Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1959, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGTTNBLAÐSINS
323
óveðrið. Það muni ganga yíir. Erfið-
leikar Grikkja og innbyrðis sundrung
hæfði Filippusi og stefnu hans mjög
vel. 338 f. Kr. voru Aþena og Þeba
einu borgríkin, sem vildu berjast fyrir
frelsi Grikkja. En með miklum erfiðis-
munum tókst honum að sigra þessi ríki
2. ágúst við Keróníu og þar með lauk
forystuhlutverki grísku borgríkjanna á
skaganum. Síðan kallaði konungur
saman ráðstefnu í Korintuborg og tóku
þátt í henni fulltrúar frá flestum grísku
ríkjunum og gerðu bandalso víð
sem kallað er Korintu-bandalagið (337
f. Kr.) Síðan lagði hann á ráöin um
innrás í Persaríki og skyldi hún vera
hefnd fyrir árás Persa á Grikki, hálfri
annarri öld áður. Enginn vafi er á því,
að Filippus hugðist ekki fara lengra en
inn i Litlu-Asíu, því Persaríki náði yfir
land, sem var 2700 milur að lengd, frá
Miklagarði, yfir Litlu-Asíu gegnum
Sýrland, Palestinu og Egyptaland og
síðan austur á bóginn í gegnum Mesa-
pótamíu, íran og til Punjab í Indlandi.
Þetta var auðugt og voldugt ríki, sem
vel var stjórnað, og hafði yfir að ráða
öflugum her vel þjálfaðra manna. í
Litlu-Asíu einni voru um 20 þúsundir
persneskra hermanna, svo að einhverj-
ar tölur séu nefndar. Filippus seinkaði
för sinni i tvö ár og notaði þann tíma
til að styrkja völd sín heima fyrir, en
áður en hann gæti farið herför sína, var
hann myrtur í brúðkaupsveizlu dóttur
sinnar. Persakonungur stærði sig af að
hafa staðið á bak við morðið, en sumir
sagnfræðingar eru þeirrar skoðunar, að
Olympia, móðir Alexanders, hafi átt
hlut að því til að hefna þess að hún var
látin þoka úr drottningarsæti fyrir ann-
arri konu. Ekkert verður þó um þetta
sagt með neinni vissu. Þegar þetta gerð-
ist var Alexander tvítugur að aldri og
tók við konungdæmi eftir föður sinn
og yfirstjórn hersins og Kórintubanda-
lagsins. Hann hefur orðið frægur fyrir
snarræði sitt, en menn skyldu hafa hug
fast, að hann var líka aðgætinn mað-
ur og rasaði ekki um ráð fram eins
og alltaf kemur fram þegar hann þarf
að taka mikilvægar ákvarðanir. t stað-
inn fyrir að flana til Asíu þegar í stað,
var hann heima fyrir næstu 2 árin og
notaði tímann til að skipuleggja góðar
samgöngur við herinn frá Grikklandi,
meðan hann væri fjarverandi. Asíuför
Alexanders er einstæð 1 veraldarsög-
unni. Hann hafði með sér listamenn,
skáld, heimspekinga og sagnfræðinga,
alveg eins og Napoleon mörgum öldum
síðar. í förinni voru einnig vélfræðing-
ar, landfræðingar, vatnsfræðingar,
jurtafræðingar og aðrir vísindamenn og
skyldu þeir gera athuganir á ýmsum
fyrirbærum og furðuverkum, sem her
Alexanders sæi á ferðum sinum um
Asíulönd og áttu þeir sennilega einnig
að senda Aristoteles sýnishorn, svo að
hann gæti haldið sínum athugunum
áfram. Meðal þessara manna var Callis-
þenes sagnfræðingur, frændi Aristotel-
esar, en hann var flæktur í samsæri
gegn Alexander, meðan herinn var í
Mið-Asíu, og tekinn af lífi. Aristoteles
hataði Alexander upp frá því og svo
mikil voru áhrif hans á næstu kynslóð-
ir, að Aiexander var einungis talinn
blóðþyrstur, heppinn einræðisseggur,
og hefur það verið hlutverk síðari tíma
sagnfræðinga að leiðrétta það.
I her Alexanders voru bæði Grikkir
og Makedóníumenn, 30 þúsund manns í
íótgönguliðinu og 5 þúsund manns i
riddaraliðinu, sem var mjög vel skipu-
lagt. Filippus varð fyrstur manna til að
nota riddaralið í orustum eins og síðar
tiðkaðist. Margt hefur verið ritað um
herlist Alexanders mikla og þykir hún
frábær, enda kom hann á mörgum nýj-
ungum í herstjórnarfræðum síns tíma
og er of langt mál að geta þess hér.
Hann lét óvininn sjaldan komast und-
an, þegar hann hafði tapað orustu, en
rak flóttann og gjöreyddi þvi liði, sem
eftir var. Hann var auðvitað sjálfur
æðsti maður hersins, en við hlið hans
störfuðu 7 lífverðir, og mynduðu þeir
einskonar herforingjaráð, en þeim til
ráðuneytis voru 80—100 áhrifamiklir
liðsforingjar, sem kallaðir voru „félag-
arnir“. í samráði við þessa menn
stjórnaði Alexander mikli hersveitum
sínum á þeirri erfiðu ferð, sem beið
hans í Austurlöndum. Eins og kunnugt
er, fór hann með lið sitt mörg þúsund
mílur á þeim 11 árum, sem hann var
að heiman, oft með mjög miklum hraða
og dæmi eru þess, að þeir hafi farið
70—80 km vegalengd á dag í nokkra
daga samfleytt. Sá maður, sem þessu
stjórnaði, þurfti einkum til að bera:
hugrekki og sjálfsaga. Alexander var
búinn báðum þessum kostum. Hann
særðist oft í orustum, bæði á hálsi,
höfði, og á öxlum og í Turkestan fót-
brotnaði hann. Þrisvar særðist hann
Afganistan og í Indlandi snerti örvar-
oddur annað lunga hans. Einnig varð
hann veikur af alvarlegum sjúkdóm-
um, hvarvetna blöstu við ný lönd og
ókunn og ill yfirferðar, en samt fékk
Verðugur andstæðingur: Demosþenes.
hann alltaf varalið sitt með skilum, og
á fyrstu 8 árunum bættust 60 þúsund
menn i lið hans. Hvarvetna mætti hann
mótspyrnu nema í Egyptalandi, hann
háði fjórar stórorustur, þrjár við Persa
og eina í Punjap í Indlandi. Stundum
var hann fáliðaðri en andstæðingar
hans, en ekki lét hann hugfallast fyrir
það, stundum varð hann að berjast við
harðgera fjallabúa, stundum varð
hann að heyja skæruhernað í eyði-
mörkum, eins og í Austur-íran, stund-
um varð hann að sigra borgir, og það
stórborgir, eins og Tyrus, sem hann
þurfti að sitja um í 7 mánuði og gjör-
eyddi að lokum af mikilli grimmd.