Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1959, Side 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
331
Stufí samtal við Valdimar Kristófersson:
„ÉG STÓD MEÐ FÖTUNA
I ANNARI HENDI.................."
EKKI alls fyrir löngu kom upp á skrif-
stofur Morgunblaðsins bóndi vestan af
Snæfellsnesi, Valdimar Kristófersson,
að nafni. Hann er bóndi á Skjaldar-
tröð undir Jökli, en þar hafa þeir lang-
feðgar búið í fjóra liði. Valdimar er
sérkennilegur á margan hátt, en
skemmtilegur og kann frá ýmsu að
segja. Hann er minnugur vel, en sér
ekki allt sömu augum og aðrir og ekki
hefur hann verið vanur að binda bagga
sína sömu hnútum og samferðamenn-
irnir.
Eg rabbaði stundarkorn við Valdi-
mar Kristófersson og fer brot af þessu
samtali hér á eftir. Valdimar sagði, að
faðir hans hefði þótt maður skýr og
fróður um gamlar sagnir, enda haft af
þeim mikið yndi. Hann hét Kristófer
Ólafsson, sonur Ólafs bónda Ólafsson-
ar frá Skjaldartröð, en Ólafur þessi
var „einn meðal hinna nýtari Jökla-
manna“, eins og Einar Þorkelsson segir
um hann í dálitlum þætti, sem hann
mér. Eg er fílhraustur. En ef eg yrði
lasinn, þá haltu mér ekki heima fvrir
alla muni. Komdu strax á spítalann“.
„Talaðu ekki svona, Júrotsjka. Guð
gefi þér góða heilsu. Hvers vegna að
hrópa á ógæfuna?“
„Mundu það, að ekkert heiðarlegt
fólk er eftir, og engir vinir. Þvi síður
neinir sérfræðingar. Ef eitthvað kemur
fyrir, þá treystu engum nema Pitsjusj-
kin. Það er að segja, ef hann verður
þar enn. Ertu vakandi?“
„Djöflamergirnir fengu ekki nógu
mikið kauþ, þess vegna fóru þeir. En
nú eiga það að heita tilfinningar og
ættjarðarást. Maður mætir þeim á göt-
unni, og þeir taka varla i höndina á
manni, sperra bara upp augabrúnina og
segja: „Nú, vinnið þér fyrir þá?“ Þá
segi eg: „Eg geri það. Og ef yður er
sama, þá er eg stoltur af skorti okkar
og ber virðingu fyrir þeim mönnum,
sem leggja hann á okkur“.
hefur af honum ritað. Ólafur var sonur
Ólafs hreppstjóra á Brekkubæ á Hellis-
völlum og síðar á Skjaldartröð Illuga-
sonar hreppstjóra í Einarslóni og var
systir Ólafs hreppstjóra Kristín Illuga-
dóttir, sem kölluð var Melabúðar-
Kristín. Hana átti Sigurður skáld
Breiðfjörð, eins og frægt er orðið. I
biðilsbréfi sínu til hennar sagði skáldið
meðal annars:
„Líkt og flugan loftsins heita
langur vetur þegar dvín,
minn vill hugur löngum leita,
linna fleta sól, til þín“.
Ólafur hreppstjóri drukknaði 1848
ásamt Friðriki syni sínum og þremur
mönnum öðrum. Þá var Ólafur afi
Valdimars 19 vetra og tók við bústjórn
á Skjaldartröð með móður sinni. Hann
var hagleiksmaður og stundaði báta-
smíði alla daga, þegar milli var há-
karlaleganna hjá honum á vetrum.
Valdimar bóndi sagði, að þau Kristín
og séra Ásgrímur Hellnaprestur Vig-
fússon (1758—1829) hefðu oft eldað
grátt silfur saman í kveðskap.
— Kristín var ráðskona hjá Jóni ríka
í Melabúð og áttu þau börn saman, þó
ógift væru. Þetta mislíkaði presti og
vandaði um við þau. Þannig hófst mis-
klíðin. Prestur ásakaði Kristínu fyrir
lauslæti í hjúskap, en hún prestinn
fyrir drykkjuskap og aðra óreglu og
var engu hlíft í þeim vopnaviðskiptum.
En mest af þeim kveðskap, sem af
þessu spannst, hefur nú gleymzt. Þó
man eg eftir vísu um maddömu Sigríði,
konu prests, sem eignuð var Kristínu.
Hún er svona:
Auðgrund hét á aumingjann,
ef eignaðist prestinn laka,
síðan hún fékk þann svarta mann,
Sigga — nefnist — kaka.
Maddaman var kölluð Sigga kaka,
eins og af vísunni má sjá. Hún þótti
blóðnísk, en prestur höfðingi hinn
mesti. —
— Þeir voru ribbaldar þarna undir
Jökli í gamla daga, hélt Valdimar
áfram: — O, þegi þú nú bölvuð kakan,
sögðu þeir við maddömuna: — O, það er
alveg sama. Eg má segja satt, sagði hún
þá. Faðir minn talaði jafnan með virð-
ingu um séra Asgrím Hellnaprest. Hann
hafði heyrt honum lýst sem glæsilegum
gáfumanni, að vísu talinn héraðsríkur
og óvæginn, þegar því var að skipta og
stórbokkar eða danskir áttu í hlut. En
alþýðuhylli naut hann meiri en ýmsar
bókaðar sagnir benda til, eftir því sem
faðir minn hermdi mér. Á þessum stöð-
um var lengi mikil fátækt, enda hafa
Snæfellingar sjaldan fitnað um fingur
af þeim opinberu fjánum. Faðir minn
sagði mér ítarlega frá málaferlum séra
Ásgríms og tildrögum þeirra, en eftir
því sem eg hef síðar séð og heyrt í
ræðu og riti, finnst mér jafnan ómak-
lega hallað máli fyrir presti, sem átti
sínar hendur að verja. Hann átti jafnan
í útistöðum við dansklundaða valds-
menn og handbendi þeirra, en var oft
hlífiskjöldur fátæklinga. Um það bera
munnmæli ótvírætt vitni: I tíð séra As-
gríms bjó að Hellnum bláfátækur
þurrabúðarmaður í Þórubúð svonefndri
og eru tóttir hennar enn uppi stand-
andi. Maður þessi, sem eg held hafi
heitið Gunnlaugur, var hlaðinn ómegð.
Sá grunur lá á, að hann hefði gerzt sek-
ur um sauðaþjófnað, og var nú ákærð-
ur fyrir það og einnig fyrir að hafa
hnuplað fiskneti úr hjalli eins efna-
mannsins þar á staðnum. Var Gunn-
laugur þessi nú í miklum vanda stadd-
ur sökum grunsemdanna um sauða-
þjófnaðinn, og óttaðist, að hann yrði
annaðhvort fangelsaður eða píndur til
sagna og síðan sendur á Brimarhólm.
Vinir hans ráðlögðu honum að leita
fulltingis séra Ásgríms. Gáfu þeir
Gunnlaugi flösku af brennivíni, sem
hann skyldi gleðja prest með og greiða
sín erindi, því mikið lá við. Séra Ás-
grímur þáði flöskuna, bað hann bíða
atekta, og hægðist nú Gunnlaugi við
undirtektir prests. A þingstað í
Brekkubæ, þegar mál hans var tekið
fyrir, var þar til andsvara séra Ás-
grímur og mælti eitthvað á þessa ieið:
„Það get eg sagt ykkur öllum, sem hér
eru nærsaddir, að hann Gunnlaugur er
ekki hót sekari en þeir hinir, sem hann
vilja nú kæra, því við erum allir þjófar
Hellnamenn, ef út í þá sálma er farið.
Kann þó margt fyrri til að bera en við
séum allir dæmdir og straffaðir". Sýslu-
manni sýndist hér illt í efni, skaut