Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.1999, Blaðsíða 16

16
enning
MÁNUDAGUR 23. ÁGÚST 1999 JD"V
Lyginni líkast
Pétur Magnússon - Tvö form, 1999. DV-mynd Pjetur
Péturs Magnússon mynd-
listarmaður býr og starfar er-
lendis en eins og fleiri sem
þannig er ástatt um kemur
hann hingað heim af og til og
sýnir verk sín. Ég verð að við-
urkenna að einhverra hluta
vegna hef ég að mestu misst
af honum og þekki illa til
verka hans. Sýning hans í
Galleríi Sævars Karls kemur
mér hins vegar afar skemmti-
lega á óvart. Ekki fyrir það að
hún sé svo óskaplega nýstár-
leg heldur hitt hversu einfold
og hnitmiðuð hún er og hve
gamni og alvöru er fínlega
blandað saman.
Pétur sýnir fimm veggverk
úr stáli, gleri og ljósmyndum,
tvívíðar myndir, lágmyndir
og þar mitt á milli. Verkin
fjalla öll um ferhyminginn,
hvert á sinn hátt og beitir
listamaðurinn hefðbundinni
perspektífteikningu, lit og
raunverulegri þrividd (þ.e. í
lágmyndunum) til þess að framkalla alveg sér-
lega kraftmikið rúmtak í myndunum. Blekk-
ingin er þó ekki öll eins og við er að búast
heldur leynist gjarnan eitthvert óvænt eða
óvenjulegt atriði í verkunum sem einmitt ger-
ir þau svo spennandi. T.d. spila ljós og skuggi
með ólíkum hætti á tvo kassa sem standa sam-
an og lita út fyrir að vera sömu gerðar en em
i raun ranghverfa hvors annars því
annar fellur inn í miðjuna en hinn
skagar fram. Þannig verða verk sem í
fljótu bragði gætu virst þurrar stað-
reyndir um form og rúmtak að safarík-
um hugvekjum sem sýna áhorfandan-
um dálítil sannleiksbrot um lygina á
nýjan hátt.
Sýningin heitir ekki neitt og lista-
maðurinn gefur áhorfandanum engar
skýringar. Þess í stað fylgir henni
einblöðungur með þremur sögum úr
hversdagslífi listamannsins. Sögurn-
ar eru skemmtilegar aflestrar og vel
við hæfi í samhengi við sýninguna
því gagnstætt henni má segja þær að
séu dæmi um hið lygilega sem sann-
arlega getur hent fólk.
Transparenser
í Gallerí 18 sýnir sænski listamað-
urinn Kjell Strandquist tug klippi-
mynda/teikninga úr
krossviði og hálfgegnsæjum
pappír. Samkvæmt upplýsing-
um úr sýningarskrá er þetta
fyrsta sýning listamannsins
um nokkurt skeið en hann
hefur fengist við myndlist síð-
an á sjöunda áratugnum.
Verkin flokkast undir geó-
metríska abstraksjón en þó
ekki algjörlega því teikningin
fellur ekki undir þá skilgrein-
ingu, e.t.v. fremur fígúratífa
abstraksjón. Þetta mun vera í
fyrsta sinn sem Strandquist
sameinar þessa tvo strauma í
verkum sínum því hingað til
mun hann ávallt hafa haldið
þeim aðskildum þó hann hafi
lengi fylgt báðum.
Þetta eru ekki verk af því
tagi sem maður stendur á
öndinni andspænis en þau
eru falleg og vel gerð. Formið
er hefðbundið, nánast klass-
Iskt og litameðferð, mynd-
bygging, hlutföll og efnisval
svo að segja óaðfmnanlegt. Þetta eru litlar
þokkafullar stemningar og sumar afar sjar-
merandi. Fyrir það hve naumt er skammt-
að af öllu verður hvert smáatriði þyngra á
metunum, kvistir og árhringir í viðnum
gefa myndfletinum lif, gat í einu af pappírs-
lögunum gefur heilmikla dýpt og misfella í
teikningunni brýtur upp nákvæmnina og
gefur verkinu óvænt fingrafar.
Teikningin raskar hinu fullkomna jafn-
vægi og kyrrð sem ríkir í bakgrunninum
en þrátt fyrir það eru figúrurnar of útreikn-
aðar og stífar til að hægt sé að tala um
virkilegan árekstur við geómetríuna. Þar
að auki dregur teikningin athyglina frá
öðrum og fínlegri þáttum, t.d. viönum sem
liggur undir pappírnum. Persónulega þykja
mér myndirnar með teikningunum því
mun siðri en hinar sem eingöngu eru geó-
metrískar.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Kjell Strandquist - Nafnlaus, 1998.
Þungavopn í Hallgrímskirkju
Þegar orgelkonsert Jóns Leifs var frum-
fluttur í Hallgrímskirkju í vetur stíflaðist
vatnsleiðsla á karlaklósettinu með þeim af-
. leiðingum að gangurinn í anddyri kirkjunn-
ar lagðist undir vatn. Einhverjir tónleika-
gesta kenndu orgelkonsertinum um, kraftur-
inn var svo mikill að tónlistin skók allar píp-
ur kirkjunnar, bæði í orgelinu sem utan
þess. Flóðið var að minnsta kosti táknrænt,
því náttúrukraftarnir eru sterkir í sumum
verkum Jóns, þar á meðal orgelkonsertinum,
og því kannski ekkert óeðlilegt að það bresti
á gjörningaveður, eða komi jarðskjálfti eða
jafnvel Qóð inni á klósetti þegar þessi tónlist
er leikin af fullum styrk.
Ef það er eitthvert verk Jóns sem toppar
orgelskonsertinn hans, þá er það Hekla ópus
52. Nýlega kom út geislaplata með Heklu
ásamt nokkrum öðrum hljómsveitarverkum
Jóns í Qutningi Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands, Mótettukórs Hallgrímskirkju og
Schola Cantorum. Hljómsveitarstjóri er En
Shao, og kórstjóri Hörður Áskelsson. Hekla
er fyrir blandaðan kór og hljómsveit, og er
kórkaQinn saminn við Víti eftir Jónas Hall-
grímsson. Segja má að Jón haQ í tónsmíð
sinni reynt að lýsa Heklugosi „frá A til Ö“ á
rúmum tíu mínútum, og gefur að skilja að
svoleiðis tónverk er ekki nein afslöppuð
lyftumúsík, nei, ónei. Að vísu byrjar tónlist-
in rólega, en mjög Qjótlega fer að gjósa, og þá
er allt sett í botn þar til yQr lýkur. Eiginlega
er erQtt að gefa öðrum einhverja hugmynd
um hvemig Hekla hljómar, maður verður
bara að kaupa sér geisladiskinn, stilla
græjumar í botn og hlusta, helst með heym-
artólum til að nágrannarnir kalli ekki á lög-
regluna, slökkvilið eða jafnvel víkingasveit-
ina.
Tónlist
Jónas Sen
Víkingasveitin ætti reyndar fullt erindi á
Jón Leifs tónleika, því í ritgerð eftir Eggert
Pálsson slagverksleikara í bæklingnum sem
fylgir plötunni em ásláttarhljóðfærin í tón-
list Jóns kölluð þungavopn. Þetta eru meðal
annars „djúpt hljómandi akkeriskeöjur",
kirkjuklukkur, stór trédrumbur sem skellur
á trégólf, sírena og byssur. Eins og gefur að
skilja er notkun svona tortímingarvopna
ekki á hvers manns færi, og því hefur veriö
brugðið á það ráð að fara í kringum hlutina
með aðstoð tækninnar, þó án málamiðlana.
Stafrænt sömpluð byssa
Um byssumar segir Eggert til dæmis:
„Ekki er vitað með fullvissu hvemig [Jón]
hafði hugsað sér tæknilega framkvæmd á
þessum effektum en þar sem röddin er skrif-
uð í sextánduparts-mynstri í mjög hröðu
tempói (Hekla) eru allar vangaveltur um að
hlaða og hleypa af raunverulegum hagla-
byssum ekki aðeins tilgangslitlar heldur
frekar fáránlegar." Hugsanlega hefði verið
hægt að nota vélbyssu, en Eggert upplýsir að
málið hafi verið leyst með stafrænt-sampl-
aðri byssu og risavöxnu hljóðkerQ. Um
kirkjuklukkurnar er hann fullur efasemda,
enda vegur hver bjaUa u.þ.b. eitt tonn, og því
eru notaðar stórar bjöUu-plötur í staðinn.
Sömuleiðis er trékassi barinn með tréhamri,
sem er aUt í lagi á upptöku, en á tónleikum
væri þó áhrifaríkara að láta trédrumb skella
á parkett, eins og Jón vUdi sjálfur.
Það má hafa gaman af Heklu, svona í eitt
skipti. Það má jafnvel hlæja að henni, því
hún er svo langt yQr strikið að það er ekki
hægt að taka að taka hana alvarlega. Önnur
áþekk verk Jóns eru áhrifaríkari, Hafis og
Geysir era t.d. Qnar tónsmíðar, en Hekla á
varla heima annars staðar en í Light Nights
eða einhverri stórslysamynd frá Hollywood.
Annað á geislaplötunni er upp og ofan.
Requiem ópus 33b er óskaplega fallegt, og
kannski eitt hið merkilegasta sem Jón
Jón Leifs.
samdi. Hinsta kveðja ópus 53 er miklu þyngri
en samt áheyrUeg. Á hinn bóginn er svítan
úr Galdra-Loftióttalega ómerkUeg og sundur-
laus, enda bemskuverk, og Minni íslands
ópus 9 er bara hver annar hrærigrautur af
þjóðlögum, hálfgerð Stórhöfóasvíta. Kuldaleg
byrjunin á Endurskini úr Norðri ópus 40 lof-
ar hins vegar góðu, en svo verður tónlistin
leiðigjörn þegar á líður.
Sinfóniuhljómsveit íslands er frábær og
upptakan hin magnaðasta, enda í hljómmik-
illi Hallgrímskirkjunni þar sem tónlist Jóns
á óneitanlega heima. Sömuleiðis eru kóram-
ir tU fyrirmyndar, Qutningurinn á Requiem
er blátt áfram himneskur, og í rauninni það
eina virkUega góða á þessari plötu.
Sáre nyttigt værk
Viðbrögð við bok Sigrúnar Davíðsdóttur
(á mynd) - Hándskriftsagens saga - i politisk
belysning, sem geQn var út í Danmörku fyr-
ir stuttu, hafa verið jákvæð þai- í landi. í
Weekendavisen segir Jens Juhl Jensen að
bók hennar sé „særdeles
grundig og veldokumenteret
redegörelse“ og „sáre nytQgt
værk,“ en ekkert af þessu hóli
ætti að þurfa að þýða fyrir ís-
lendinga.
Juhl Jensen klykkir út með
að segja að í dag sé handrita-
málið dautt eins og íslensk
kryddsUd en af því megi samt
læra mikið um tengslin miUi vísinda og
ástríðna (“videnskab og lidenskab“).
..æðruleysi gagnvart róstum
tilverunnar
Fyrstu bækur haustsins eru nú smám sam-
an að koma fyrir sjónir lesenda. Hið íslenska
bókmenntafélag var að senda frá sér ljóða-
safn Baldurs Óskarssonar (á mynd) sem nefn-
ist einfaldlega Ljóö 1966-1994 og var sannar-
lega tími tU kominn að draga saman meitluð
og margræð ljóð þessa hlédræga skálds. Bald-
ur valdi ljóðin sjálfur í bókina í góðri sam-
vinnu við Eystein
Þorvaldsson pró-
fessor sem ritar
gagnorðan formála
að þeim. Þar segir
Eysteinn m.a.: „í
ljóðunum er sífeUt
verið að kryija rök
tUverunnar, spyrja
um afrakstur
reynslunnar og hug-
leiða tilgang lífsins. Varpað er fram spurn-
ingum um lífsgUdin og efasemdum um fram-
gang mannsins. Hvergi er bjargast við ein-
faldar skýringar og aldrei er predikað, þótt
deUt sé á stríðsrekstur og neyslugræðgi. Og
það er engin lífsangist í þessum ljóðum,
miklu frekar æðraleysi gagnvart róstum tU-
verunnar og nauð tímans og stundum hóg-
vær gamansemi."
Baldur hefur lagt gjörva hönd á margt, ver-
ið blaðamaður og dagskrárgerðarmaður og
skólastjóri Myndlistaskólans í Reykjavík.
Fyrsta ljóðabók hans, Svefneyjar, kom út 1966.

Kristín sér á parti
Kristín Bjarnadóttir hefur aUtaf verið dá-
lítið sér á parti í íslenskri leiklist og bók-
menntum og ekki einasta vegna langdvala
sinna meðal frændþjóða vorra
á Norðurlöndum. Hún hafði
sterka „nærveru" alveg frá því
hún var unglingur; umsjónar-
maður man eftir henni á þeim
aldri og þótti mikið tU hennar
koma. Greinar hennar og ljóð
einkennast af ofurnæmi og
ríkum tilQnningum; lesanda
Qnnst stundum sem höfundur
hljóti að lifa í skáldskapnum fremur en
veruleikanum. Spánný ljóðabók hennar Þitt
er landslagið: Þættir Veru frá Tungu (Skrif-
ari Kristín Bjarnadóttir), virðist í Qjótu
bragði bera ýmis höfundareinkenni Kristín-
ar. Útgefandinn er Uglur og ormar, forlag
SofHu Auðar Birgisdóttur bókmenntafræð-
ings, sem segir um bókina á kápu: „(Hún)
segir frá ferðalagi þeirra Steinvarar,
ÞarþaUar, Þungbúans og ViUríðar yQr haf-
ið. Raddir þeirra mynda saman vef sem of-
inn er úr töfrandi ljóðmáli kveiktu af ís-
lenskri náttúra, minningum, brotgjörnum
tilQnningum og vonum Vera frá Tungu -
sem bíður ferðalanganna óþreyjufull hand-
an við haQð.“ Ennfremur segir hún að
Kristín hafi með þessu verki „gert eina at-
hyglisverðustu tilraun með ljóðformið sem
sést hefur á sviði íslenskrar ljóðlistar
lengi.“ Það verður athyglisvert að sjá hvort
aðrir gagnrýnendur taka undir þessi orð
Soffiu Auðar.
Eric tónskáld
Ungt íslenskt tónskáld, heimilisfast í
Bandaríkjunum sem stendur, Eric Júlíus
Mogensen, var rangnefnt Eiríkur Júlíus
upp á íslensku í umsögn um tónsmíðar
hans sem birtist hér í DV fyrir helgi. Sem
vora auðvitað mistök sem leiðrétt skulu hér
I og nú.
Umsjón
Adalsteinn Ingólfsson