Þjóðviljinn - 13.05.1977, Blaðsíða 5

Föstudagur 13. mal 1977 WÓÐVILJINN — SIÐA 5
Norski uppfinningamaöurinn Thorbjörn Sandnes segir að sjómenn
eigi i raun allan heiður af Lófót-lfnunni sem hann heldur á hér á
myndinni.
Bylting í línuveiðum?
Lófót-línan
yeiöir betur
t Lófót-héraði i Noregi hafa
menn undanfarin ár unnið að
gerð nýrrar tegundar fiskilinu
sem reynst hefur mun fisknari
en sú lina sem notuð hefur verið
svo til óbreytt i mörg ár. Við til-
raunaveiðar hefur veiðst allt
upp i f jórfalt magn á nýju linuna
miðað við þá gömlu.
Nýja linan er framleidd af
Torbjörn Sandnes sem rekur
veiðarfærafyrirtæki i Napp i
Lófót. Hún er öll úr næloni og
þvi mun léttari en sú gamla
enda er hún hugsuð sem flotlina
og að sögn tilraunamanna er
auðvelt að lyfta henni af botnin-
um.
Veiðitilraunir meö Lófót-lin-
una hófust i mai i fyrra og var á
vixl sett út eitt bjóð af nýju lin-
unni og eitt af þeirri gömlu. Viö
fyrstu tilraun veiddust 437
þorskar á venjulega linu en 805
á þá nýju, viö aöra tilraun var
munurinn enn meiri, 686 þorsk-
ar veiddust á gömlu linuna en
2.552 á þá nýju. Þegar lagt var
fyrir aðrar fisktegundir, ýsu,
keilu og löngu, reyndist munur-
inn ekki eins mikilí en þó 20-
40%.
Tveir islenskir skipstjórar af
Suðurnesjum, þeir Halldór
Þórðarson og Gerðar Þóröarson
úr Keflavik, hafa báðir reynt
nýju linuna i Noregi og hér
heima. Fengu þeir meö sér frá
Noregi nokkur bjóð sem þeir
hafa að undanförnu gert til-
raunir með en þeim er ekki lok-
ið. Þó liggur það fyrir að Haldór
fékk við fyrstu tilraun 200 fiska
á 200 öngla og i annarri tilraun
fékk hann fisk á fjórða hvern
öngul á nýju linunni á móti
tiunda hverjum á þeirri gömlu.
Menn hafa ekki enn getað gert
sér grein fyrir þvi i hverju feng-
sæld þessarar nýju linu er fólg-
in. Þeir tina þó til atriöi eins og
það að hún er svo til ósýnileg i
sjónum og tekur litinn straum á
sig. Einnig er nefnt aö lyktin af
gömlu linunni gæti haft sin
áhrif.
I Noregi hefur notkun þess-
arar nýju linu þegar hafist og
hún nýtur æ meiri vinsælda.
Vegna þess hve mjög aflinn hef-
ur aukist hafa norðmenn fækkað
verulega önglum án þess að afli
skerðist. Er algengt aö i hverri
lögnséu 3-3.500 önglar á móti 15-
18.000 sem er algengt á linuveiö-
um hér við land.
Við þessa fækkun öngla spar-
ast margt: beita og vinnuafl,
bæði við beitningu i landi sem á
bátnum sjálfum. 1 Noregi eru
þeitningamenn ekki nema tveir
og áhöfn bátanna þrir menn.
Hér á landi eru fimm á hvorum
stað. Einnig styttast túrarnir
þvi færri öngla þarf að afgreiða
hverju sinni.
A móti þessu kemur að breyta
þarf spili og dráttarskífu bát-
anna auk þess sem menn þurfa
að temja sér litið eitt breytt
vinnubrögð bæöi á landi og sjó.
í frétt frá fyrirtækinu Triton
sem hefur umboö fyrir Lófót-
linuna segir að likur bendi til að
þessi nýja uppfinning muni ger-
breyta öllum aöstæðum til linu-
veiða. Það er alkunna að linu-
veiðar hafa dregist mjög saman
hér við land og að æ erfiðara
verður með hverju árinu að fá
báta og mannskap til að gera út
á linu. Þar sem þessi nýja lina
er flotlina ætti að vera hægt að
fylgja hreyfingum fisksins i
sjónum betur eftir. Einnig ætti
það hve linan er létt að gera
minni bátum kleift að stunda
linuveiðar en hægt hefur verið
hingað til.
Triton hefur ákveðið aö efna
til kynningarstarfsemi meðal
útgeröar- og sjómanna hér á
landi og hefur fyrirtækið fengið
Thorbjörn Sandnes til að koma
hingað til lands siðari hluta
þessa mánaðar. Veröur þá hald-
inn kynningarfundur þar sem
notkun nýju linunnar verður út-
skýrð með myndum og fyrir-
lestrum. Verður þessi fundur
auglýstur nánar siðar en þeir
sem vilja afla sér upplýsinga
um Lófót-linuna geta haft sam-
band við Triton, Kirkjutorgi 4 en
siminn þar er 2-72-44.
—ÞH
Ég óttast bœði
félagslega og líf-
frœðilega röskun
,,Ég hef ekkert fariö leynt meö
þaö, aö ég hef allan timann, frá
þvl umræöur um Grundartanga-
verksmiöjuna hófust, veriö and-
vfgur henni. Og þaö sem ég óttast
mest I sambandi viö þessa verk-
smiöju er tvennt. 1 fyrsta lagi
óttast ég þá mengun sem af henni
mun stafa og haft getur ófyrir-
sjáanlcgar afleiöingar fyrir lifriki
þessa blómlega landbúnaöarhér-
aðs, sem Borgarfjöröurinn er og
þá einkum og sér i lagi nærsveitir
viö verksmiöjuna. Og eins óttast
ég aö verksmiðjan muni valda
hér mikilli félagslegri röskun,
sem hafa mun áhrif á land-
búnaöinn”.
— Það er séra Jón Einarsson
prestur i Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd, sem segir þetta, þegar við
spurðum hann hvað það væri sem
hann óttaðist mest i sambandi við
fyrirhugaða járnblendiverk-
smiðju að Grundartanga, en Jón
hefur allt frá þvi fyrst var fariö aö
tala um járnblendiverksmiðju á
Grundartanga verið henni and-
vigur, og Séra Jón heldur áfram:
Raforkuveröiö
„Fyrir utan þessi tvö atriöi
koma mörg fleiri, sem fá mig til
að vera andvigan verksmiöjunni
þótt hin tvö fyrst nefndu séu
mikilvægustu að minum dómi. Ég
get tilnefnt að mér finnst fyrir
neðan allar hellur að verksmiöjan
skuli eiga aö fá raforku á 16 sinn-
um lægra verði en bændur hér um
slóðir. Hér inni Hvalfirði er rekiö
gott fyrirtæki, Hvalur h.f., sem
um áratuga skeið hefur séð
hundruöum manna fyrir atvinnu
yfir sumarið, tugum manna i 9
mánuði og mörgum allt árið.
Þetta fyrirtæki veröur að greiöa
minnsta kosti 4 sinnum hærra
verö fyrir raforku, en járnblendi-
verksmiðjan þarf að gera þegar
hún tekur til starfa. Ég sætti mig
ekki viö það aö islenskur land-
búnaður, iðnaöur og fiskiðnaður
skuli ekki fá aö sitja við sama
borð og erlendir auðhringir, sem
hér fá að reka verksmiöjur, einir
eða til helminga á móti islending-
um.
Þá fæ ég heldur ekki betur séö
en að við séum að lenda inni vita-
hring. Ráðamenn segja að for-
senda byggingu raforkuvera sé
stóriöja til aö nýta rafmagniö,
sem þýðir aö I hvert sinn sem
byggt er raforkuver, þá verði að
fylgja einhverskonar stóriðja.
Þetta tel ég vera afar hættulega
þróun og er henni andvigur.
Byggðaröskun
„Þaö sem ég óttast i sambandi
við byggöaröskun er, að menn hér
i nærsveitum svo til leggi niður
kúabúskap og að þar með dragi
mjög úr mjólkurframleiöslu. Þar
sem allir flutningar á mjólk hér
um slóðir eru kostaðir sameigin-
lega af bændum, mun þetta koma
afar illa við þá sem áfram hafa
kúabú og veröa þá að standa und-
ir enn dýrari flutningskostnaði.
Þá er manni sagt af þeim sem
til þekkja i nágrenni stóriðjuvera
i nágrannalöndunum að þetta sé
þróunin. Bændur hætti kúabú-
skap fyrst en haldi áfram með
nokkrar kindur en fái sér vinnu i
verksmiðjunum. Siðan fækka þeir
einnig kindum uns þeir hætta al-
veg og landbúnaöur leggst niður i
nærsveitum þessara stóriðju-
vera.
Röskun lífríkis
„Þá komum viö aö menguninni.
Hvaða áhrif kemur þessi verk-
smiðja til með að hafa á lifriki
Hvalfjaröarins og sveitanna i
kringum hann? Ég er ekki að
segja að viö sem nú erum á miðj-
um aldri lifum það að sjá
skemmdir frá þessari verk-
Séra Jón Einarsson prestur I
Saurbæ
smiðju, en hvaö eftir 20 til 50 ár?
Höfum við leyfi til að leyfa rekst-
ur sliks fyrirtækis, sem kannski
eyðir lifriki stórra svæða? Hvað á
að gera við þau úrgangsefni sem
frá verksmiöjunni koma? Viö
höfum ekki fengiö fullnægjandi
svör viö þeirri spurningu.
Rætt vid séra
Jón Einarsson
prest aö
Saurbæ
á Hvalfjaröar-
strönd
Og svo ofan á allt annað kemur
yfirlýsing frá Þjóöhagsstofnun
um að ef verksmiöjan hefði veriö
tekin til starfa á siðasta ári hefði
oröið hundruö miljón króna tap á
verksmiöjunni. Það kemur sum
sé i ljós aö þessi verksmiöja er
ekki eins hagkvæmt fyrirtæki og
af var látiö þegar samið var um
hana, fyrst við Union Carbide og
siðan Elkem.
Hlynntur perlusteinsverk-
smiðju
„A sama tima og veriö er að
semja um erlenda stóriöju hér
á landi, berst islenskur iðnaður i
bökkum. Hvers vegna byggjum
viö ekki islenskar verksmiöjur,
svo sem perlusteinsverksmiöju,
ég lýsi stuðningi við hana. Þar er
um islenskt fyrirtæki að ræða,
sem vinnur úr innlendu hráefni.
Hvers vegna byggjum við ekki
verksmiðjur til að fullvinna
sjávarafurðir?
Þess i stað er veriö aö semja
um byggingu verksmiðju, sem
erlendir aðilar hafa undirtökin i.
Þeir eiga aö sjá um öflun hráefn-
is, sem er flutt inn frá útlöndum
og þeir eiga aö sjá um sölu á af-
urðunum. Þeir fá að flytja hingað
inn efni til að vinna i þessari
verksmiðju fyrir hlægilega ódýra
raforku. A sama tima er islensk-
ur iðnaður settur hjá og situr ekki
viö sama borð hvað orkuverö
snertir.
Lýðræðið fótum troðið
— Og svo var óskum ykkar um
atkvæöagreiðslu i héraði um mál-
ið neitað?
„Já, þvi miður og þar með tel
ég að lýöræðið hafi verið fótum
troðið. Iðnaðarráðherra segir það
við eyfiröinga að þar veröi ekki
reist álver nema meirihluti ibúa
þar sé þvi meðmæltur. En hér hjá
okkur virðist þaö ekki skipta máli
hvað ibúarnir segja. Þó skrifuöu
179 af 200 sem til náðist undir lista
þar sem óskað var eftir atkvæða-
greiðslu heimamanna um málið.
Hér hefði i raun átt að fara fram
atkvæðagreiðsla fyrir tveimur
árum. Þá finnst mér broslegt að
heyra það frá rikisstjórninni að
héðan hafi engin mótmæli heyrst.
Þeir sem voru á Leirárfundinum
fyrir 2 árum þurftu ekki að vera i
neinum vafa um hug ibúanna. Þá
hefur Búnaðarsamband Borgar-
fjaröar, Verkalýðsfélag Borgar-
ness, og almennir hreppsfundir
lýst yfir andstööu við járnblendi-
verksmiðjuna.
Breytt áfstaða heilbrigðis-
eftirlitsins
„Þá kemur þaö og fram nú, aö
Heilbrigöiseftirlit rikisins kemur
nú fram með aöra skoöun á mál-
inu en var á Leirárfundinum fyr-
ir 2 árum. Þar ofan á bætist að
fjölmargir þingmenn hafa fyrir-
vara á samþykkt málsins og fleiri
en áður. Sum sé aö ýmislegt það
hefur komið fram sem fær menn
til að efast um réttmæti bygging-
ar þessarar verksmiðju. Hvers
vegna ætti þá fólkið hér um slóðir
ekki llka að efast og þeir sem áö-
ur voru verksmiðjunni hlynntir,
skipta um skoöun. Þaö hafa fjöl-
margir gert.
Þá finnst mér þaö einnig sýna
veikleikamerki að máliö skuli
hafa verið að veltast I þinginu i
allan vetur en afgreiðslu þess svo
hraðað i gegnum þingið á siöustu
dögum þess og þá sagt að málið
sé komið svo langt að ekki verði
aftur snúið. Þar með tel ég að
margir þingmenn hafi hreiniega
verið knúnir til aö samþykkja
það.
Nei, það ber allt að sama
brunni með þessa verksmiðju.
Það væri nær aö hætta viö hana
og nota það fé sem i hana á að
fara til að byggja upp verksmiðj-
ur til að fullnýta fiskafurðir okk-
ar, grasmjölsverksmiöjur og
annan iðnaö sem tilheyrir land-
búnaöi. Hvað halda menn að
mætti byggja margar slikar
verksmiðjur fyrir það fé sem fara
á i járnblendiverksmiðjuna?
Múrarameistari
getur bætt við sig nýbyggingum, pússn-
ingu, flisalögnum og viðgerðum.
Upplýsingar i simum 20390 & 24954 milli
kl. 12 og 1 og eftir kl. 19.00.