Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1959, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
328
undir vopnum, þreyttan, svangan og
svefnlausan, þangað til orustan hófst
næsta dag, en þá var svo af mönnum
hans dregið, að viðnám þeirra var í
molum. Alexander lét hermenn sína
aftur á móti borða góða máltíð og hvíl-
ast rækilega að venju. Sagt er, að hann
hafi sjálfur vakað um nóttina með
nokkrum mönnum sínum, þar á meðal
Parmeníón, sem hvatti hann að ráðast
til atlögu um nóttina, því erfitt yrði að
vinna bug á svo fjölmennum her dag-
inn eftir. „Félagarnir“ hvöttu hann
líka til að láta til skarar skríða og gera
næturárás á Persaherinn, en Alexand-
er gerði sér grein fyrir áhættunni, sem
því væri samfara og svaraði aðeins: „Eg
ætla ekki að stela frá mér sigri mín-
um“. Þetta var 1. október 331 f. Kr.
Herlið Dariusar var miklu fjölmennara
en lið það, sem Alexander hafði haft
við Issos og enginn vafi er á að Grikkir
og Makedóníumenn hafi verið mun fá-
liðari. Þegar orustan var byrjuð, lam-
aðist Darius af ótta, og flýði eins og
fætur toguðu fyrstur sinna 'manna.
Reyndi hann að gera uppreisn í austur-
hluta írans gegn yfirráðum Alexanders,
en nokkrum mánuðum síðar var hann
myrtur af frænda sínum, Bessus prins
af Baktríu, sem persneskur dómstóll
krossfesti nokkrum árum síðar eftir
skipun Alexanders. Alexander lét búa
líki Dariusar virðulegan hvílustað.
Darius fær þann vitnisburð hjá sagn-
fræðingum, að hann hafi verið heldur
ljúfur maður og allvel þokkaður af
þegnum sínum.
Það er ekki erfitt að gera sér í hug-
arlund, að Alexander hafi verið glaður
mjög, þegar hér var komið sögu. Hann
hafði gersigrað erkifjanda Grikklands
og stjórnaði nú fyrsta heimsveldi sög-
unnar. Til þess að heiminum mætti
verða ljóst, að Persaveldi væri lagt að
velli og gamalt skipulag yrði látið víkja
fyrir nýju, lét hann brenna höll Darius-
ar konungs í Persapolis þrátt fyrir and-
mæli Parmeníons. Hefur hann verið
minnugur þess, hvernig Xerxes kon-
ungur og menn hans fóru með hofin á
Akrapolishæð á sínum tíma.
En nú gerðist það, sem virðist óum-
flýjanlegt í lífi manna. Það tók að halla
undan fæti fyrir hinum sigursæla
makedóníska herkonungi. Þjóðernis-
hreyfing í Norðaustur-Iran, undir
stjórn Bessusar prins eða Artaxerxes
IV eins og hann nú kallaði sig, varð
honum þung í skauti. En hitt var verra,
að Filotas gerði samsæri gegn Alexand-
er. Andúðin gegn konungi hafði magn-
azt meðal Makedóníumanna, sem var
þyrnir í augum, hversu persneskur
Alexander var orðinn í háttum, eins og
sjá má af því, að hann gekk í persnesk-
um klæðum og hafði auk þess lært
mál hinna nýju þegna sinna. Filo-
tas, sem var æskuvinur Alexanders,
var sonur Parmenions og var sú ætt
göfug og gömul og hafði ætið barizt
fyrir málstað Filippusar og Alexanders,
sonar hans. Parmenion hafði fallið í
ónáð hjá Alexander á leiðinni um Asíu-
lönd og tveir af bræðrum hans látizt.
Þegar upp komst um samsæri Filotas-
ar, var hann leiddur fyrir herrétt og
játaði að hafa stofnað til samsæris. Var
hann þá tekinn af lífi á þann hátt, að
hermenn konungs skutu spjótum í
gegnum líkama hans. Alexander sendi
síðan boðskap til hershöfðingja sinna í
Ekbatana og skipaði þeim að drepa
Parmenion —'og segja sagnfræðingar,
að það hafi verið dimmasta stund í lífi
hans, þegar hann tók þá ákvörðun. I
augum seinni tíma manna var hér um
morð að ræða. En þess ber að gæta, að
í lögum Makedóníumanna sagði fyrir
um, að ættingjar þeirra sem reyndu að
gera samsæri gegn konungi yrðu einnig
A,t-’Va Parmeníons var
þvi lögleg, þó hún haíi verið ómannúð-
van á því, að Alex-
ander hefur tekið sér mjög nærri að
þurfa að láta sin» gamla vin kenna á
valdi sínu.
Vorið 329 f. Kr. fór Alexander yfir
Framh. á bls. 336
Darius og Alexander í orustunni við Issos. tlr frægri mosaikmynd frá Pompei,