum stuðningi frá KEA í
tengslum við 50 ára afmæli
félagsins. Nú eru stóru plasthúsin
3, og tvö þeirra þegar upphituð,
en auk þess 13 hús klædd plast-
dúk. Sjálfstýrð vökvun er nú um
nær alla stöðina. Svonefndir fjöl-
pottabakkar voru teknir upp fyrir
5 árum. Er þá sáð beint í pottana
og síðan fara plönturnar í þeim
til gróðursetningar.
Nú mun vera um hálf milljón
plantna í uppeldi í gróðrarstöð-
inni.
Gróðursetningin óx fljótt og
1960 voru gróðursettar 110.000
plöntur. Nokkuð dró úr gróður-
setningu um tíma, en nú er hún
aftur vaxandi og áætlað er að
planta um 200.000 plöntum í ár.
Margar tegundir hafa verið gróð-
ursettar, en lerki og stafafura
hafa vaxið sérstaklega vel.
Fjölbreytt framleiðsla
Fyrstu árin var gróðursetningin
nær eingöngu í sjálflioðavinnu.
Oft voru stórir hópar sjálfboða-
liða og sumir létu sig sjaldan
vanta. Það var heldur ekki slegið
slöku við hjá þeim sem mest
mæddi á í' þessari gróðursetn-
ingu. En auk formanns og fram-
kvæmdastjóra minnist ég sérstak-
lega þeirra feðga Þorsteins og
Tryggva Þorsteinssonar, sem þá
voru helstu máttarstólpar Skóg-
ræktarfélags Akureyrar. Um
tíma unnu hópar 12-14 ára
drengja að gróðursetningu og
greiddi Akureyrarbær laun
þeirra.
Auk skógarplantna hafa garð-
plöntur verið ræktaðar í gróðrar-
stöðinni í Kjarna og hefir félagið
haft af þeim verulegar tekjur. Á
síðustu árum hefir orðið mikil
aukning í framleiðslu og fjöl-
breytni hennar. Valgerður Jóns-
dóttir sér nú um verkstjórn í
gróðrarstöðinni.
Sala jólatrjáa og greina koma
snemma til og nú er töluvert
höggvið árlega í eigin skógarreit-
um. Þörf fyrir grisjun hefir stöð-
ugt aukist og hefir verið gert
verulegt átak í grisjun nú síðustu
árin.
Ræktun skjólbelta hefir lengi
verið á döfinni, en erfitt að gera
þar stórt átak. Þó hafa einstaka
bændur komið upp álitlegum
beltum.
Eitt hlýlegasta
útivistarsvæöi landsins
Á meðan ungskógurinn var að
vaxa úr grasi í reitum félagsins
voru þeir að mestu lokaðir um-
ferð. En nú hefir orðið þar breyt-
ing á og er aðsókn fólks að þeim
ört vaxandi, einkum í Kjarna-
skóg. En 1972 var gerður samn-
ingur við Akureyrarbæ um rekst-
ur útivistarsvæðis þar. Hallgrím-
ur Indriðason tók við stöðu fram-
kvæmdastjóra Skógræktarfélags
Eyfirðinga 1976 af Gunnari Finn-
bogasyni. Kom því í hans hlut
með góðum stuðningi annarra að
skipuleggja útivistarsvæði í
Kjarna, en hann hafði m.a. lagt
stund á landnýtingarfræði í Nor-
egi. Stöðugt er unnið að því að
bæta þar aðstöðu til útivistar og
nú hefir verið bætt við svæði allt
norður í Naustaborgir og er þeg-
ar byrjað að planta í það svæði.
Verkstjóri í skógarreitum og úti-
vistarsvæði er nú Aðalsteinn Sig-
fússon.
Fólk sem ekki hafði komið í
Kjarnaskóg fyrr en eftir að hann
var opnaður sem útivistarsvæði
hefi ég heyrt lýsa undrun yfir því
að slíkur reitur skyldi leynast hér
í næsta nágrenni bæjarins. Við
sem nánast uxum upp með þess-
um skógi urðum ekki vör við
neina stökkbreytingu, en sáum
Kjarnamóana breytast ár frá ári
jafnt og þétt, þar til þeir urðu að
Kjarnaskógi, sem nú telst eitt
hlýlegasta útivistarsvæði
landsins. Svipað á við um fleiri
skógarreiti á félagssvæðinu.
Að lokum
Margs væri enn hægt að minnast
úr starfi félagsins, en það læt ég
öðrum eftir að sinni. Fárra er get-
ið sem vel unnu, en margir eru
geymdir en ekki gleymdir. Starf
þeirra mörgu sem unnið hafa fyr-
ir félagið skilar sér í hverjum
þeim árssprota, sem upp vex
vegna framlags þeirra.
Lítið hefir verið fjallað um
starf félagsdeildanna nema upp-
byggingu Kjarnaskógar. Ekki
hefir heldur verið getið um aðra
skógrækt í héraðinu t.d. á vegum
einstaklinga og sveitarfélaga,
sem á ýmsan hátt hefir tengst
starfi Skógræktarfélags Eyfirð-
inga. 60 ár er ekki langur tími í
sögu skóga, en Skógræktarfélag
Eyfirðinga hefir þó markað spor
þar sem fá voru fyrir. Ósk mín er
sú að sem flest þeirra veröi til
heilla fyrir framtíðina.
Jón Dalmann Ármannsson.
Höfundur er skrifstofumaöur og fyrrum
starfsmaður Skógræktarfélags Kvfirð-
inga.
í Kjarnaskógi við sólsetur.
Mynd: RÞB
Garðyrkjustöðin á Grísará
Sími
96-31129.
Rósir. Bóndarósir. Mold í sekkjum og
3 1 pokum. Blómstrandi dahlíur,
frauelsblóm, bláhnoður, nellikur o.fl.
Matjurtafræ og kryddjurtafræ. Acrýldúkur og jarðvegsdúkur.
Aburður, tilbúinn og lífrænn.
V/SA
Opið frá kl. 13.00 til 18.00 alla daga.