Dagblaðið - 21.09.1976, Blaðsíða 11

DACBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1976.
Eniga, meniga,
pabbi grœðir peninga
11
N
„Leyndin milli banka og við-
skiptavinar er jafnmikilvæg og
leynd milli læknis og sjúkl-
ings,“ sagði Jónas Haralz,
landsbankastjóri í óttalegum
sjónvarpsþætti um skattamál á
dögunum. Líkingin er góð og
sjálfum hefur bankastjóranum
þótt hún svo góð, að hann
endurtók hana í viðtali við
Morgunblaðið 12. september.
Það þarf náttúrlega ekki að
taka það fram, að bankastjór-
inn hefur að sjálfsögðu átt við,
að í dæminu væri bankinn
læknirinn en viðskiptavinurinn
sjúklingurinn.
En nú er það svo með lækna,
að þeir geta verið sjúkir eins og
viðskiptavinir þeirra, sjúkling-
arnir. Nákvæmlega hið sama
gildir um banka, og þá ekki sízt
islenzka banka.
Síðustu dæmi um ávísana-
svindlhringi og ráðherralán
sýna og sanna gagnkvæman
krankleika bankanna og við-
skiptavina þeirra. Þessi
veikindi eru hins vegar ólík
veikindum lækna og sjúklinga
þeirra. Þau eru af öðrum toga.
Þau eru fyrst og síðast þjóð-
félagslegs og siðferðilegs eðlis.
Lækningin er engan veginn
auðveld en forsenda hennar er
fólgin í breytum hugsunarhætti
þeirra, sem eru í þjóðfélaginu.
„Kjáninn hann Einar...“
Sumir eru að vísu ólæknandi,
eins og einn af ráðherrum
hæstvirtrar ríkisstjórnar,
starfsbróðir Einars Ágústs-
sonar.
Eftir að Vilmundur Gylfason
ljóstraði upp um utanríkisráð-
herralánið um daginn, sagði
þessi kollegi Einars í sam-
tali við mann á förnum
vegi: „Djöfull er hann Einar
nú mikill kjáni að láta hanka
sig svona. Hanh átti auðvitað að
láta gefa veðskuldabréfið út á
handhafa."
Þetta er hugsunarhátturinn,
sem ríkir. Og það er ekki von til
þess að árangur náist i baráttu
gegn spillingu í íslenzku þjóð-
félagi, þegar ráðherra í ríkis-
stjórn Islands sér ekkert at-
hugavert við þá lána-
fyrirgreiðslu, sem ráðherra-
einstaklingurinn Einar Ágústs-
son naut í Landsbankanum. Jú,
eitt var athugavert. Einar var
ekki nógu útsmoginn.
Eftir þvf, sem ég kemst næst
hefur aðeins einn fslenzkur
blaðamaður haft kjark til að
krefjast þess, að ráðherrann
gerði hreint fyrir sínum dyrum
i þessu máli og öðrum, sem
nafn hans hefur verið bendlað
við manna á meðal. Þetta gerði
Bragi Jósepsson í Alþýðu-
blaðinu 7. september: „Al-
menningur á heimtingu á að
vita hvort einn áhrifamesti ráð-
herra landsins sé viðriðinn stór-
fenglegt ávísanahneyksli og
fjármálaóreiðu."
Engin svör?
Þegar þetta er skrifað hefur
ekkert heyrzt frá ráðherranum
um þessi mál. Það segir sig
sjálft, að það hlýtur að vera
óþolandi fyrir einn af ráða-
mönnum þjóðarinnar að vera
orðaður við fjármálaspillingu.
Þess frekar ber honum að svara
fyrir sig. I tiltölulega eðlilegu
þjóðfélagi hefði fyrirgreiðsla í
líkingu við Landsbankalánið
leitt til afsagnar ráðherrans,
eins og bent hefur verið á í
leiðara þessa dagblaðs.
Fyrir rösklega tveimur árum
ljóstraði Morgunblaðiðupi-um
mjög keimlíkt mál, en af ein-
hverjum sökum var það þaggað
niður, kæft í fæðingu. Þar átti
hlut að máli ráðherra úr Fram-
sóknarflokknum, þáverandi
fjármálaráðherra, Halldór E.
Sigurðsson.
Halldór Eggert og húsið...
Mér þykir rétt að rifja þetta
mál upp nú, því íslenzkir blaða-
lesendur láta ekki lengur bjóða
sér „svör“ og „skýringar" í lík-
561.157.32 króna greiðslu fyrsta
árið.
Vegna verðbólgunnar myndu
þessar tölur líta allt öðruvísi út
núna. Miðað víð vísitölu bygg-
ingarkostnaðar, sem var 1. júlí
535 stig nemur upphæð veð-
skuldabréfanna um 18,7 millj-
ónum króna, eða þar um bil. Af
þessu er 'ljóst, að árið 1973
lánaði íslenzka Álfélagið Hall-
dóri Eggert Sigurðssyni þáver-
andi fjármálaráðherra fjár-
hæðir, sem eru mun hærri en
Landsbankinn lánaði Einari
Ágústssyni.
mönnum neitað um skamm-
tímalán upp á smápeninga.
„Það verður að sjá hlutina
rétt og í réttum hlutföllum,"
sagði Jónas Haralz i einu af
yfirklórssvörum slnum í sjón-
varpsþættinum. Þetta er
raunar hárrétt, en á þessu
virðist því miður hafa orðið
misbrestur hjá bönkunum.
Hvernig má það til dæmis
vera, að olíufélögin njóta yfir-
dráttaheimilda upp á hundruð
milljóna, fjárhæðum, sem nema
mörgum skipsförmum af olíu
og benzíni. Mér er kunnugt um,
Hús Halldórs E. Sigurðssonar ráðherra, sem hann ke.vpti af Álfélaginu með óvenjulegum vildar-
kjörum. DB-mynd Arni Páll.
. ingu við þessa: „Ég hef aldrei
riðið hestum Sigurbjarnar."
I desember 1973 keypti Hall-
dór Eggert einbýlishús að
Bakkaflöt 4, Garðahreppi, af Is-
lenzka Álfélaginu með slíkum
vildarkjörum, að með ein-
dæmum þótti. Hann fékk húsið
fyrir sjö og hálfa milljón króna,
en á almennum markaði hefði
það selzt á 11 milljónir að mati
fasteignasala.
Lánakjör voru þau, að þáver-
andi fjármálaráðherra fékk sex
milljónir króna lánaðar til 15
ára — ég endurtek — til 15 ára.
Vextir og afborganir eru einnig
með undarlegu móti, miðað við
það, sem almenningur á að
venjast. Halldóri Eggert var og
er gert að greiða sex milljón-
irnar, sem eru í tveimur jafn-
stórum veðskuldabréfum með
jöfnum greiðslum afbqrgana og
vaxta og er árgjaldið 1 15 ár
með 10% vöxtum 788.842,68
krónur samanlagt af báðum
bréfunum. Ráðherrann fékk
semsagt annúítetslán við þessi
hagstæðu húsakaup, og eru slík
lán taiin með þeim allra hag-
stæðustu, sem fást og að öllu
jöfnu er ekki völ á slíkum kjör-
um.
Góðvild eða gjafmildi
Á almennum fasteigna-
markaði nú og þá er algengast,
að eftirstöðvar fasteigna
greiðist á 8 árum með 10%
vöxtum og jöfnum afborgunum
og af 6 milljónum myndi því
afborgunin ein verða fyrsta
árið 750 þúsund krónur og vext-
irnir 600 þúsund eða árs-
greiðslan samanl. 1.350.000.00.
En vegna sérstakrar góðvildar
Álfélagsins, eða gjafmildi,
sparaði ráðherrann sér
„Ég hef aldrei riðið...“
Þremur dögum sfðar svaraði
ráðhérra svo uppljóstrunum
Morgunblaðsins I vel teygðum
lopa. Þar kom ekkert fram, sem
hrakti frásögn Morgunblaðsins
og hefði Halldór allt eins getað
sagt, eins og einhver: „Ég hef
aldrei riðið hestum Sigur-
bjarnar“.
I forystugrein í Vísi 15. sept-
ember er lítillega vikið að
þessum húsakaupum ráðherra.
-Þar segir: „En á það er að líta
varðandi þetta mál, að ríkis-
stjórnin á verulegra hagsmuna
að gæta gagnvart Álverksmiðj-
unni vegna skattgreiðslna
hennar til ríkisins.“ Mikið rétt.
En ætli væri ekki nær að segja,
að Alverksmiðjunni sé 1 mun
að eiga góð samskipti við rikis-
stjórnir. Og hvað munar stór-
iðjufyrirtækið í Straumsvík um
að gera lélega húsakaupasamn-
inga, þegar ráðherra er annars
vegar.
Það er pólitískur óþefur af
þessu og því neitar enginn
nema ef vera skyldi kaupandi
og seljendur í þessu dæmi.
En svo aftur sé vikið að bönk-
unum. I fyrrnefndum skatta-
málaþætti sjónvarpsins var
flutt fimm ára gamalt viðtal við
Olaf Nilsson, þáverandi skatt-
rannsóknarstjóra. Þar stað-
hæfði hann, að sumir menn
hefðu óskiljanlega greiðan
aðgang að bankakerfinu og
hann ítrekaði þessa skoðun sína
í fyrrnefndum þætti. Þetta er
kannski mergurinn málsins í
peningaspillingunni.
Stórkostlegir yfirdrœttir
Um leið og ýmsn svokallaðir
athafnamenn, sem þuifa
rekstrarfé, fá lán upp á
milljónir er fátækum launa-
að Skeljungur hefur nokkra
mánuði í röð verið með stöðug-.
an yfirdrátt að fjárhæð
320-360 milljónir krónamánuð
hvern. Þessi fjárhæð hefur
lækkað eitthvað og var síðast
þegar ég „kíkti“ á milli 170 og
180 milljónir króna. Þetta eru
himinháar upphæðir, sem ég
fæ ekki séð hvernig verða rétt-
lættar, þótt sjálfsagt standi
ekki á skýringum bankanna.
Leyndardómurinn mikli
Og þá er komið að því að
skýra frá trúnaðarmáli, sem
sýnir og sannar, að bankarnir
eru annað hvort í meira lagi
andvaralausir eða þeir kæra sig
kollótta.
A vegum Upplýsingaskrif-
stofu Verzlunarráðs er í
hverjum mánuði dreift til „út-
valinna“ plaggi, sem er merkt
„Trúnaðarmál“. Þetta plagg er
skrá yfir afsagða víxla í liðnum
mánuði. Til þess að komast á
þennan svarta lista þarf
viðkomandi fyrirtæki, stofnun,
sveitarfélag, íþróttafélag,
kirkja o.s.frv. að vera annað
hvort með fimm eða fleiri af-
sagða víxla eða afsagðan víxil
að upphæð 300 þúsund krónur
eða meira.
Þessum lista hefur verið
dreift um langt skeið og er
fjöldi fyrirtækja yfirleitt
núorðið um og yfir 200. Listinn
fer til traustra fyrirtækja og
gegnir hlutverki biblíu, þegar
athuga þarf lánstraust fyrir-
tækja, hverjir standi við skuld-
bindingar sínar, hverjir ekki.
Ég athugaði sérstaklega lista
júlímánaðar og voru á
honum 203 fyrirtæki. Afsagðir
víxlar voru 741 og samanlögð
Halldór Halldórsson
upphæð þeirra nemur um 220
milljónum króna, hvorki meira
né minna. Þegar listar tveggja
mánaða eða fleiri eru-bornir
saman kemur í ljós að oft og
iðulega eru það sömu fyrir-
tækin, sem aftur og aftur lenda
í afsögn með vlxla.
Kassagerðin í kröggum?
Eitt dæmi á þessum lista er
sérstaklega athyglisvert, en það
er methafinn Kassagerð
Reykjavíkur. Þetta fyrirtæki
lendir í júlí í afsögn með tvo
víxla að upphæð 19 milljónir
860 þúsund krónur. Upphæðin
bendir til þess, að fyrirtækið
eigi í verulegum fjárhagserfið-
leikum og tala sumir um að
bankar dæli fé í fyrirtækið og
hér sé i uppsiglingu nýtt Ála-
fossævintýri. Það kæmi mér
ekkert á óvart, því í vor var mér
kunnugt um, að þetta fyrirtæki
fékk tvo víxla i banka, annan að
upphæð 80 milljónir króna og
hinn að upphæð 20 milljónir
króna. Er það svo furða, að
talað sé um óskiljanlegan
aðgang sumra fyrirtækja að
bönkunum?
Annars þarf ekki að hafa
mörg orð um svaria listann.
Hann talar sínu máli. Hér skulu
tiltekin þau fimm fyrirtæki,
sem settu met í júlí, annars
vegar fyrirtæki með flesta víxla
og samanlögð upphæð þeirra og
hins vegar fyrirtæki með
hegstar uþphæðir og fjölda
víxla:
Dœmin tala
Methafar í víxlafjölda
» víxlafjöldi
1. Breiðholt hf.
2. Gluggaval hf.
3. Heimakjör hf.
4. Sturla hf.
4. Bátalón hf.
Methafar í fjárhæðum:
1. Kassagerð Reykjavikur hf.
2 19.860
2. Einar Ásmundss. Imp-Exp.
4 10.671
3. Iðntækni hf. 1 5.700
4. Breiðholt hf. 19 3.570
5. Hafskip hf. 1 3.375
„0g þú líka, Brútus..“
Hér er raunar svolítið
freistandi að bæta við listann
og nefna methafann í sjötta
sæti. Astæðan er sú, að af því
sést að ríkið gengur ekki á
undan með góðu fordæmi:
6. Innkaupastofnun ríkisins
3 3.143
Birting á þessum upp-
lýsingum Verzlunarráðs er eins
og að framan greinir brot á
trúnaði, en ég kæri mig koll-
óttan. Raunar skil ég ekki
leyndina. Hér eru á ferðinni
upplýsingar sem öllum ættu að
vera tiltækar með góðu móti.
Sumum kann að þykja það
óréttlátt gagnvart þeirn fyrir-
tækjum sem hér hafa verið
talin, að nefna einmitt þau, en
sleppa öðrum. Það gefur hins
vegar auga leið, að listinn er
langur, og því erfitt að setja
mörkin. Auk þess kennir
margra grasa á listanum. Þar er
til dæmis að finna Bjarnanes-
kirkju og í júní var Lúðrasveit
Verkalýðsins á skrá. Þá eru
dagblöðin ekki saklaus í
þessum efnum. Þannig hafa
verið afsagðir erl. víxlar á
Þjóðviljann, Tímann og Dag-
blaðið.
Halldór Ilalldórsson
Idi kr. þús.
19 3.570
14 1.777
13 1.017
13 2.557
12 1.684