Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1968, Qupperneq 121

JORIS CAROLUSOG ÍSLANDSKORTHANS
121
Arið 1905 kom í leitirnar í Hollandi eintak af ófullgerðu kortasafni, sem Jodocus
yngri hafði gert eða látið gera. í safni þessu voru 34 kort, og lýsti dr. F. C. Wieder
þeim verðlista, sem fornbóksalinn, Fr. Muller, lét gera. Er hún allnákvæm og var
síðar prentuð upp að nýju.1 Tólf árum síðar keypti Johannes Keuning kortasyrpu
með 63 kortum, og voru 23 þeirra úr safni Hondiusar.2 Loks haustið 1955 hafði
hollenzkur fornbóksali á boðstólum eintak af kortasamsteypu Hondiusar. Voru kortin
öll gerð á árunum 1514-1529, handlituð og fögur að frágangi.3 I öllum þessum
söfnum er nýtt Islandskort: Tabvla Islandiœ, auctore Georgio Carolo Flandro.
Amstelodami Jodocus Hondius excudit (stærð: 38, 4x50 sm). Eitthvað af kortum úr
syrpu Hondiusar er til á lausum blöðum. British Museum á nokkur þeirra, þó ekki
Islandskortið, en í Konunglega bókasafninu í Kaupmannahöfn er til eintak af því.
Eftir andlát Jodocusar yngra komust myndamót hans í eigu kunnasta og stór-
virkasta kortagerðarmanns 17. aldar, Willem Janszoon Blaeus (1571-1638) og urðu
undirstaða hinna miklu og nafnfrægu kortasafna, sem hann gaf út og síðan synir hans,
Johann og Cornelis. Árið 1630 kom fyrsta útgáfan, heldur þunn bók í arkarbroti með
60 kortum, án lesmáls á baki: Atlantis appendix sive pars altera continens LXX
tab: geographicas diversarum Orbis regionum. Nunc primum editas. Amsterodami
apud Guiljelmum Blaeuw MDCXXX. Eitt kortanna er Tabula lslandiae, auctore
Georgio Carolo Flandro. Guiljelmus Blaeuiv excudit. Hér hefur nafn Hondiusar verið
numið á brott og nafn Blaeus sett í staðinn. Aðeins eitt eintak er til af útgáfu þessari,
svo að vitað sé, og er það í British Museum. Eitthvað virðist þó hafa verið hróflað við
myndamótinu, og hnattlengd landsins er dálítið önnur en í frumprentun, en af því að
hnattstöðutölurnar eru aðeins markaðar á jaðra kortsins, þurfti ekki að breyta öðru
en umgerðinni.
íslandskort Joris Carolusar var síðan prentað óbreytt í 27 útgáfum af kortasafni
Blaeus, sem óx, er tímar liðu fram, upp í tólf þykk bindi í arkarbroti, og hefur aldrei
síðar verið gert jafnmikið safn landabréfa, er spönnuðu heim allan.4 Lýsing Islands
þokaðist úr hálfri annarri blaðsíðu upp í tólf síður, er svöruðu til dávænnar bókar.
En árið 1672 kom upp eldur í prentsmiðju og geymslurými Blaeus. Brann þar mikill
hluti upplaga og kortamóta. Johann Blaeu andaðist ári síðar, og aðrir kortagerðar-
menn keyptu það af myndamótunum, sem bjargaðist. Lítið varð þó um útgáfu í
þeirra höndum, og íslandskortið var aldrei framar prentað.
Kcrtamót Mercators og Jodocusar eldra lentu að lokum í höndum Henricus Hond-
iusar, annars sonar Jodocusar. Mörg þeirra voru tekin mjög að fyrnast og ekki van-
þörf á að endurnýja þau og færa lil samræmis vaxandi þekkingu. Árið 1633 gaf
Henricus út í samlögum við mág sinn, Johannes Janssonius (Jan Jansz.), viðauka-
1 F. C. Wieder, Monumenta cartographica. Text III, The Hague 1929, 80-81.
2 J. Keuning, Jodocus Hondius Jr., 65.
3 Martinus Nijhoff, Standard Catalogue 1955/56, No 1125.
4 C. Koeman, Atlantes neerlandice I, Amsterdam 1967, 73-293.