Þjóðviljinn - 27.01.1955, Blaðsíða 7

Nefnd sú er úthlutar frið-
arverðlaunum Stalíns kunn-
gerði hinn 21. desember síð-
astliðinn hverjir skylduhljóta
verðlaunin fyrir árið 1954. í
hópi þeirra er verðlaunin
hjutu var Felix Iversen, próf-
essor við háskólann í Hels-
inki.
Hinn 4. janúar þ. á. voru
prófessor Felix Iversen afhent
verðlaunin við hátíðlega at-
höfn er fram fór í Kreml.
Viðstaddir athöfnina voni
fjölmargir sovézkir vísinda-
menn, meðilar akademíu Sov-
étríkjanna, prófessorar og
kennarar Moskvuháskóla, full-
trúar félagssamtaka, iðnfyrir-
tækja og samyrkjubúa.
Viðstaddur var og sendi-
hen-a Finnlands í Sovétríkj-
unum, O. Qarts.
Meðili úthlutunarnefndar
friðarverðlauna Stalíns, Alex-
ander Fadééff, rithöfundur,
afhenti prófessor Iversen
verðlaunin og flutti aðalræð-
una. Hann sagði meðal ann-
ars:
,,Við heilsum yður sem
framúrskarandi forystmnanni
friðarsinna í Finnlandi og ó-
þreytandi baráttumanni fyrir
málstað friðarins á alþjóða-
vettvangi. 1 þinni peraónu
heilsum við hinni finnsku
þjóð, sem á síðustu árum hef-
ur ekkert sparað til að efla
friðsamleg og vinsamleg sam-
ekipti þjóða á milli.
Hinar friðarsinnuðu þjóðir
Norðurlanda komast ekki hjá
því að hlýða á rödd yðar er
þér segið, og hafið þá fyrst
og fremst Noreg, Danmörk og
ísland í huga: „Við hljótum
að krefjast þess að Norður-
lönd losni úr hinni niðurlægj-
andi ánauð Atlanzhafsbanda-
lagsins." Milljónir manna í
öllum löndum heims styðja
hina ötulu baráttu yðar fyrir
banni á múgmorðstækjum, og
ekki sízt nú er stjórnendur
hins árásarsinnaða Norður-
Atlanzhafsbandalags hafa
gert ráðstafanir til að beitt
verði kjamorkuvopnum í
styrjöld þeirri sem aftur-
haldssöm öfl æsa stöðugt til.
Ástæða er þó til að ætla að
þjóðir heimsins láti ekki aft-
urhaldsöflum þessum haldast
það uppi að fremja þann glæp
gegn mannkyninu. Tæplega er
ástæða til að efast um að afl
milljóna manna í öllvun lönd-
um heims geti komið í veg
fyrir endurreisn hernaðar-
stefnu í hjarta Evrópu og
klofningu álfunnar í tvær
mótstæðar fylkingar og að
sameinað afl þessa fjölda
komi í framkvæmd sameigin-
legu öryggiskerfi fyrir Evr-
ópu.“
Margir fleiri fluttu við
þetta tækifæri ræður til heið-
urs Felix Iversen og lögðu
áherzlu á mikilvægi starfs
hans sem gamalreynds for-
ystumanns pasífistahreyfing-
arinnar á Norðurlöndum og
varaforaeta félags finnskra
friðarsinna.
Að lokum tók heiðursgest-
urinn, prófessor Felix Iversen
til máls og mælti á þessa
leið:
Ég harma að ég skuli ekki
geta ávarpað ykkur á móður-
máli ykkar því að verið gæti
að í því máli gæti ég fundið
orð til að lýsa þeim tilfinn-
ingum sem nú ríkja í hug
mér. Á engu því máli sem
EFLUM
ÁLSTAÐ
ARINS
Eæða iinnska
prófessocsins Feiix
Iversen við mótiöku
friðarverðlaunanna
14. þ.m.
mér er kunnugt gæti ég lát-
ið í ljós þær tilfinningar
þakklætis og vnrðingar sem
nú hafa gripið mig fyrir þann
heiður og vináttuvott sem mér
hefur verið sýndur. Ég get
einungis borið fram mínar
einlægustu þakkir og ieitast
við í starfi mínu að vera
verður þessa mikla heiðurs.
Ég veit vel — og það ger-
ir mér léttara fyrir — að ég
Felix Iversen
er hér sem fulltrúi þjóðar
minnar og lands og er hingað
kominn til að taka á móti
votti viðurkenningar er þjóð
mín hlýtur fyrir framlag
sitt til málstaðar friðarins
í heiminum. Ég veit að baki
mér standa þúsundir ein-
lægra finnskra friðareinna
og árnaðaróskir þeirra fylgja
mér hingað. í>að er mér því
mikil ánægja að flytja yður
hinar hjartanlegustu kveðjur
þeirra.
Kæru vinir: Er þið hafið
nú kallað mig hingað á þenn-
an stað þá er það fyrst og
fremst sökum starfa minna
sem vísindamanns og félags-
málafrömuðar. Verið getur að
ég hafi náð nokkrum árangri
á þessum sviðum, en þegar á
unga aldri lét ég að baki mér
alla viðleitni til að ná frægð
og hylli en gekk í flokk þeirra
sem börðust fyrir friði meðal
manna og á þessu sviði hef
ég alla tíð gegnt hlutverki
sáðmannsins. Ég hreifst af
hugsjónum pasífismans sem
berst fyrir afnámi hverekyns
vopnaðs valds. Ég fékk áhuga
fyrir fyrstu kvekurunum í
Ameríku, þangað sem þeir
fóru vopnlausir til að lifa við
hlið Indíánanna sem vinir,
ráðgjafar og samverkamenn
þeirra, enda þótt aðrir evr-
ópískir landnemar óttuðustþá
og hötuðu. Ég fékk virðingu
fjuir hinum sænska konungi
Öskari n. sem hætti við styrj-
aldarfyrirætlanir gegn Noregi
árið 1905 að áeggjan alþýðu
í Stokkhólmi, en tók í þess
stað upp samningaviðræður
og lyktaði þeim með því að
bandalag Svíþjóðar og Noregs
leystist upp. Við mótun hinn-
ar friðareinnuðu lífsskoðunar
minnar varð ég einnig fyrir
áhrifum frá Léf Tolstoj og
Victor Hugo.
Hin friðareinnaða lífsskoð-
un mín er óhagganleg. En
hún hefúr aldrei hindrað það
að ég Ieitaði samvinnu við
aðra friðarsinna og friðar-
sinnuð samtök. I samtökum
pasífista studdi ég ávallt
hugmynd hinnar víðtækustu'®"
samvinnu og víðsýni í skoð-
unum varðandi málstað frið-
arins. Innan félaga Samein-
uðu þjóðanna, en ég er vara-
formaður heimssambands
þeirra, hef ég ávallt stutt
hugsjón mannúðar: að í starfi
Sameinuðu þjóðanna gæti meir
mannúðar og samhugar.
En, eins og ég sagði, starf
mitt er einungis starf sáð-
mannsins. Það að úthlutunar-
nefnd friðarverðlauna Stalíns
hefur séð sér fært að veita
einnig slíku starfi í þágu
friðarins viðurkenningu, enda
þótt það sé unnið á þessum
sérstöku sviðum og árangur-
þess láti ekki mikið yfir sér,
álít ég sem viðurkenningu
hennar á hverskonar starfi í
þágu friðarins hvar sem það
fer fram.
Það að mér skuli á síðast-
liðnum fimm árum hafa ver-
ið fæi't að taka þátt í starfi
alheims friðarhreyfingarinn-
ar, lít ég á sem mikinn við-
burð í hinu margra ára starfi
mínu til varnar friðnum.
Heimurinn á í dag við hin
alvarlegustu vandamál að
stríða. Hin gamla pólitík hef-
ur nú fengið í hendur ný
vopn, kjarnorkuna, og ógnar
nú tilveru alls mannkyns.
Samþykki franska þingsins
nýlega við endurhervæðingu
.Vestur-Þýzkalands er alvar-
legt áfall fyrir viðleitni
—— Fimmtudagur 27. janúar
manna til vemdar friði.
Við slíkar aðstæður er eðli-
legd: að margur hallist að
þeirri skoðun að friðaröflin
séu of veik til að veita mót-
stöðu öflum styrjaldar og
eyðingar. Á þeim 35 árum
sem ég hef tekið þátt í starf-
semi til verndar friði hef ég
oft heyrt setningar sem þessa:
„Leggið þið niður baráttu
ykkar fyrir friði, þið hljótið
að sjá að í þessum heimi er
ekki hægt að mæta vaidi nema
með valdi.“ En ef ég hagaði
mér eftir þessu þá myndu r
fyrsta lagi mótsetningarnar
ekki leysast með því: friðsam-
leg lausn þeirra yrði einung-
is enn erfiðari. I öðru lagi,
þeim mun meir sem valdbeit-
ingartæki liaugast upp, þeim
mun hörmulegri afleiðingar
hefur beiting þeirra, (vopna).
1 þriðja lagi, ef ég, og at-
kvæðamiklir baráttumenn fyr-
ir málstað friðarins, hyrfum
fi'á málstað okkar og gengj-
urn í lið stríðsæsingamanna
og valdbeitingareeggja, þá
myndu hernaðarsinnarnir
hrósa sigri. Þeim myndi þá
heppnast að þjappa sér sam-
an í enn hættulegri klíku
stjTjaldarsinna, klíku sem
við erum reiðubúin að berj-
ast gegn og reyna að sundra.
Kæru vinir: Öfl friðarins
eru ekki á undanhaldi. Þau
efiast stöðugt., öllum til mik-
illar hamingju: — getum við
sagt. Að öðrum kosti væi'i allt
tapað. Öfl fi’iðarins, og ein-
ungis þau, geta leyst það
vandamál hversu örðugt sem
það annars reynist. Eflum
málstað fi'iðarins, berjumst
f^TÍr framkvæmd hugsjóna
friðar og vináttu. 1 því er
von okkar, þar við liggur
framtíð og liamingja barna
okkar.
Að lokum ætla ég að segja
ykkur af mynd sem ég sá í
æsku og enn stendur mér
skýrt fyrir hugskotssjónum.
1955 — ÞJÓÐVIUINN — (7
Hún var sem slík ekki svo
mjög frumleg. Verið getur að
helzti sérkennileiki hennar
liggi fyrst og fremst í því að
ég hef aldrei gleyrnt henni.
Styrjöld hafði skollið á og
herlið fór yfir landamæri ná-
grannai'íkis. En hermennimir
urðu furðu lostnir er þeir
mættu engum óvini. Þeir
höfðu þegar lagt um tug kiló-
metra að baki er þeir heyrðu
söng úr fjareka, söng er þeir
könnuðust við, angurværan
söng um náttúruna., heimilið
og átthagana. Og brátt komu
þeir auga á fólk, konur, karla
og börn í fögrum búningum.
Allt þetta fólk kom til móts
við þá með söng og blómum.
Nokkrir karlmannanna og
kvennanna bái'u reifabörn á
handlegg sér. Ég man eftir
einum stað í þessum söng er
háar og silfurskærar raddir
kvennanna runnu saman í
fagran samhljóm. Ég hef og
heyi't þetta nú í mörgum
. verkum. Hjarta mitt fylltist
gleði yfir hinni miklu fegurð
lífsins, yfir hinu mikla afli
sem með manninum býr. Og
hjarta hermannanna viknaði
undir vígklæðunum. Nokkur
riffilskot heyrðust, en brátt
tóku allir að syngja saman,
og styi’jöldinni lauk. Allt varð
svo sem það var áður en
hún hófst.....
Þessi mynd hefur aukið
mér þor i fjölmörgum erfið-
leikum. En einni spurningu
lætur hún ósvarað: Hver er
sú þjóð sem hefur til að bera
þá óhvikulu trú á lífið, þá
dirfsku og það hugrekki sem
þarf til að sigra illt með
góðu?
En þetta vandamál hefur
nú þegar tekið að skýrast
fyrir mér.
Kæru vinir: Enn þá einu
sinni læt ég í ljós hjartan-
legt þakklæti mitt fyrir allt
það sem gert hefur mér þenn-
an dag ógleymanlega fagran.
Jón Eyþórsson sextugur
Fyrir 60 árum í dag fæddist
Jón Eyþórsson veðurfræðing-
ur á Þingeyrum norður. Hann
varð stúdent 1917. Las veðui'-
fræði og náttúrufræði við
Hafnarháskóla og síðan vcð-
urfræði og jarðeðlisfræði í
Jón Eyþórsson
Oslo og lauk cand. mag. prófi
þar. Árin 1921-’26 vann hann
sem veðurfræðingur við veð-
urstofuna í Bergen, en árið
1926 gerðizt hann veðurfræð-
ingur hjá Veðui'stofunni hér
og hefur verið það síðan. Ann-
að aðalstarf hans og áhuga-
mál hefur verið jöklarann-
sóknir og hefur hann haft
með höndum samfelldar mæl-
ingar á breytingum skriðjökla
hér á landi í aldarfjórðung,
eða síðan 1930. Eru það
fyretu samfelldu rannsóknirn-
ar á íslenzkum jöklum. Árið
1936 annaðist hann undirbún-
ing Vatnajökulsleiðangursins
og var fararetjóri ásamt. próf.
Ahlmann. Og 1950 lagði hann
aftur til atlögu við Vatnajök-
ul og undirbjó og stjórnaði
íslenzk-franzka leiðangrinum
er mældi með bergmálsmælum
landið undir Vatnajökli og
gerði síðan landslagskort af
landinu undir jöklinum. Sama
ár var hann helzti hvatamað-
ur að stofnun Jöklarann-
sóknafélags íslands og hefur
verið formaður þess síðan og
ritstjóri Jökuls, tímarits þess.
Auk þess hefur hann með
höndum athuganir á ísreki í
hafinu norðan íslands. Hefur
Jón Eyþórsson því valið sér
ærið verkefni í þessu mesta
jöklalandi álfunnar. — Hefur
hann skrifað margt ritgerða
um þessi efni, auk annars, svo
sem þiággja bóka um fjalla-
ferðir í félagi við Pálma Hann-
esson rektor. Þá hefur hana
Framhald á 11. síðu.