Þjóðviljinn - 04.07.1965, Blaðsíða 8

f
3 StÐA — ÞJOÐVItJnm — Sunnttdagur 4. JtíH 1965
Kieynt
• Gleymdi ræðis-
maðurinn að
flagga 17. júní?
• 1 blaðhru 14. September,
Tórshavn, Færeyjum, er 23.
júní birt bréf frá lesanda. á
þessa leið:
VANALIGUR islendskur
KONSUL
Fyri okkum. ið hava Island
kært, var tað ein beiskur biti
át svþlgja, at íslendska n'kis-
stjómín setti sambandsmannin
Tryggva Samuelsen sum konsul
sín í F0royum.
Frá tí bólki, hesin maður
stendur í, hevur „mangan and-
áð kaldliga í garð íslendinga".
Eg skal ikki í hesum sambandi
nema við, hvussu hin íslendski
konsulin r0kir starv sitt, iað
verður hann at standa íslend-
sku rikisstjóminí til svars fyri,
og hon kann spyrja teknar sín-
ar, ið her hava verið.
Men tað má átalast at fs-
lendski konsulin ikki hirðir at
koyra merki Islands á stong á
frælsisdegi íslands — soleiðis
sum hendi seinasta 17. juni.
Islandsvinur.
© Ófriðarhætta
„Frj álslyndir menn tnnan
Demókrataflokksins hafa lagt
til við Stevenson að hann segi
af sér í mótmælaskyni við ut-
anrikisstefnu stjómarinnar. t’að
mun hann þó vart gera, nema
til hemaðaraðgerða komi i Vi-
étnam‘‘.
(Vísir 28. júní 1965).
• 'Nábúarnir'
kallar rússneski Ijósmyndarinn þessa skemmtilegu mynd sína
af tveim storkafjölskyldum.
8.30 Létt HK>rgunlög. Ung-
verskir dansar og fleira.
9.10 Morgunúónleikar a) Tvö
hljómsveitarrerk eftir J. V.
Stamic. HljóBfæraleikarar úr
tékknesku fflharmoníusveit-
inni Ieika; Bfunclinger stj. b)
Ungv. rapsótíía nr. 2 og 6 o.
fl. pianólög eftir Liszt Horo-
witz leikur.
10.30 Prestvígslumessa í Uóm-
kirk junni: Biskup Islands
vígir Sigfús Jón Ámason
cand. theol. sem settan prest
í Miklabæjarprestakalli i
Skagafjarðarprófastsdæmi. —
Vígslu lýsir séra Stefán Lár-
usson í Odda. Hinn nývigði
prestur prédikar.
14.00 Óperan Porgy og Bess, e.
Gershwin f útdrætti. Flytj-
endur: Winter, Williams,
Matthews, Coleman, Long o.
fl. söngvarar, kór og hljóm-
sveit. Stj.: Leman Engel. —
Egill Jónsson kynnir.
15.30 Kaffitfminn: Fimmtíu git-
ara hljómsv. Tommys Garr-
etts leikur.
16.00 Troels Bendtsen kynnrr
þjóðlög úr ýmsum áttum. —
Sunnudagslögin.
17.30 Bamatími: Skeggi As-
bjamarson stjómar. a) Jökull
sönn dýrasaga eftir Lilju
Kristjánsdóttur frá Brautar-
hóli. Höfundur les. b) List-
trúður Drottins, ævintýri eft-
ir Guðrúnu Jacobsem Elfa
Björk Gunnarsdóttir les. c)
Einsöngur: Guðrún Jacobsen
syngtrr fjögur íslenzk lög, v'ð
undirleik Guðrúnar Kristins-
dóttur. d) Lambasetan, sfðari
hluti sögu eftir Jón Trausta.
18.30 Frægir söngvarar syngja:
Helge Rosvænge.
20.00 Samleikur á fiðlu og pi-
anó: Þorv. Steingrímsson og
Weisshappel leika þrjú lög
eftir Sigfús E'narsson.
20.10 Ámar okkar. Jón Á. S-iss-
urarson skólastjóri talar um
Jökulsá á Sólheimasandi.
20.25 Fuglasalinn, óperettulög e.
Zeller: Knittel, Görner, Hoppe
o. fl. syngja með kór og
hTjómsvert; Michalski stjórn-
ar.
20.50 Sitt úr hverri áttúmi.
Stefán Jónsson stýrir þeim
dagskrárlið.
22.10 Frá 12. landsmóti Ung-
mennafélags Islands að Laug-
arvatni. Sig. Sigurðsson skýr-
ir frá viðburðum seinni móxs-
daginn.
22.25 Danslög.
23.30 Dagskrárlok.
Ctvarpið á morgun:
13.00 Við vinnuna.
15.00 Miðdegistónleikar: Al-
þýðukórinn syngur. Sinfóníu-
hljómsveitin í Minneaoolis
leikur lagafl. Myndir á sýn-
ingu eftir Mússorgskij; Dor-
ati stj. Grace Bumbry syng-
ur tvær ariur úr Orfeus og
Evridike eftir Gluck. Juiili-
ard-kvartettinn leikur kvart-
ett nr. 16 (K428) eftir Mozart.
16.30 Síðdegisútvarp: Tutti
Camarata og hljómsv. hans
Raymondo-kórinn, Pepé Jar-
amillo og hljómsveit hans,
Ben Light, Los Panchos- tri-
óið, Charles Magnante og
hljómsv. hans, Julius Patzak,
Susge Vold, Tony Mattola
syngja og leika.
18.30 Þjóðlög frá ýmsum lönd-
um.
20.00 Um daginn og veginn
Skúli Skúlason ritstjóri talar.
20.20 örlagagátan, þættir úr
óratóríu eftir Björgvin Suð-
mundsson. Karlakór Akurevr-
ar syngur undir stjóm höf.
Einsöngvarar: Ingibjörg öl-
afsdóttir, Björg Baldvinsdótt-
ir, Helga Jónsdóttir, Hreinn
Pálsson, Hermann Stefánsson
og Ólafur Magnússon.
20.45 Skiptar skoðanir: Indr’ði
G. Þorsteinsson rith. spyr: Á
að þjóðnýta laxámar? Spum-
ingum svara: Albert Erlings-
son, kaupm., Geir Bachmann
bifreiðaeftirlitsm., Páll S.
Pálsson hæstaréttarlögm. og
Þór Guðjónsson veiðimálastj.
21.15 Útvarp/ frá leikvangi í
Laugardal: Sig. S'g lýsir síð-
ari hluta landsleiks í knatt-
spyrnu milli Islendinga og
Dana.
22.25 von Freiberg hornleikari,
Wlach klarinettuleikari og
Stross-kvarettinn leika tvö
tónverk. a) Homkvintett
(K407) eftir Mozart). b) Klarí-
nettukvmtett op. 34 eftir We-
ber.
23.10 Dagskrárlok.
# Japanska skóla-
stúlku vantar
pennavin
• Japönsk skólastúlka hefur
skrifað Þjóðviljanum og biður
hann að hjálpa sér að eignast
íslenzkan pennavin. Hún heitir
Kayoko Igata og á heim^ 1591
Yoshino, Omuta City, Imkuoka,
Japan. Hún skrifar á ensku.
• Talað var um heimkomu
síldveiðisjómannanna og em
stúlkan taldi á fingrum sér og
sagði svo:
Víst var gott að þeir skruppu
he'm. Að hugsa sér öll blessuð
litlu sjómannabömin sem fæð-
ast í marz næsta vetur!
Höfuðsmaðurinn laug að nuér.
Skömmu eftir að Asja kom tii
hans til að biðja um heimsókn-
arleyfi var gerð húsrannsókn
hjá henni, og til allrar ógæfu
lá bréfið sem ég hafði sen1
henni úr fangelsinu óopið á
borði hennar. — hún hafði o8ki
haft tíma til að lesa það og
eyðileggja. Áttunda apríl var
Asja handtekin og ákærð um
aðild að nemendasamtökunum.
en tveim vikum síðar var henni
sleppt gegn tvöhundruð rúblna
tryggingu.
Auðvitað hatáði ég Vasiléf
höfuðsmann. en mér fannst
fróðlegur persónuleiki. slóttug-
taM__________I I ' ■■
ur rannsóknari úr skáldsögu,
þvi áður hafði ég haldið alla
lögreglumenn vera heimska og
fáfróða haltukjafta.
Öryggislögreglan var til húsa
á Kúdríntorginu. Þangað var ég
fluttur í leiguvagni, við h'ið
mér sat lögregluhermaður. Eg
horfði með ákefð á vegfarend-
ur, — máske sæi ég kunningja
bregða fyrir .... Á götunum
gengu iðnaðarmenn, spjátrung-
ar, menntaskólastúlkur, her-
menn. 1 görðunum blómstnjðu
sýringarunnar.
Við síðustu yfirheyrsluna vai
mér sagt, að fyrir þátttöku
í nemendasamtökum rússneska
sósíaldemókrataflokksins yrðu
éftirtatdir nemendur leiddil'
fyrir dómstól: Erenburg, Osk-
olokof, Neumark, Lvova, Tven-
son, Sokolof og Jakovléva, —
brot á 126. grein, paragraf a.
Auk þess yrði ég ákærður fyr-
ir brot á 102. grein, fyrsta para-
graf, fyrir starf meðal her-
manna. Vasíléf útskýrði glott-
andi: ,,Yður persónulega ber að
dæma til sex ára, en þér slepp-
ið við fjögur ár fyrir æsku
sakir. Þar á eftir — lífstfðar-
útlegð. En þér hlaupizt á brott
þaðan, ég þekki yður....‘'
Nokkrum föngum tókst að
notfæra sér hirðuleysi yfir-
valdsins í Súsjéfka og skipu-
lögðu flóttatilraun, fjórum
tókst að sleppa, ef ég man rétt.
I fyrsta skipti sá ég fangavörð-
inn daufan í dálkinn. Ekki veit
ég hvort hann . var rekinn úr
starfi, en við fengum að súpa
seyðið af þessum viðburði:
okkur var þegar f stað dreift
á önnur fangelsi sem „þátttak-
endum í flóttatilraun".
Varla var ég kominn inn úr
dyrum í Basmannajafangelsinu
þegar eftirlitmaðurinn æpti á
mig: ,,Niður með brækumar".
Það var leitað á mér mjög ná-
kvæmlega. Úr himnarfki lenti
ég f helvíti. Vænn löðrungur
kynnti mig í fljótheitum hinu
nýja skipulagi. I Basmanaia
lýstum V'ð yfir hungurverkfalli.
kröfðumst þess að vera flutlir
í annað fangelsi. Ég man að ég
bað félaga minn að hrækja á
brauðið; ég var hræddur um að
ég stæðist ekki' freistinguna og
fengi mér smábita.
Ég var fluttur í einmennings-
klefa í Bútirkífangelsinu; mer
var þetta sönn refsing, en auð-
vitað skipti aldurinn hér meg-
inmáli: ef mér væri nú boðið
að velja um almenningsklefann
á Súsjévskaja eða einmennings-
klefa, þá myndi ég ekki hika
hið minnsta, en maðurinn á erf-
itt með að vera einn með sjálf-
um sér þegar hann er sautján
ára, já og það án heimsókna,
bréfa, pappírs.
Ég reyndi að ná sambandi
við nágranna með því að banka
veggi, enginn svaraði. Mér var
ekki leyfð nein útivist. Bjart
ljós sumardagsins brauzt inn
um þröngan gluggann. Úti
homi stóð daunill skólpfata. Ég
reyndi að lesa kvæði upphátt,
en vörðurinn hótaði mér
myrkvastofu fjuir bragðið. Ég
krafðist pappírs til að skrifa
yfirlýsingu til öryggislögregl-
unnar; hún var á þá leið, að
„Ilja Erenbúrg, sem hafður er
í haldi í gæzlufangelsi Moskvu-
borgar"1 vilji ekki lengur sltja
bak við lás og slá: ,.Fer þess
á leit, að ég verði þegar í s'að
ieystur úr varðhaldi. Ef það á
að svelta mig eða gera mig
brjálaðan áður en dómur fell-
ur, þá bið ég um tilkynningu
þess efnis'*. Ég endurskrifa
þessar línur hlæjandi, en mér
var sízt hlátur í hug þegar
ég skrifaði þær. Yfirlýsmg
þessi var númeruð og henni
bætt við málsskjölin.
Fangelsislæknirinn komst ?ð
þeirri niðurstöðu, að ég væri
orðinn alvarlega taugaveiklað-
ur. Það var margt, sem hann
ekk' vissi: ég hélt áfram að
hugsa um ýms flokksvanda-
mál, hvort nota mætti sam-
vinnufélög í þágu flokksstarfs-
ins, um nokkra verkamenn i
Gúzjonverksmiðjunum sem
hefði þurft að ýta undir; tók
saman pappírsiaust ,,svar til
Plékhanofs1’. Ég hugsaði lifca
um það, að nú hefði Asja 'ok-
ið prófum. innritazt á ,,Æðri
námskeiðin", — varla myndu
leið'r okkar liggja saman aft-
ur. I fangelsinu hugsaði ég ekki
aðeins um þetta: ég hugsaði um
lífið, um nokkur mikil vanda-
mál, sem mér voru ekki fyll'-
lega Ijós og ég hafði ekki mátl
vera að að sinna áður. I stut.tu
máli sagt: fangelsið er góður
skólí ef þú ert ekki barinn
eða píndur og ef þú veizt, að
það voru óvinir sem fangelsuðu
þig, og samherjar þínir minn-
ast þín með vinsemd.
,,Með öllu hafurtaski....“ Ég
hélt ég yrði fluttur á nýjan
stað, en mér var þá sýnt skjal:
.Skrifið undir!“ Ég mátti
ganga laus þar til dómur félli,
en ég skyldi vera undir eftir-
liti lögreglunnar og yfirgefa
Moskvu þegar í stað, fara til
Kíéf.
Ég gekk út á Dolgorúkov-
skaja og var sem steini lost-
inn. öllu er hægt að gleyma,
en ekki þessu. Á friðartímum
í friðarlandi elst maðurinn upp.
lærir, giftist, starfar, veik'st,
eldist; hann getur lifað a'la
ævi án þess að skilja hvað
frelsi er; að líkindum finnst
honum hann jafnan vera eins
frjáls og hver heiðvirður borg-
ari, gæddur venjulegu ímynd-
unarafli, hefur rétt til að vera-
Þegar ég gekk út um fangels-
ishliðið stirðnaði ég upp. Eklar,
strákar með harmoníku, götu-
ræsi, mjólkurbúð Tsjftsjkíns,
bakari, Savostjanofs, stúlkur.
himdar, tíu þvergötur, hundrað
húsagarðar. Ég gat haldið beint
áfram, sveigt til hægri eða
vinstri .... A þessum ðegi
skildi ég hvað frelsið er, og sá
skilningur hefur dugað mér
ævilangt.
(Aldrei gat ég ráðið gái.u
þessarar lfna Púsjkfns: „heim-
urinn er hamingjusnauður, en
til eru friður og frelsi“. Oft hef
ég hugsað um þessi orð en ekki
skilið þau; lífið hefur breytzt.
Árið 1949 sat ég við hlið S. J
Marsjaks f sa! Bolsjojleikhúss-
ins; á sviðinu voru fluttar ræð-
ur um Púsjkín, þetta var hátíða-
fundur f tilefni afmælis skálds-
ins. Á eftir fórum við f kaffi-
hús á horni Kúznétskí most.
Ég spurði Samúel Jaovlév/tsj
um það. hvaða hamingju Púsj-
kfn hefði dreymt um aðra er.
frið og frelsi; Marsjak svaraði
engu.)
En á Dolgorúkovskaja stóð
ég lengi brosandi, síðan fór ég
heim á Ostozjenka, gekk eftir
grænum búlevörðunum og
brosti alla leiðina.
— 8 —
Ég var fljótlega gerður út-
lægur úr Kíéf og um leið var
mér einhverra hluta vegna
bannað að búa í Kíéfhéraði og
Kaménets-Podolskhéraði. Ég
fékk leyfisbréf til Poltava, þar
bjó móðurbróðir minn, frjáls-
lyndur málafærslumaður.
Mér féll borgin vel: fáfamar
götur, garðar með haustgulln-
um trjám, hvít smáhús; en
jafnvel sveitasælunni f Polt-
ava gat lögreglueftirlitið stór-
spillt. Auðvitað tók frændi
minn mér ágætlega vel, en ég
skildi, að því sjaldnar sem ég
heimsækti hann, því betra fyr-
ir hann. Ég tók að leita að her-
bergi, og neyddist til að aðvara
húsráðendur um að ég væri
undir eftirliti lögreglunnar. Eft-
ir slíka aðvörun var mér aíltaf
neitað, sumir voru hranalegir,
aðrir afsökuðu sig með sektar-
svip, bentu á það að nógu erf-
itt væri að iifa samt. Að ’nk-
um rakst ég inn til skraddnr-
ans Brave, sem ákvað að 'eigja
mér smákytru, að fengnu sam-
þykki konu sinnar. Ég tók upp
bækur mínar og ritföng, og á-
kvað að koma vel undir mig
fótum í Poltova. Heila viku
gekk ég um borgina þvera og
endilanga til að komast að þvfj
hvort spæjari hefði verið seit-
ur mér til höfuðs.
Ellefta nóvember skrifar yfir-
maður öryggisiögreglunnar í
Poltava. Nesterof höfuðsmaður:
..Viðvíkjandi flokksdeild Rúss-
neska sósialdemókrataflokksins.
— 1 október hafa eftirtaldir
menn flutzt á eftirlitssvæðið,
— síðan kemur listi og þar er
\