Þjóðviljinn - 06.05.1960, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 6. maí 1960
JÖSEPSSON skrifar um GenfarráSsfefnuna
ÞVERBRESTURINN
í AFSTÖÐU ÍSLANDS
LUÐVIK
Ég hef áður í ummælum mín-
um um Genfarráðstefnuna vik-
ið að því nokkrum orðum, að
þar hafi komið fram frá hálfu
ríkisstjórnar íslands alvarleg-
ur veikleiki, sem vel hefði get-
að leitt til stórtjóns fyrir mál-
stað okkar í landhelgismálinu.
Vegna þess, að sá þverbrest-
ur, sem þarna gerði vart við
sig, er enn til staðar og getur
hvenær sem er ógnað stöðu
okkar í landhelgismálinu aft-
ur, tel ég nauðsyniegt að víkja
nokkru nánar að þessu veik-
leikamerki.
Því er oftlega haldið fram í
skrifum um landhelgismálið, að
þjóðin sé einhuga í máiinu og
að af þeim ástæðum sé ekki á-
stæða til að vera með tor-
tryggni út í einn eða neinn í
málinu.
Það er að vísu rétt, að þjóð-
in er einhuga í málinu, en þrátt
fyrir það má ekki loka augun-
um íyrir þeirri staðreynd, að
ýmsir stjórnmálaforingjar þjóð-
arinnar, ganga ekki heilir til
verks í baráttunni fyrir fulln-
aðarsigri í landhclgismálinu.
Enginn vafi er þó á því, að
stjórnmálaforingjar þeir, sem
þannig er ástatt um, vilja, eins
og þjóðin öll, sigur íslands í
landhelgismálinu, en það er
annað sem gerir þeim erfitt
fyrir um einbeitta og örugga
íramkomu í málinu.
\
Og það voru einmitt veikleik-
ar af þessu tagi, sem komu
fram á siðustu Genfarráðstefnu
um landhelgismálið og það er
á þessum veikleikum, sem
þjóðinni allri ber að hafa gæt-
ar á næstunni í þeirri baráttu,
sem nú er framundan í iand-
helgismálinu.
Samherjar og andstæð-
ingar í landhelgis-
málinu
Strax í byrjun Genfarráð-
stefnunnar kom það fram, eins
skýrt og verða mátti, hverjar
þjóðir eru raunverulega sam-
herjar okkar og hverjar. eru
andstæðingar. Samherjarnir eru
þær þjóðir, sem þegar hafa 12
mílna almenna landhelgi og þá
um leið 12 mílna fiskveiðiland-
helgi og hinar sem hafa 12
mílna fiskveiðalandhelgi eða
þar yfir.
Þessar. þjóðir eru nú 31 tals-
ins.
Andstæðingar okkar í land-
helgismálinu eru hins vegar
þær þjóðir, sem harðast berjast
gegn 12 mílna reglunni og lýsa
þvi yfir að þær vilji hafa land-
helgina sem alira þrengsta.
Nánari skilgreining leiðir í ljós,
að samherjar okkar eru: Sósíal-
istísku ríkin, flest Arabarikin,
og Suður- og Mið-Amerikurik-
in og nokkur ríki í Asíu.
Leiðandi ríki í þessum hópi
á ráðstefnunni í Genf voru:
Sovétríkin, Mexikó og Saudi-
Arabía.
Helztu ríkin í hópi andstæð-
inganna eru: Bandaríkin, Vest-
ur-Evrópuríkin (Bretlánd,
Frakkland, Belgía, Holland,
Spánn, Portugal, Þýzkaland
ofl.), Japan, Ítalía, Grikkland
og að lokum varð Kanada al-
gjör bandamaður þessara and-
stæðinga okkar. Með þessum
andstæðingum okkar eru: Dan-
mörk, Noregur, Svíþjóð og
Finnland.,
Þannig stóðu fylkingar á
Genfarráðstefnunni: Annars
vegar andstæðingar okkar, hins
vegar samherjar okkar.
Fylkingarnar voru svipaðar
að stærð, en auk þeirra var svo
nokkur hópur ríkja, sem raun-
verulega var skoðanalítill um
megin deilumálin, og raunveru-
lega ósjálfstæð leppríki. í þess-
um hópi voru t.d.: Páfaríkið og
Monte-Carlo sem engin ríki eru,
og Austurríki, Sviss og Luxem-
borg'. Þá. voru qlgjör leppriki
Bandaríkjanna eins og Suður-
Kórea og Suður-Viet-Nam og
Formósu-Kína. Hins vegar voru
ekki á ráðstefnunni Kína með
sína 700 milljónir íbúa, ekki
Norður-Kórea, ekki . Norður-
Viet-Nam. og ekki Austur-
Þýzkaland.
Hálívelgja og hik
Og nú skyldu menn halda,
að minnsta kosti allir þeir sem
hugsa um landhelgismálið eitt,
að afstaða íslands hafi auðvitað
ekki getað verið nema ein til
þessara meginfylkinga á ráð-
stefnunni, en það er, að standa
í einu og öllu með samherjum
okkar og gera stöðu þeirra, sem
sterkasta á ráðstefnunni.
En einmitt þegar velja þurfti
á milli þessara fylkinga, kom
veikleiki ríkisstjórnarinnar. í
ljós. Þá gat hvert mannsbarn
séð þann þverbrest, sem raun-
verulega var til staðar í afstöðu
íslands í landhelgismálinu. I»á
sögðu til sín önnur pólitísk
tengsl ríkisstjórnarinnar við
andstæðinga okkar í landhelgis-
málinu.
Þá var eins og að höfuðand-
stæðingarnir, Bandaríkin og
Bretland hefðu að meira eða
minna leyti vald yfir ríkisstjórn
íslands.
Áhrifavald þeirra kom svo
fram í hikandi afstöðu íslands
á ráðstefnunni og hálfvelgju í
framkomu.
Hér var Nato-pólitíkin í
gangi, hór voru allar brýning-
arnar um vestræna samvinnu
og um vestræn vinaríki, vest-
rænt lýðræði o.s.frv. Sömu
brýningarnar og við fengum að
kenna á um vorið 1958, þegar
ákviirðunin var tekin um 12
mílna fiskveiðilandhelgi við
ísland.
Þá sýndi það sig, að þeir ís-
lenzkir stjórnmálamenn, sem
voru veikastir fyrir þessum
brýningum, og þá óttuðust meir
um Nato og „vestræna sam-
vinnu“, en um landhelgismál
íslands voru einmitt sömu
mennirnir og nú ráða í ríkis-
stjórn íslands.
Þverbrestknir koma
í ljós í Genf
Hér skal í örstuttu máli drep-
ið á nokkur atr.iði, sem augljós-
lega sýna þessa þverbresti í aí-
stöðu íslands, eins og þeir
komu fram á ráðstefnunni í
Genf.
1. Fyrsta ræða utanrikisráð-
herra.
í þessari ræðu var ekki tek-
ið undir tillögur samherja okk-
ar eins og Sovétríkjanna og
Mexíkó með einu einasta orði,
þrátt fyrir óskir okkar Her-
manns Jónassonar þar um. Til-
lögur beggja þessara ríkja upp-
fylltu þó algerlega óskir okkar
og tillaga Mexikó gerði jafnvel
ráð fyrir 18 milna fiskveiði-
landhelgi.
í ræðunni vildu ráðherrarn-
ir endilega lýsa yfir því, að ís-
land vildi helzt scm þrengsta
almenna landhelgi, en slík yfir-
lýsing var auðvitað gerð fyrir
andstæðinga okkar, en gegn
samherjum okkar.
Neitun ráðherranna á að
taka undir tillögur samherj-
anna og krafa þeirra um að
lýsa yfir stefnu um þrönga
landhelgi, sýndi auðvitað að
hugur þeirra var bundinn við
andstæðingana, við það að ná
samningum við þá.
2. Bræðingstillaga Banda-
ríkjanna og Kanada.
Fyrsta viðbragð íslenzku rík-
isstjórnarinnar við þessari
hættulegu tillögu var að flytja
skyldi breytingartillögu við
hana og styðja liana svo á eft-
ir.
Hér komu fram óheilindi og
hugsun urn sérsamninga við
andstæðingana. Talið um brejd-
ingartillögu frá íslandi stór-
veikti stöðu okkar samherja, en
andstæðingarnir montuðu af
því að þeir hefðu Island á sínu
bandi.
3. 18 ríkja tillagan.
Ríkisstjórn íslands virtist
engan áhuga hafa á þessari til-
lögu og við tókum engan þátt
í að styðja hana í umræðum.
4. Síðari ræða utanríkisráð-
lierra.
Þar var því beinlínis lýst yf-
ir, þvert gegn vilja okkar Her-
manns Jónassonar, að ísland
vildi fallast á þrönga almenna
landhelgi að því áskyldu að
viðhlítandi reg'lur yrðu um
fiskveiðilandhelgina. Þessi yf-
irlýsing var auðvitað eins og
tilboð íslands um samninga við
andstæðingana, enda tóku brezk
blöð strax upp þessa yfirlýs-
ingu og bentu á þennan mögu-
leika.
5. Orðrómurinn um sérsamn-
inga íslands.
Allan síðari hluta ráðstefn-
unnár gekk látlaus orðrómur
í enskum blöðum og á ráðstefn-
unni um að 6 mílna ríkin væru
að semja við ísland.
Enska blaðið Observer til-
kynnti beinlínis, að samningar
Bretlands og íslands byrjuðu
strax og búið væri að sam-
þykkja bræðingstillögu Banda-
ríkjanna og Kanada á ráðstefn-
unni.
Ríkisstjórn fslands hreyfði
aldrei hönd eða fót til þess að
mótmæla þessum sögusögnum,
énda kannski ekki svo gott fyr-
ir hana að gera það.
6. Flogið til London.
Og svo kom fréttin um það
að forsætisráðherra fslands
væri kominn til London til þess
að semja um landhelgismálið.
Og skyndilega fljúga "þeir
Gu.ðm. í. og Bjarni Benedikts-
son fr.á Genf til London til
viðræðna við Ólaf. Við Her-
mann Jónasson fengum ekkert
um för þessa að vita fyrr en á
eftir.
Um þetta leyti var altalað í
hópi fréttamanna á ráðstefn-
unni, að samið hefði verið við
ísland. Samherjar okkar á ráð-
stefnunni treystu auðvitað ekki
lengur á fsland.
7. Breytingartillagan flutt.
Og svo ákveður ríkisstjórnin,
að breytingartillaga við bræð-
inginn skuli flútt, þrátt fyrir
andstöðu okkar Hermanns Jón-
assonar.
Þar með lýsti fsland því yfir,
að það væri reiðubúið að sam-
þykkja sem almenna reglu um
fiskveiðilandhelgi, minna en 12
mílur, eða 12 mílur með 10 ára
sögulegum veiðiréttindum, að
því tilskyldu, að vísu, að ísland
nyti sérstöðu innan 12 mílna.
Breytingartillagan kom á há-
punkti þess taugastríðs, sem
háð var á ráðstefnunni á milli
12 mílna reglunnar og 6 mílna
reglunnar. Barizt var af mikl-
um ákafa um afstöðu nokkur.ra
tiltölulega óákveðinna ríkja,
eða pólitískt ósjálfstæðra.
Öllum fulltrúum á ráðstefn-
unni var ljóst, að það var
Nató-pressan sem var að beygja
ríkisstjórn íslands, að það var
pressa Bandarikjanna og Bret-
lands og vald þeirra á íslenzku
ríkisstjórninni sem var að segja
til sín.
8. Fulltrúi Bandaríkjanna
segir frá samningum íslands
og Bretlands.
Og rétt áður en úrslitaaf-
kvæðagreiðslan fer fram, seg-
ir fulltrúi Bandaríkjanna í
ræðu á ráðstefnunni ‘að hánn
fagni því að vel skúli ttífða
áfram samningum fsíands og
Bretlands um hið sérstaka
vandamál við ísland. Utanrík-
isráðherra okkar benti að vísu
á að það væri misskilningur
Framhald á 10. síðu