Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1959, Blaðsíða 12

332
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
rannsókn á frest og eyddist svo mál
þetta. — Séra Ásgrímur þótti bæði
skáldmæltur vel og forspár. Margar
ágætar vísur eru til eftir hann. Þegar
haAi fluttist frá Einarslóni, þá þjón-
andi prestur, kvað hann á þessa leið:
Hef eg grun um hyggju frón,
helzt þá stundir líða,
fáir munu frá þér Lón,
feitum hesti ríða.
Þess má geta að Lón var með fyrstu
býlunum, sem lögðust hér í eyði á
stríðsárunum. Þá er sr. Ásgrími eirínig
eignuð vísan fræga um Hellnamenn:
Hjá Hellnurum er siður sá,
sem þeir heldri gera:
þjófar stela þjófum frá
það á svo að vera.
Valdimar sagði, að verið gæti, að vísa
þessi ætti sér dýpri rætur, því þá var
sú saga uppi vestur á Snæfellsnesi, að
menn frá Hellnum, Stapa og jafnvel
Búðum, hefðu mannað út hákarlaskip
eitt gott, siglt því til Bessast'aða, af-
greitt sig þar sjálfir og hlaðið af vör-
um og átti þetta að hafa gerzt aðfara-
nótt jóla. Að morgni mun ránið svo
hafa upplýstst og slóðin rakin til sjáv-
ar. A Suðurnesjum varð vart við ó-
kunnan bát og sást hanrí síðast sigla út
flóann í suðvestan rudda með éljagangi
og stefndi á Jökul. Komst kvis á. að
báturinn mundi hafa verið undan
Jökli vestan. Mörgum áratugum síðar
á það svo að hafa gerzt í brúðkaups-
veizlu á Stapa, að áttræður maður sagði
svo frá, að hann hafi verið einn þeirra,
sem þátt tóku í ránsförinni. Saga þessi
var þó aldrei skráð af eðlilegum
ástæðum, en hún hefur orðið lífseig í
hugum þeirra, sem búa undir Jökli. En
þjóðsaga þessi fær kannski á sig meiri
raunveruleikablæ, þegar menn minnast
þess, að þeir menn, sem lágu uti á ára-
bátum um skammdegisnætur fyrir
opnu hafi, létu sér ekki allt fyrir brjósti
brenna, enda ætíð á einokunartímabil-
inu barizt upp á líf og dauða um hvern
munnbita, eins og þegar gráðugur kjó-
inn ræðst á kríuna og rænir hana síl-
inu, sem hún ætlaði ungum sínum.
Eg spurði Valdimar, hvort orðstír
séra Asgríms væri ekki enn góður
meðal Hellnamanna. Hann svaraði því
játandi: — Klerkur hefur ætíð verið
stolt okkar Hellnamanna, sagði hann,
þó Espólín hafi gefið honum auknefnið
„hinn illi“. En alþýðan hefur ætíð látið
hann njóta sannmælis, enda auðsæ
tryggð hans til sóknabarna sinna, þrátt
fyrir það sem á milli bar. Hann hafnaði
oft góðri stöðu utaplands sem innan,
því hann kunni vel með tignum mönn-
um að vera, ef því var að skipta: „Hvað
yrði þá um mín syndugu sóknarbörn
vestur undir Jökli“, hafði hann sagt,
þegar honum var boðin betri staða.
Ásgrímur Hellnaprestur er orðin
þjóðsagnapersóna á Snæfellsnesi. —
Dr. Páll Eggert Ólason segir m. a. um
hann í íslenzkum æviskrám, að hann
hafi orðið heldur óþokkasæll hjá sókn-
arfólki sínu, því hann hafi staðið í ill-
indum við marga. Hann var dæmdur
frá prestskap 1793 fyrir að hafa gefið
saman hjón ólöglega, gegn banni sýslu-
manns. Hann fékk uppreisn tæpum
áratug síðar og var prestur í Breiða-
vikurþingum til dauðadags, en þó gekk
á ýmsu eftir að hann tók aftur við
embætti, t. d. var hann dæmdur frá
kjól og kalli, en sýknaður í Khöfn.
„Síra Ásgrímur hefur verið ertinga-
samur og deilugjarn“, segir dr. Páll,
„og orðið því illa þokkaður, en margt
var þó vel um hann“.
Síðan fór Valdimar að tala um sjó-
sóknina í gamla daga. Hann sagði að
það hefði verið mikil raun að liggja
frammi í Djúpi yfir hákarlinum um
dimmar vetrarnætur:
— Þarna hefur oft mátt litlu muna,
þetta er fyrir opnu hafi, en illt sóknar
á litlum bátum, því engin lending er
úr því sleppur Hellnum fyrr en á Sandi.
Þarna er mikill brimrass sunnan við
nesið, klettótt og skerjótt. Það verður
að forðast landið úr því komið er vest-
ur fyrir Hellnanes. Það er ekki að flú
fyrr en inn á Sandi, ef maður ekki nær
heim. Við náðum alltaf heim, þegar eg
reri, nema í eitt sinn, þegar við gátum
ekki lent á Hellnum fyrir brimi. Það
var vorið 1936: Hann var á suðaustan,
sem er versta áttin, og versnandi veð-
ur. Gunnar bróðir minn var formaður
á bátnum og við vorum fjórir á. Hann
leitaði til okkar, hvað gera skyldi. Eg
vildi andæfa og bíða þangað til félli
út, því við töldum ekki fært inn á
Stapa. Allir bátar voru komnir þangað
við illan leik. Við áttum dufl á legunni.
Það varð úr að við fórum að duflinu
og lögðumst við það. Svo fer eg og
annar maður að tala um, að ekki sé
þorandi að liggja þarna, því bátinn
geti rekið upp á skerið. Þá snarar sér
maður að nafni Páll Sigurbjörnsson
aftur í og segir formanninum að setja
vélina tafarlaust í gang, því það séu
aðeins örfáar bátslengdir upp í skerið
og brimgarðinn. Skipti það engum tog-
um, að legufærið söng í sundur, áður
en vélin hafði tekið áfram, og bátnum
sló flötum. Munaði minnstu að okkur
ræki upp á skerið og hefði þá ekki
þurft að spyrja að leikslokum. 1 fum-
inu fórst fyrir sú hyggilega ákvörðun
að slóa þarna fyrir framan, þangað til
út félli og slægi á brimið. Tefldum
við þá á tvær hættur og lögðum inn á
Stapa. Það var slembilukka að við
skyldum komast heilir í höfn, því all-
staðar voru óhreppandi ólög í kring
og munaði litlu að við færum niður.
Þegar við vorum rétt sloppnir inn und-
ir Arnarklett og áttum örskammt eftir,
tók sig upp vont rið undir bátnum, en
Gunnar stýrði vel, var samt ekki nógu
fljótur að slá af, svo hún tók bátinn og
hljóp með hann góðan spöl. Þá sást
ekkert nema heiður himinn og brekk-
an allt í kring og óskiljanlegt, að
hann skyldi ekki fylla, en þetta var
listagóður bátur og hristi vel af sér.
Eg spurði Valdimar að lokum, hvort
hann hafi ekki orðið hræddur í volk-
inu? Hann svaraði:
— Nei, eg var ekkert hræddur. Mér
hefur alltaf fundizt tignarlegt að deyja
í sjó. Eg stóð með fötuna í hendinni og
velti því fyrir mér, hvort hafa mætti af
henni nokkurt gagn úr því sem komið
var. Eg ætlaði samt að halda í hana
hvað sem tautaði, — en sennilega hefði
maður nú þrifið í bátinn ef —.
M.
Búðarþjónn: Konurnar eru alltaf að
tala um hvað þetta og þetta hafi verið
ódýrt hér áður. Hvað á eg að gera?
Húsbóndi: Þú skalt reka upp stór
augu og segja, að þú hefðir sízt haldið
að þær væri svo gamlar að muna eftir
þessu.
----o----
Hann kom heim eitt kvöld og sagði
l^onu sinni, að hann-hefði keypt sér
heyrnartæki.
— Hamingjunni sé lof, sagði konan.
Þetta hefi eg verið að segja þér að gera
seinustu átta árin.
Þá hló hann og sagði:
— Nú, það var þá þetta sem þú varst
alltaf að tala um!