Þjóðviljinn - 14.03.1973, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 14. marz 1973
Minningarorð:
Karl Guðjónsson
F. 1. nóv. 1917 - D. 7. marz 1973.
Karl Guöjónsson er fallinn frá
aöeins 56 ára aö aldri. Hann hafði
átt viö veikindi aö striöa nokkra
hrfö, en sizt varöi mig, aö þau
ættu eftir aö leiða hann til dauöa.
Karl Guöjónsson var einn af
helztu foringjum Sósialistaflokks
ins og siðar Alþýöubandalagsins i
Vestmannaeyjum i mörg ár.
Hann var alþingismaður i 14 ár og
sat auk þess á þingi sem vara-
maöur.
Karl var fæddur og uppalinn i
Vestmannaeyjum. Þar var hann
kennari i 25 ár, bæjarfulltrúi og
forystumaöur i ýmsum samtök-
um.
Eftir aö Karl var kosinn á Al-
þingi tókust meö okkur mikil og
náin kynni. Starf okkar féll á
margan hátt saman og margt var
likt um aöstööu okkar.
Viö höföum báöir veriö kennar-
ar, vorum báöir fulltrúar sjávar-
útvegsbæja og vorum samherjar i
pólitik.
Þaö var gott aö vinna meö
Karli. Hann var skarpgreindur
maöur, góöur fundarmaöur og ó-
latur til fundarhalda og félags-
legra starfa.
Á Alþingi vann Karl mikiö
starf. Hann tók mikinn þátt I um-
ræðum, vann vel i nefndum og tók
auk þess oft aö sér vinnufrek störf
fyrir flokk sinn i ýmsum undir-
búnings- og rannsóknarnefndum.
Á almennum fundum mætti hann
viösvegar um landiö og flutti þá
mál sitt á eftirminnilegan hátt.
Þau ár sem Karl var á Alþingi
vann hann mikiö verk fyrir Vest-
mannaeyinga. t Eyjum þekktu
hann allir, og ekki var annað aö
sjá en aö til hans leituðu jöfnum
höndum menn úr öllum stjórn-
málaflokkum og flestum starf-
stéttum. Mér var lika vel kunnugt
um þaö, að Karl gerði ekki upp á
milli manna i fyrirgreiöslustörf-
um sinum eftir flokkspólitisku
mati.
Karl var mikill p]yja-maöur.
Hann dáði Vestmannaeyjar, var
bæöi hrifinn af náttúru eyjanna
og trúöi á auölegö fiskimiöanna I
kringum þær.
Á Alþingi baröist Karl fyrir
hagsmunamálum Vestmannaey-
inga. Hann átti drýgstan þátt i þvi
aö Herjólfur var smiöaöur og ætl-
aöur til sérstakra Vestmanna-
eyja-feröa.
Karl flutti á Alþingi fjölda mála
sem vöröuöu útgerö og sjó-
mennsku. Þannig minnist ég, aö
hann var einn helzti baráttumaö-
ur þess, aö upp yröu teknir i öll is-
lenzk fiskskip gúmibjörgunarbát-
ar.
Þó að Karl Guðjónsson hafi
vissulega veriö Vestmannaeying-
ur á Alþingi og oft talaö þar máli
Ejamanna og hafi þar sýnt sér-
stakan áhuga á sjávarútvegsmál-
um, þá var hann þó fyrst og
fremst alþingismaöur hinnar rót-
tæku verkaiýöshreyfingar.
Karl var einn úr þeirra hópi,
sem alizt höfðu upp meö fátækri
alþýöu. Hann haföi kynnzt kjör-
um þeirra, sem undir voru i þjóö-
félaginu, þeirra sem strituöu
langan vinnudag, er kostur var á
vinnu, en uröu aö láta sér lynda
atvinnuleysi og knöpp kjör, þegar
atvinnurekendur þurftu ekki á
vinnuaflinu að halda.
Karl skipaöi sér ákveöið I raöir
sósíalista og stefndi að þvi með
öðrum félögum sinum aö breyta
þjóðfélaginu til meira jafnréttis.
Viö sem störfuöum meö Karli
Guðjónssyni i Sóslalistaflokknum
og i Alþýðubandaiaginu söknum
hans sem góös félaga og mikil-
hæfs forystumanns.
Viö sem sátum meö honum á
Alþingi, vitum aö hann var ein-
lægur sósialisti og aö þar vann
hann þýöingarmikiö verk I þágu
sameiginlegra áhugamála okkar.
Viö samherjar Karls minnumst
hans sem góös drengs, sem falliö
hefur þó langt fyrir aldur fram.
Konu Karls, Arnþrúöi Björns-
dóttur,og börnum þeirra votta ég
innilega samúð mina.
Lúövik Jósepsson
Karl Guðjónsson er látinn.
Þar er fallinn, langt fyrir aldur
fram, forystumaður vinstri
hreyfingar i Vestmannaeyjum
um langt árabil. Atvikin höguðu
þvi þannig, að við höfðum næsta
litil kynni hvor af öðrum, frá þvi
hann var kennari minn i barna-
skóla og þar til ég hóf störf fyrir
sömu hreyfingu á miðjum siðast
liönum áratug.
Tveim árum siðar bauð Karl
sig fram i siðasta sinn fyrir okkar
flokksdeild á Suðurlandi og unn-
um viö þá öll heils hugar að kjöri
hans meö glæsilegum sigri. Karl
sat á þingi um langt árabil og er
Ijóst af þeim trúnaðarstörfum,
sem honum voru falin þar, og
reyndar einnig heima i héraöi, að
þar fór maður, sem hægt var að
fela ábyrgðarmikil og erfið störf,
eins og t.d. formennsku i fjár-
veitingarnefnd alþingis.
Piins og ég nefndi áöan var per-
sónulegt samband okkar Karls,
hvorki mjög náið né langvarandi,
en viö félagarnir i Eyjum minn-
umst hans íyrst, og fremst sem
gamals og góðs foringja, þó að
leiðir hafi siðar skiliö.
Viö eigum honum mikið að
þakka fyrir störf hans um langt
árabil i þágu vinstri hreyfingar i
Eyjum og i kjördæminu öllu.
Eftirlifandi konu hans, Arn-
þrúði, börnum og allri fjölskyldu,
sendi ég innilegar samúðarkveðj-
ur viö fráfall fjölskyldulöðurins.
Garöar Sigurösson
Karl Guöjónsson, fræöslustjóri
i Kópavogi og fyrrverandi al-
þingismaöur,lézt hinn 7. marz s.l.
aöeins 55 ára aö aldri. Veröur út-
för hans gerö I dag.
Karl haföi um hriö átt viö mikla
vanheilsu aö búa. Fór veikinda
hans aö gæta fyrir allmörgum ár-
um. Fékk hann þó verulegan bata
um skeið. Hann veiktist svo aö
nýju mjög alvarlega I október
mánuöi s.l. haust og varö fljót-
lega ljóst aö þvi sjúkdómsstriöi
myndi ekki Ijúka nema á þann
veg sem nú er oröinn.
Meö Karli Guöjónssyni er fall-
inn I valinn langt fyrir aldur
fram ötullogatorkusamur félags-
hyggjumaöur, sem viöa kom viö
sögu og var fyrir löngu lands-
kunnur, einkum fyrir afskipti sin
af stjórnmálum.
Karl Guöjónsson var fæddur 1.
nóv. 1917 I Hliö i Vestmannaeyj-
um. Foreldrar hans voru Guöjón
Einarsson fiskimatsmaöur i
Breiöholti I Vestmannaeyjum og
kona hans Guðfinna Jónsdóttir.
Iiann tók gagnfræöapróf i Vest-
mannaeyjum 1933 og kennarapróf
frá Kennaraskóla Islands 1938.
Hann varö kennari viö barnaskól-
ann i Vestmannaeyjum 1938 og
gegndi þvi starfi til 1964 er hann
fluttist til Reykjavikur. Hóf hann
þá kennslu viö Vogaskóla og
gegndi þvi starfi þar til hann var
ráöinn fræöslustjóri Kópavogs-
kaupstaöar 1966, en þvi starfi
gegndi hann til dauöadags.
Karl fékk snemma áhuga á
verkalýðsmálum og stjórnmál-
um. Ég kynntist honum fyrst er
hann stundaði nám i Kennara-
skólanum. Hann var þá þegar
róttækur i skoöunum, haföi til-
einkaö sér þjóöfélagshyggju
marxismans og þjóðfélagshug-
sjónir hinnar sósialisku verka-
lýðshreyfingar. Þetta var á árum
auövaldskreppunnar mikiu og
haröra stéttaátaka. Heimabyggö
Karls Guöjónssonar var ekki sizt
vettvangur átaka og sviptinga
milli verkalýöshreyfingarinnar
og atvinnurekendanna. Þar var
tiltölulega fjölmenn stétt atvinnu-
rekenda með harödræga oddvita i
fararbroddi. Á hinu leitinu var i
Eyjum róttæk og sókndjörf
verkalýðshreyfing, sem þeir Is-
leifur Högnason, Jón Rafnson og
Guðlaugur Hansson höfðu öörum
framar byggt upp og leitt til
þroska. Vinnudeilur i Vest-
mannaeyjum voru tiöar og oft
harðar, ekki sizt i sambandi við
sjómannakjörin. Vermenn sóttu
þangaö viöa aö af landinu einkum
á vetrarvertiö og voru fjölmenn-
ir, auk heimamanna er stunduöu
sjóinn. Eins og annarsstaöar tóku
stéttarátökin 1 Eyjum ýmist á sig
svipmót fyrir hærra kaupi og
betri kjörum fyrir hiö vinnandi
fólk eöa snúast varö til varnar er
atvinnurekendur leituðust viö aö
lækka kaupiö og ráöast á kjörin.
Reyndi i báöum tilvikum á fram-
sýni og stéttarþroska verkalýös-
ins og auk þess gat miklu ráöiö
um úrslit hvorum megin aökomu-
menn skipuöu sér og hver afstaða
ýmissa smærri atvinnurekenda
var.
Verkalýöshreyfing Eyjanna
vann á þessum árum marga mik-
ilvæga sigra sem heimamenn og
aökomnir vermenn nutu góös af.
Samtimis efldist þar hin róttæka
stjórnmálahreyfing alþýöunnar
og átti þar eitt sitt öflugasta vigi.
Eftir aö ísleifur Högnason, Jón
Rafnsson og Guölaugur Hansson
hurfu á braut eöa aö störfum á
öörum vettvangi tók álitlegur
hópur nýrra vaskra manna við
forustunni. Meöal þeirra má
nefna Árna Guðmundsson kenn-
ara, Sigurö Guttormsson banka-
fulltrúa, Tryggva Gunnarsson
vélstjóra, Ólaf A. Kristjánsson
byggingarmeistara, Eyjólf
Eyjólfsson kaupfélagsstjóra,
Sigurð Stefánsson sjómann og
Karl Guöjónsson kennara. Og að
sjálfsögöu mætti lengur telja, þvi
margt annarra úrvalsmanna
skipaöi hina róttæku forustusveit
Eyjamanna. Þessi hópur var
sókndjarfur, samhentur og dug-
mikill og náði miklum árangri i
hagsmunabaráttu verkafólksins
og stjórnmálabaráttu hinnar rót-
tæku hreyfingar.
A þeim árum sem ég var starfs-
maður Alþýöusambands tslands
dvaldist ég nokkuö I Vestmanna-
eyjum til aöstoöar viö verkalýös-
félög sem áttu i launadeilum eöa
böröust fyrir þvi aö fá sig viöur-
kennd sem samningsaöila viö at-
vinnurekendur. Enda þótt ég
heföi áöur þekkt Karl nokkuö frá
skólaárunum i Reykjavík kynnt-
istég honum nú fyrst aö marki og
ágætum hæfileikum hans til for-
ystu. Fundahöld voru ströng og
tiö og jafnvel efnt tií sérstakrar
blaöaútgáfu til aö styðja og skýra
málstaö og rétt vinnandi fólks.
Margir dugandi félagar komu þar
viö sögu og veittu allt þaö liösinni
er þeir máttu. Og ekki var sizt
munur að þvi mannsliöi er Karl
Guöjónsson lagöi fram. Hann var
ráöhollur og úrræöagóöur og taldi
enga fyrirhöfn eftir er að gagni
mátti koma. Mátti þar einu gilda
hvort um langar og þreytandi
fundarsetur var aö ræöa eöa
blaöaskrif, fjölritun og dreifingu.
Allt var jafn sjálfsagt af hendi
Karls. Og auðfundiö var aö félög-
um hans og samherjum þóttu
engin ráö nægilega vel ráöin
nema atfylgi hans og álit kæmi
til.
Karl Guöjónsson haföi til aö
bera ágætar gáfur og mikia
starfsorku. Hann var afbragðs
kennari og naut mikilla vinsælda i
þvi starfi. Ekki gat hjá þvi fariö
aö maöur meö hans hæfileika yröi
kvaddur til margvislegra
trúnaöarstarfa, enda var áhugi
hans brennandi á félagsmálum og
hvers konar framförum. Hann
var lyrst valinn til framboös I
V e s t m a n n a e y j u m fyrir
Sósialistaflokkinn 1953 og náöi þvi
kosningu sem landskjörinn þing-
maöur. Sat hann á Alþingi til 1963
en varð þá varaþingmaöur til 1967
er hann var á ný kosinn þingmaö-
ur Suöurlandskjördæmis af lista
Alþýöubandalagsins og átti þar
sæti til 1971. A þingi lét hann sig
margvisleg málefni skipta og þá
ekki sizt sjávarútvegsmál og
hagsmunamál og réttindamál
sjómanna. Átti hann sæti i
sjávarútvegsnefnd, samgör,Ju-
málanefnd, landbúnaðarnefnd oL
fjárveitinganefnd. Var hann for-
maður fjárveitinganefndar 1956-
—1959, en þaö er eins og kunnugt
er mikiö starf og vandasamt. Hefi
ég orö samstarfsmanna hans fyr-
ir þvi, að I þvi starfi hafi hann
ekki aöeins sýnt röggsemi og
festu heldur og ágætan sam-
starfsvilja og tillitssemi við
sjónarmið annarra.
Samhliöa þingmennskunni
hlóöust á Karl ýmis önnur trún-
aöarstörf. Hann tók sæti i okur-
nefnd 1955, i milliþinganefnd I
samgöngumálum 1956, i banka-
ráöi Framkvæmdabanka Islands
1957, I úthlutunarnefnd atvinnu-
aukningarfjár 1959. I bæjarstjórn
Vestmannaeyja átti hann sæti
1958—1964 og i skólanefnd þar og
siðar fræösluráöi frá 1942—1964
og lengi I stjórn sjúkrasamlags
Vestmannaeyja. Hann átti um
tima sæti I stjórn Sambands Isl.
lúðrasveita. Var formaöur Stétt-
arfélags barnakennara i Vest-
mannaeyjum 1952—1954. Þá
gegndi hann og margvislegum
trúnaöarstörfum á vegum Band-
alags starfsmanna ríkis og bæja á
siöari árum.
Karl gegndi öllum trúnaöar-
störfum er hann tók að sér af at-
orku og trúmennsku. Hann var
góöur málafylgjumaöur, ágætur
ræöumaöur, rökfastur og skýr i
máli og framsetningu. Hann var
óþreytandi aö berjast fyrir og
vinna að hagsmunamálum Vest-
mannaeyinga og siöar alls hins
viölenda Suöurlandskjördæmis.
Hann átti ekki einungis traust
verkafólks og sjómanna i Eyjum
heldur og alþýöunnar á Suöur-
landi er hann var oröinn hennar
fulltrúi einnig. Taldi hann og enga
fyrirhöfn eftir sér ef hann gat orð-
iö umbjóöendum sinum aö liöi og
fór ekki i manngreinarálit. Varö
ég þess oft var hve vakandi hann
var fyrir vandamálum og hags-
munum umbjóöenda sinna.
Stjónmálaleg örlög manna eru
margvisleg og fátt er harmsögu-
legra en þegar langvarandi sam-
starf manna og sameiginleg bar-
átta brestur i stormviðrum
stjórnmálalifsins og hver heldur
sina leiö. Eins og aö likum lætur
veröur slikt sjaldan án sársauka
og benja, sem erfitt reynist aö
græöa.
Þær sviptingar sem urðu í Al-
þýöubandalaginu i sambandi viö
Alþingiskosningarnar 1967 og
undirbúning þeirra reyndu á þol-
rif margra góöra flokksmanna og
stuðningsmanna og sýndist sitt
hverjum eins og gengur þegar á-
greiningur er uppi. Karl Gubjóns-
son náöi þá kosningu fyrir Al-
þýöubandalagiö i Suðurlands-
kjördæmi með ágætri útkomu
eins og fyrr getur. En mjög var
nú tekið aö reyna á þau bönd sem
tengdu hann Alþýðubandalaginu
og gömlum samherjum. Þau
bönd rofnuðu aö fullu áður en kom
til alþingiskosninga 1971. Réöst
hann þá til framboðs i sinu
gamla kjördæmi á vegum Al-
þýðuflokksins. Hygg ég að sú á-
kvöröun hafi hvorki verið honum
sjálfum auöveld né ánægjuleg og
þvi siður að skapi vina hans og
fyrri samherja. En það var ekki
aö skapi hans aö leggja vopnin frá
sér þótt slit væru orðin á sam-
starfi viö fyrri félaga. 1 orustuna
skyldi gengið og þvi tekiö er aö
höndum bæri. Karl náöi ekki
kosningu eins og kunnugt er og
þykir mér ekki óliklegt aö úrslitin
hafi vaidið honum nokkrum von-
brigöum. Eftir þau dró hann sig i
hlé frá stjórnmálaafskiptum en
einbeitti sér aö störfum aö skóla-
málum og félagsmálum opin-
berra starfsmanna meöan heils-
an leyföi og kraftar entust.
Karl Guöjónsson var mikill
hamingjumaöur I einkalifi sinu.
Hann átti gáfaöa og ágæta konu
sem bjó honum vistlegt heimili og
varö þeim fjögurra efnilegra
barna auðið. Þann 1. nóv. 1943
gekk hann aö eiga Arnþrúöi
Björnsdóttur kennara frá Grjóta-
nesi i Norður-Þingeyjarsýslu.
Börn þeirra eru: Sunna, gift
Andra Hrólfssyni umboösmanni
Flugfélags Islands i Vestmanna-
eyjum, Harpa, gift Vésteini
Eirikssyni eðlisfræöingi, Lilja,
gift Snorra Páli Snorrasyni jarð-
fræöinema viö Háskóla tslands,og
Breki, er stundar nám i lands-
prófsdeild Álftamýrarskóla. Eru
börnin öll ágætlega gefin og hafa
hlotið góöa menntun.
Þaö er mikil eftirsjá aö Karli
Guöjónssyni langt fyrir aidur
fram. Ég minnist margra
ánægjustunda á heimili hans og
Arnþrúðar bæöi i Vestmannaeyj-
um og eftir að þau fluttu til
Reykjavikur. Þá er mér ekki sið-
ur i minni ógleymanleg dagstund
i Kaupmannahöfn fyrir nokkrum
árum er viö hjónin hittum þau
Karl og Þrúöu, en þau voru þá aö
koma úr ferðalagi sunnan úr
Evrópu. Karl haföi nokkrum ár-
um áöur dvaliö I Danmörku um
skeiö til aö afla sér framhalds-
menntunar. Við gengum saman
iengi dags um götur og torg og þó
einkum þær slóðir sem tengdast-
ar eru lifi og starfi íslendinga i
Kaupmannahöfn frá fyrri tiö. Var
Karl gjörkunnugur þessum slóö-
um og haföi á reiðum höndum
alla þá sögu sem þeim var tengd
og tsland varöaði. Var hann óspar
á aö miðla af þeim fróöleik öllum
og varö þessi gönguferö okkur
bæöi ánægjuleg og eftirminnileg.
Ég lýk þessum fátæklegu
kveöjuoröum meö þakklæti til
Karls Guöjónssonar nú aö leiðar-
lokum. Ég þakka honum langa
vináttu og áratuga samstarf að
sameiginlegum áhugamálum.
Viö Marta sendum Arnþrúöi,
börnum hennar og fjölskyldunni
allri innilegar samúöarkveðjur.
Guömundur Vigfússon
Sunnudaginn 4. þ.m. skrapp ég i
bæinn með sveitunga minum sem
átti þangaö leiö. Þegar viö ókum
vestur Miklubrautina datt mér i
hug aö nú hefði ég tóm til að
heimsækja vin minn Karl Guö-
jónsson. Ég fór þvi úr bilnum á
móts við Safamýri og gekk heim
til hans. Þegar ég kom heim i ibúö
hans var mér sagt að hann lægi
veikur á sjúkrahúsi og væri vart
hugað lif.
Tveim dögum siðar var hann
látinn.
Ég vissi fyrir löngu, aö árum
saman haföi hann ekki gengið
heill til skógar. Og hefur sá sjúk-
dómur marga lagt að velli fyrir
aldur fram. En mér fannst hann
alltaf svo fullur starfsorku og
baráttugleöi fyrir ýmsum mál-
efnum aö veikindi og dauði uröu
alltaf fjarlæg hugtök i þau skipti
sem fundum okkar bar saman.
Viö vorum algerlega ókunnugir
fyrir alþingiskosningarnar 1963.
En bæöi þá og aftur 1967 var staöa
flokkanna i Suðurlandskjördæmi
þannig að baráttan stóö eingöngu
milli 1. manns Alþýðubandalags-
ins og 3. manns Framsóknar-
flokksins. Skipti þvi öllu máli
fyrir Alþýöubandalagiö hvaöa
maöur veldist I efsta sæti á lista
þess, en tiitölulegalitluihvaöa röö
sú nafnaskrá var sem fyllti
listann aö ööru leyti, þar sem
ekki gat veriö von á nema einum
manni ef bezt lét.
Þá má segja aö Karl væri sjálf-
sagöur i þetta sæti. Fram-
sóknarfl. vann sætiö 1963, en Karl
vann þaö aftur meö glæsibrag.
Þaö kom I minn hlut ásamt
fleirum aö fylgja honum á kosn-
ingafundina I Suðurlandskjör-
dæmi um báöar þessar kosn-
ingar. Og þannig hófust kynni
okkar Karls .
Ég held aö flestum veröi þessir
fundir leiöigjarnir þegar þeir
standa dag eftir dag. Maöur
hlustar á sömu ræöurnar mál-
efnalega séö, fund eftir fund, I
bezta lagi meö eitthvaö breyttu
oröalagi.
En fyrir mig voru þessir fundir
óslitin skemmtiferð. Karl haföi
lag á aö tala þannig aö allir virt-
ust hafa ánægju af aö hlusta á
hann, öngu síður andstæðingar
en samherjar.
Eftir einn slikan fund sagði einn
góðkunningi minn úr rööum
framsóknarmanna, viö mig.
„Mikiö værum við Framsóknar-
menn ánægöir ef viö ættum Karl
Guðjónsson”. Er þetta einhver
mesta viðurkenning á manngildi,
sem ég hef heyrt mann segja um
pólitiskan andstæöing.
Fyrir tiu árum skiptist pólitiskt
Framhald á bls. 15.