Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1980, Blaðsíða 4

Magnús Helgason
forstj&ri
Við
þessir
frœgu
Erindi um Eggert Stefánsson
flutt á þorrablóti
Lionsklúbbsins Þórs 1968
Eggert og ég
Einu sinni hélt fyrsti formaöur
Lionskl. Þórs, Haraldur Á. Sigurðsson,
fyrirlestur um þann merka mann Púlla,
en þeir voru miklir vinir. Ööru sinni
talaði félagi okkar, Kjartan Sveinsson
skjalavöröur, um dr. Guðbrand, og
nefndi hann spjalliö „Trúnaöarmál“. Mér
finnst því nú vel koma til greina, aö ég
segi ykkur nokkrar sögur af látnum vini
mínum, Eggert Stefánssyni söngvara,
sem margir ykkar þekktu raunar vel.
Eggert skrifaöi sjálfsævisögu sína og
nefndi hana „Lífið og ég“. Þar sem
sögur þær, sem ég segi hér, eru allar frá
viðskiptum okkar Eggerts, gæti ég
kallaö þátt þennan: Eggert og ég!
Maskínuskrifari lýö-
veldisins númer eitt
Eggert átti þaö til aö vera mjög
viökvæmur og jafnvel barnalegur, eöa
eins og sagt er á erlendu máli „naiv". Til
að mynda hlakkaði hann svo til lýöveld-
isstofnunarinnar 1944, aö fyrir jól 1943
flutti hann úr „kamesinu í fæðingarbæ
sínum“ niöur á Hótel Borg, blátt áfram
til aö fagna lýðveldisárinu á sómasam-
legum dvalarstaö. Og þar kom andinn
yfir hann og „Óöurinn til ársins 1944“
varö til á yfirnáttúrlegan hátt. Á nýárs-
dag flutti hann svo verkiö í Ríkisútvarp-
inu og hlaut mikiö lof fyrir. Nokkrum
vikum seinna kernur hann aö máli viö
mig og segir mér þau tíðindi, aö Ragnar
forstjóri í Helgafelli ætli aö gefa „Óöinn"
út og hafi hann ráöiö sjálfan Benedikt
Sveinsson, fyrrum alþingisforseta, til aö
búa verkið undir prentun. Nú biöur
Eggert mig aö vélrita handritiö. Ég varö
viö þessari bón hans, og aö því er mér
skildist, leysti ég verkið bæöi fljótt og
vel af hendi! Aö nokkrum dögum liðnum
kemur Eggert enn og er honum þá
mikiö niöri fyrir. Hann segist hafa veriö
aö sækja „manuskriftið" til vinar síns
Benedikts, og hafi hann ekki bætt í þaö
svo mikið sem einni kommu! „Kæri
vinur, fyrir þetta afrek útnefni ég þig
maskínuskrifara lýðveldisins númer
eitt!“
Nú fór annatími í hönd. Umræöur um
lýöveldisstofnunina stóðu sem hæst og
sýndist þar sitt hverjum. Eggert var að
sjálfsögöu í þeim hópi, sem lengst vildi
ganga og hraöa málinu sem mest. Hann
skrifaöi margar blaöagreinar og átti í
ritdeilum. Hann ætlaöist yfirleitt til, aö
ég „maskínuskrifaði“ handritin fyrir sig,
hvaö ég og geröi lengi vel. Alltaf áttum
viö í brösum út af því, hve gjarn Eggert
var á aö nota útlend orö, en oft hafði ég
mitt fram. Einu sinni sagöi hann, er viö
þráttuðum um þetta: „Mér er alveg
sama, en dreptu bara ekki í mér
andann." Einhverju sinni las Eggert fyrir
mig grein, er hann haföi nýlokið viö, og
þótti mér málið all-mjög dönskuskotiö.
Því sagöi ég, meö spekingssvip, er
Eggert haföi lokiö lestrinum:
„íslenzkan er oröafrjósöm móðir,
ekki þarf aö sníkja, bræöur góöir."
Þetta var meira en vinur minn þoldi.
Hann gekk berserksgang og skammaði
mig óskaplega. Hann sagöi, aö ég skildi
ekki, aö um listir væri hvorki hægt aö
hugsa né skrifa á íslenzku, „og þaö er
nú eitt svindliö hjá ykkur, þegar Einar
Benediktsson segir:
Ég skildi, aö orö er á íslandi til
um allt, sem er hugsaö á jöröu“.
Seinna kom aö því, aö ég þóttist ekki
hafa tíma, nema þá endrum og eins, til
aö vélrita fyrir Eggert, en ég fól þaö
stúlku, sem starfaði á skrifstofunni hjá
mér. Hún var mjög háttvís og geröi
aldrei neinar athugasemdir viö þaö, sem
Eggert skrifaöi, en gætti þess vandlega,
aö engar ritvillur slæddust meö.
Einu sinni birtist grein í Vísi eftir
Eggert, og haföi frökenin vélritað fyrir
hann handritið. Nú kemur Eggert til mín
og spyr, hvort ég hafi lesiö greinina.
Játti ég því. „Hvernig líkaöi þér hún?“
spyr Eggert. „Vel, segi ég, „nema hvaö
mér fannst óþarfi af þér aö vera meö
dönskuslettu", og tilgreindi ég dæmi.
Þetta líkaði Eggert stór-illa og sagöi:
„Þetta hefst upp úr helvítis letinni í þér!“
Þaö skal tekiö hér fram, til aö
fyrirbyggja allan misskilning, aö er
Eggert tók aö snúa sér aö ritstörfum
fyrir alvöru, skrifaöi hann fagurt mál,
einnig þegar hann ritaöi um listir. Til aö
mynda sagði hann í grein um fööur minn
látinn, aö hann heföi haft studíó —
listasmiöju — í húsi hans. Þetta fallega
orö hefi ég ekki séö né heyrt fyrr eöa
síöar.
Með allt vitiö í löppunum
Oft haföi Eggert orö á því, hversu
ókurteisir og búralegir viö íslendingar
værum og aö í okkur vantaði allan
heimsborgarabrag. Þegar félagi okkar,
Albert Guömundsson knattspyrnu-
kappi, kom heim eftir hina miklu
frægöardvöl erlendis, tókust fljótlega
góö kynni meö honum og Eggert.
Eggert var stórhrifinn af Albert, taldi
hann allra manna kurteisastan og
drengilegastan og sagði, aö auðsætt
væri aö hann heföi fengið sína „mann-
ers“ annars staöar en á íslandi. Hélzt
þetta álit hans á Albert ætíö, en einu
sinni hljóp snuröa á þráöinn hjá þeim.
Þeir höföu mælt sér mót um hádegi á
Borginni, en Albert gleymdi stefnumót-
inu. Þá varð Eggert fjarska reiöur og
skundaöi út á skrifstofu til mín. Þar lét
hann mörg stór orö falla um Albert og
sagöi aö lokum: „Viö hverju er svo sem
aö búast af þessum andskotum, sem
hafa allt vitiö í löppunum".
Fljótlega rann Eggert reiöin og þegar
hann hélt upp á sjötugsafmæli sitt meö
pompi og prakt, kom það í hlut Alberts
aö mæla fyrir minni frú Lelju á móöur-
máli hennar. Ræöa hans var snjöll aö
dómi lærðra manna, til aö mynda sagöi
séra Bjarni: „Þetta er bezta ræöa, sem
ég hefi heyrt flutta á ítölsku, og
undanskil ég ekki ræöu páfans, sem ég
hlýddi á í Róm.“ Björn magister frá
Steinnesi var innilega sammála séra
Bjarna.
©
Ákaflega sympatisk-
ur sveitamaður
Eggert haföi mikið dálæti á Ingólfi á
Hellu, og það meira aö segja löngu áöur
en Ingólfur varö ráöherra. Hann sótti
Ingólf oft heim og dvaldist þá gjarna hjá
þeim hjónum um hríö. Einu sinni er
Eggert nýkominn úr „weekend“ á Hellu,
og er staddur heima hjá mér, og viö
sitjum að snæðingi. Hann er aö lýsa
meö fjálglegum oröum hinni miklu
gestrisni, er hann hefur notiö hjá þeim
hjónum á Hellu. Hann hælir þeim á hvert
reipi, en aö lokum segir hann, eins og
viö sjálfan sig: „Ákaflega sympatiskur
sveitamaöur, Ingólfur!"
Þaö var eitt sinn aö vinur minn kom
meö skozkan kaupsýslumann í heim-
sókn til mín á skrifstofuna hjá Hemco.
Skömmu síðar drepur Eggert á dyr,
gengur inn og er hinn kempulegasti meö
stóra gráa frakkann á öxlum sér.
Kunningi minn kynnir hann fyrir Skotan-
um sem frægan íslenzkan óperusöngv-
ara. Skotinn veröur stórhrifinn og spyr
Eggert, hvort hann þekki tiltekinn ensk-
an óperusöngvara, sem var hér á ferö í
boöi Tónlistarfélagsins og bjó á Hótel
Borg, eins og sá skozki.
„No, I don’t know him,“ sagöi Eggert.
„But he is very famous,” segir þá
hinn.
„Yes, of course, but we are so many
so very famous,” svaraöi Eggert.
Að konkúrrera viö
skútukarla í söng
Varla veröur meö sanni sagt, aö
Eggert hafi haft mikiö álit á íslenzkum
starfsbræörum sínum, eins og eftirfar-
andi sögur sýna:
Einu sinni sem oftar kom Eggert heim
meö mér. Er viö höföum rabbað saman
um hríö, biður hann mig aö leika nú á
fóninn einhverja fagra ítalska hljómlist.
Ég varö aö sjálfsögðu fúslega viö því og
tók aö spila plötu með Stefáni Islandi,
án þess þó aö kynna þaö á nokkurn
hátt. Eggert hlustar meö andakt, en er
hann haföi áttaö sig á, hver söngvarinn
var, sagöi hann: „Ósköp er aö heyra
þetta, hvaö gengur eiginlega á, er veriö
aö kveöa rímur, eöa hvað?“
Þegar Ketill Jensson óperusöngvari
kom fyrst fram sem einsöngvari, var því
mjög á loft haldiö, honum til hróss, aö
hann heföi lítið lært og kæmi beint af
sjónum til aö halda konsert. Viö Eggert
fórum saman á fyrsta konsertinn. Þegar
Ketill haföi lokiö viö aö syngja fagra
ítalska aríu, hvíslar Eggert aö mér: „Er
þetta eins og þín grammifónsplata?”
Þegar konsertinn var úti, spuröi ég
Eggert, hvernig honum heföi líkaö viö
kollega sinn Ketil. Þá svaraöi hann;
„Hann hefur töluverö hljóö, en allt, sem
heitir manners er ennþá lengst úti á
Hala.“
Einhverju sinni, er ég kom inn í
verzlun Hemco í Hafnarstræti, var
Eggert þar, enda haföi hann studíó þar í
húsinu. Þarna standa margir menn hjá
honum og hlýöa á mál hans. Um leiö og
ég kastaði kveöju á hópinn spuröi ég
Eggert í stríönistón, hvort þeir væru
nokkuö skyldir, hann og Hreinn Pálsson
frá Hrísey. Þá snéri Eggert sér frá mér
og sagöi meö megnri fyrirlitningu: „Þaö
er nú eitt hneykslið á þessu landi, aö
maöur skyldi þurfa aö konkúrrera viö
skútukarla í söng.“
Litla kirkjan hans
Andrésar skraddara
Eins og Ijóslega sézt hér aö framan,
var Eggert mjög orðheppinn. Hann get
líka oft sagt ótrúlega mikiö í fáum
oröum, og þaö á svo elskulegan hátt. í
því sambandi minnist ég þess, hvernig