Dagblaðið - 24.04.1978, Blaðsíða 14

14
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 24. APRÍL 1978.
Svo margar sem stofnanir íslenzka
þjóðfélagsins eru — ráðuneyti,
rikisbankar, ríkissaksóknari. lögregla.
dómstólar, fangelsi, sjúkrahús, skólar,
háskóli, rannsóknarstofnanir, þjóð-
leikhús, framkvæmdastofnun, sin-
fóntuhljómsveit o.s.frv, o.s.frv. — er
varla ntikið vit í hittni gamalkunnu
líkingu piramítans, þcgar setja skal sér
fyrir hugskotssjónir samfélags-
byggingu okkar. Sýnu nær sem liking
væri turn eða „seðlabankabygging”, af
þvi að aðeins 220 þús. manns standa
undir þessu öllu.
Menningarþjóð í velferðar-
þjóðfélagi viljum vera nteð öllurn þeim
útbúnaði, sem sliku fylgir, þrátt fyrir
það, að við eruni ósköp fá i stóru og
erfiðu landi.
Sannleikurinn er, að vilji íslenzk
þjóð halda uppi vegakerfi, rafkerfi,
sjónvarps- og útvarpskerfi og alls kyns
jöfnunarsjóðum til að slétta út lifskjör
á landinu auk fjölda stofnana, þarf
hún mikla bjartsýni til að trúa sig geta
til langfram haldið uppi sömu
lífskjörum og gerist með milljóna-
þjóðunum í grennd við okkur ■
Af yfirlýsingum í fjölmiðlum má og
ráða, aðalmenningur hér á landi ætlar
stjórnvöldum að leysa flestan
vanda. Hvort sem að stafar af mikilli
trú á getu stjórnvalda eða litilli trú á
einstaklinginn, varpar það vafalítið
Ijósi á þá staðreynd, að íslenzka
þjóðfélagið er orðið mjög sósialiskt og
almenningur gengur að þvi visu.
Úttekt á lífskjara-
grundvelli þjóð-
arinnar
Vitaskuld styðjast góð lífskjör
þjóðarinnar við þá miklu samneyslu,
sem opinberar stofnanir veita. Tekjur
mikils hl. landsmanna greiðast einnig
í verðbólguhagnaði sakir misræmis
verðbólgurýrnunar og vaxta. Hvort
tveggja þetta verður að takast með í
reikninginn, þegar gera skal úttekt á
lifskjörum okkar.
Fjöður verður ekki heldur yfir það
dregin, að miklar þjóðartekjur
íslendinga styðjast við ótraustan
grundvöll: Nánast gegndarlausa sókn i
fiskistofna kringum landið.
Iðnaðurinn, sem öðrum atvinnugrein-
um fremur gæti tryggt velmegun til
frantbúðar, hefur ekki notið heppileg-
ustu skilyrða til að blómstra. Þrátt
fyrir vissan vaxtarbrodd er
iðnaðurinn ekki enn orðið það
íslenzka
félagshyggju-
þjóðfélagið
v
__HVAÐ
ERT&U
HUGSA?
Bandag er ó bílasýningunni
Leitið allra nauðsynlegra upplýsinga i bás okk-
ar i sýningarhöll no. 2
TIMINN TIL AÐ LÁTA SÓLA
ER KOMINN...
KALDSÓLA!!
Verið velkomin
HJÓLBARÐASÓLUNIN H.F.
Dugguvogi 2 Sími: 84111
^ pólitískt afl, að hann njóti jafnræðis á
við hefðbundnu atvinnuvegina í
stjórnkerfinu. Rangskráning gengis
gerir honum og erfitt um vik að keppa
á erlendum markaði.
En lifskjör íslendinga styðjast og
við jafnstopular stoðir og eru erlend
lán, styrkir og velvild , sem við höfum
notið I rikara mæli en flestar aðrar
þjóðir, svo sem sjá má á Marshall-
hjálp, lendingarleyfum Flugleiðavéla í
Bandaríkjunum og aðstöðu til að reisa
og reka fiskpökkunarverksmiðjur til
að nýta hinn rika bandaríska markað
Það er valt að treysta á velvild út-
lendinga um efnalegt gengi. Meira fé
hefur og streymt inn i landið gegnum
varnarliðið á Miðnesheiði en al-
ntenningu gerir sér yfirleitt grein
fvrir.
Hvað er
sósíalismi?
Islen/ka þjóðfélagið er orðið mjög
sósíaliskt. Með þeirri staðhæfingu er
því ekki afneitað, að það er einnig
kapitaliskt. Við búum við svokallað
blandað hagkerfi, eins og önnur
Vesturlönd. Hinn sósialiski þáltur
hagkerfisins er mjög stói í hlutfalli við
hinn kapitaliska.
Með sósialisma eða félagshyggju á
ég við, að þjóðfélagið læt-
ur ekki þegnunum eftir að leysa
vanda sinn sjálfir, l.d. með frantlaki
einstaklinga, hlutafélaga, eða áhuga-
mannafélaga t.d. líknarfélaga dug-
mikils fólks, heldur er með laga-
setningu og stjórnvaldsákvörðunum
vikið til hliðar lögmálum frjálsrar
verðmyndunar, lögmálum um jafn-
vægi framboðs og eftirspurnar, frjálsra
samninga og óheftrar fjármagns-
söfnunar. Hugtakið er hér notað i
. svipaðri merkingu og sósialistar á
Vesturlöndum almennt nota það.
Þannig notar t.d. franski stjórn-
málamaðurinn og sósialistinn Pierre
Mendes France orðið i riti sinu
„République moderne”. Mendes
France er kunnur að því að setja
fram málstað sinn með kristaltærum,
visindalegum skýrleika. Sagt var, að
de Gaulle hefði borið djúpa virðingu
fyrir honum einum í herbúðum and-
stæðinga sinna.
Félagshyggja (sósialismi) jafngildir
því m.a. að stjórnmál taka að snúast
um efnahagslega þætti þjóðlifsins, sem
þeim voru áður taldir bannaðir. Efna-
hagsmálin eru þar með gerð að stjórn-
málum.
Dæmi um
félagshyggju
eða sósialisma.
Félagshyggja hefur hér á , landi
komizt á fyrir sakir margvíslegra or-
saka, sem bæði eru jákvæðar og nei-
kvæðar.
Hið opinbera bindur i reynd hér á
landi verðlag á flestum sviðum með
lagasetningu og stjórnvaldsákvörðun-
um og rekur mikinn opinberan
búskap. Skulu hér nefnd nokkur dæmi
um sósíaliska löggjöf og afskipti:
a) Löggjöf til verndar litilmagnanum,
svo sem reglur um vernd þess
viðsemjanda í samningsgerð, sem
minna má sin, vinnulöggjöf, reglur um
sjúkrasamlög, almannatryggingar.
verkamannabústaði o.s.frv.
b) Löggjöf um almenna stjórn
efnhags- og peningamála, svó sem
opinber skráning gengis innlends og
erlends gjaldeyris, opinberar ákvarð-
anir um vexti á inn- og útlánum, seðla-
prentuno.s.frv.
c) Löggjöf lil eflingar vissum at-
vinnuvegum, eins og t.d. styrkir og lán
fjárfestingarsjóða til landbúnaðar og
sjávarútvegs á liðnum áratugum.
Einkenni þessara lána er yfirleitt, að
þau eru sjálfvirk. Fjárfestingarsjóði er
skylt að veita þau við vægum vöxtum
(neikvæðum vöxtum) að fullnægðum
vissum skilyrðum. Af því sprettur
kenningin um, að nú á dögum „geri
margirútákerfið”.
d) Rekstur hins opinbera á útvarpi,
sjónvarpi, sima. orkuverum og raf-
kerfi. Sakir allsherjaröryggis þykir
réll, að þessi rekstur sé í höndum hins
opinbera.
e) Ríki og sveitarfélög hafa á hendi
vissan rekstur til að tryggja atvinnu,
svo sent bæjarútgerðir. eða til að ryðja
nýjar brautir í atvinnulífi. þar sem
verkefni er of stórt eða áhættusanu
fyrir einkafranuakið, svo sem semems-
verksmiðja, áburðarverksmiðja,
kísilgúrverksntiðja, þörungaverk-
smiðja, heykögglaverksmiðjur.
f) Ríki, fjárfestingarsjóðir og/eða
sveitgrfélög taka stundum við rekstri
einkafyrirtækja, 'sem komast í fjár-
hagsþrot, svo sem átt hefur sér stað
um spunaverksmiðjuna Álafoss og
Slippstöðina á Akureyri. Fjárþrot
einkafyrirtækja má svo oft rekja til
óstjórnar á efnahagsmálum, svo sem
rangskráningar gengis, tolla á hráefni
og vélum til iðnaðar, skipakaupa
crlendis o.s.frv.
g) Bjargráð stjórnvalda á kreppu-
límum, sem miða að því að halda
uppi atvinnu og bægja bjargarskorti
frá dyrum. Af þessum toga er oft lög-
gjöf um innflutnings- og fjárfestingar-
hömlur. Af skyldum orsökum er lög-
gjöf, sem er sprottin af ofþenslu, svo
sem verðbólgu, eins og almenn
verðbinding vöru. þjónustu og launá.
h) Verðbólgan hefur ásamt
óraunhæfum vöxtum gert bankastjóra
að skömmtunarstjórum lána, hvort
sem þeir hafa viljað eða ekki viljað.
Fyrir bragðið hafa bankarnir orðið
póliliskar stofnanir, þar sem reynt
hefur 'á jafnaðar- og réttlætissjónar-
mið, en sjónarmið arðbærni og veðs
skipt að sama skapi minna máli.
i) Stjórnvaldsráðstafanir og löggjöf
til að jafna út hagsveiflur, eins og
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins.
Löggjöf af þessu tagi er í anda ný-
frjálshyggjunnar (neo-liberalisma),
sem er vísindaleg félagshyggja Vestur-
landa. Tæplega verður sagt, að hér á
landi hafi t.d. nokkru sinni fjárlög
verið samin með greiðsluafgangi i
góðæri og halla í erfiðu ári til að jafna
út hagsveiflur, en það er eitt af mörg-
um þjóðráðum, sem hagfræðingar ný-
frjálshyggjunnar hafa bent á, eins og
t.d. Bretinn Keynes.
' j) Löggjöf til verndar auðlindum
eða skömmtunar á þeim, svo sem lög-
gjöf um náttúruvernd, vísindalega
hagnýtingu landgrunnsins, friðun
fiskstofna, itölu á landi, o. fl.