Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1980, Blaðsíða 12

Við erum kannski dá-
lítið stórir uppá okkur -
Rætt við Lennart Pallstedt sendikennara í sænsku
Lennart Pallstedt sendikennari í sænsku
hefur aöeins dvalizt hér í fáeinar vikur og
segir afsakandi, að lítil reynsla sé komin á
starf sitt af eðlilegum orsökum. Eigi að
síður var hann mjög greinargóður viðræðu
og barst tal okkar víða.
— Svíar hafa sendikennara við háskóla
um allan heim nema helzt í Suður-Ameríku,
— sagði hann. — Sjálfur er ég nýkominn
frá Gdansk í Póllandi og þangað kom ég
frá Melbourne í Ástralíu. Á báðum þessum
stöðum var mikill nemendafjöldi og áhug-
inn talsverður, einkum í Póllandi.
— Hvað rekur fólk frá fjarlægum
þjóðum með óskyld tungumál til að
læra sænsku?
— Það er sjálfsagt sitt af hverju. Fyrst
og fremst almennur áhugi á tungumálum
og kannski líka áhugi á sænsku stjórnarfari
og lífsháttum, en við það varð ég mjög var
í Póllandi. Pólverjar ferðast þó nokkuð til
Svíþjóðar, enda þurfa þeir ekki aö hafa
vegabréfsáritun þangað. í sumum tilvikum
tekst þeim að fá vinnu þar um stundarskir,
og þá er að sjálfsögöu hagstætt fyrir þá aö
kunna eitthvað í málinu. Enda þótt sænska
og pólska séu gerólík mál er furöu auövelt
að kenna Pólverjum sænsku.
— Hvernig finnst þér íslenzkir
nemendur í stakk búnir fyrir há-
skólanám í sænsku?
— Þeir hafa allir einhverja undirstöðu,
en þó mismikla. Þeir sem hafa dvalizt í
Svíþjóð standa vitaskuld vel að vígi, en
hinir, sem hafa einungis lært dönsku eiga
við ýmsa erfiðleika aö etja. Þeir blanda
málunum saman, þannig að úr verður þessi
sérkennilega skandinavíska, sem margir
íslendingar tala, til dæmis þú. Þetta fólk
verður að byrja á að læra réttan framburð
í sænsku, og það getur stundum vafizt fyrir
því í upphafi. Annars líst mér mjög vel á
nemendahópinn sem ég hef og hugsa gott
til þess að vinna meö honum.
— Hefur þú einhverja kunnáttu í
íslenzku?
— Þegar ég var við norrænunám í
Lundi á sínum tíma lagði ég stund á
forníslenzku og las heilmikið af íslend-
ingasögum. Ég hef lítið haldið þeirri
kunnáttu viö, og í nútímamálinu hef ég
ekkert lært. Ég hef aöeins einu sinni komiö
hingað áður og þá sem ferðamaður í
nokkra daga. Mér leizt hreint ekkert á
blikuna eftir að hafa veriö hér í rigningu og
roki í heila viku, þannig aö ekki sá út úr
augum. Síðan hefur veðrið verið bjart og
fallegt, og mér er strax farið að líöa vel.
Vinnuaðstaðan hér í Norræna húsinu er til
fyrirmyndar, og íslendingar eru þægilegir
og vingjarnlegir. Allt er að vísu mjög smátt
í sniðum samanborið við aðra staði, þar
sem ég hef starfað, en ég kann því
ágætlega.
— Verður þú eitthvað var við, að
íslendingar vilji fremur tala við þig á
ensku en sænsku eða skandinav-
ísku?
— Ég ávarpa íslendinga alltaf á
sænsku, en það kemur fyrir að menn svari
mér á ensku. Ég hugsa að það sé einkum
vegna þess að fólk er feimið við framburö-
inn fremur en að það vilji ekki nota
Norðurlandamálin, og það væri mikill
skaði, ef við Noröurlandabúar reyndum
ekki lengur aö tala saman á frændtungum
okkar. Að sjálfsögöu er þetta miklu
erfiðara fyrir ykkur og Finna heldur en
okkur hina, og ég er ekki frá því, aö viö
Svíar séum dálítið stórir upp á okkur og
segjum sem svo: — Við tölum sænsku, þið
eigið að skilja okkur. En viö verðum
vitaskuld allir að leggja okkur fram, svo aö
tjáskiptin gangi eðlilega og hið norræna
Lennart Pallsedt
víö vinnu sína.
/Z: ' 1 ' . ___’. .v ' _... .. iií--* ■ ____...
Málafólk á norrænu málaári — Eftir Guörúnu Egilson
Vildi kanna hvort
íslenzka væri til
1 raun og veru —
Rætt við Tor Ulset sendikennara
frá Noregi
Norski sendikennarinn heitir Tor Ulset
og er hann nýtekinn við starfi sínu. Hann
talar þó prýðilega íslenzku og milli þess
sem hann sinnir nemendum sínum, vinnur
hann viö rannsóknir á sögu Hákonar
konungs Hákonarsonar eftir Sturlu Þórðar-
son. — Ein ástæðan til þess að ég sótti um
þetta starf er sú, að ég þóttist viss um að
hafa hér góða aðstöðu til að vinna að
rannsóknum mínum, segir hann. — Sú
hefur líka orðiö raunin.
— En hvernig stendur á íslenzku-
kunnáttunni og félagsskapnum við
Sturlu?
— Það stendur þannig á því, að þegar
ég var í menntaskóla rákumst viö kunningi
minn á nokkrar málsgreinar í íslenzku, og
okkur datt í hug að koma hingað og
athuga, hvort þetta mál væri raunverulega
til, en ekki aöeins á bókum. Við gerðum
alvöru úr þessu, fórum til Eskifjarðar og
unnum í síld eitt sumar. Það var mjög
gaman — mikiö fjör, og ef ég væri ekki í
þessu starfi, myndi ég sennilega bregða
mér austur á Firöi í síldina aftur. Nú, þetta
sumar lærði ég dálítiö í íslenzku, og þegar
ég var búinn að taka háskólapróf í öðrum
hluta norsku, sótti ég um aö komast
hingað sem styrkþegi og dvaldist hér
veturinn 1973—1974. Sá tími reyndist mér
mjög gagnlegur, og ég lagði bæði stund á
íslenzkt fornmál og nútímamál. Síðan hef
ég haldið áfram að lesa íslenzku, og við
Sturlu hef ég glímt í 2—3 ár. Það er
skemmtilegt verkefni, en verst er, hvaö
hann er langorður.
— Nú er líka til fornnorska.
Sinnir norska skólakerfiö henni ekk-
ert?
— Jú, í menntaskóla er skylda aö lesa
eitthvaö í forníslenzku, og fólki finnst það
yfirleitt mjög leiðinlegt, en ekki síður mjög
erfitt. Því veldur einkum málfræðin, sem er
afskaplega flókin samanborið við það sem
við eigum að venjast. Annars eru íslenzkar
bókmenntir og ekki sízt konungasögurnar
vinsælar í Noregi og þær hafa mikið verið
þýddar yfir á nútímanorsku. Til dæmis kom
nýlega á markaðinn mjög vönduð útgáfa af
Heimskringlu í tilefni af átta hundruö ára
afmæli Snorra. Norðmenn nota yfirleitt
hugtakið „Snorri" yfir Heimskringlu, en það
virðist vera nær óþekkt hjá ykkur.
K S173 VlðTAL VlðTHOR WEST JU0:0000
HMM:511 TNR:5 JU:0,5 — Eru ekki
alltaf deildar meiningar um bókmál
og nýnorsku?
— Jú, ég held að það sé nokkuð, sem
hver einasti Norömaður hefur einhverja
skoðun á. Til skamms tíma var þróunin sú,
að bókmálið vann stöðugt á, en áhuginn á
nýnorsku fór dvínandi. Á undanförnum
áratug hefur þetta gerbreytzt. Sú umræöa,
sem varö vegna hugsanlegrar aöildar
Noregs að Efnahagsbandalagi Evrópu og
höfnun hennar í þjóðaratkvæðagreiöslu
viröist hafa stuölaö aö útbreiðslu nýnorsk-
unnar og einnig aö áhuga á varðveizlu
mállýzku. Ungir rithöfundar nota nýnorsku
í auknum mæli og oft ber hún merki þeirrar
mállýzku, sem þeim er töm. Stundum er
þessu blandað saman á skemmtilegan
hátt. Kjartan Flögstad rithöfundur, sem
fékk bókmenntaverðlaun Norðurlandaráös
árið 1977, skrifar á nýnorsku, en í síðustu
bók hans koma fyrir kaflar á mállýzku þeirri
sem töluð er í Bergen.
— Hvort notar þú bókmál eða
nýnorsku við kennsluna hérna?
— Nemendur á fyrsta ári læra eingöngu
bókmál. Á öðru ári er kennd nýnorska og
nemendur fá einnig aö kynnast ýmsum
mállýzkum. Raunar er ég aðeins með einn
nemanda á öðru ári eins og sakir standa,
en fjóra á fyrsta ári.
— Nú er engin norska kennd í
íslenzkum framhaldsskólum, þannig
að nemendur hafa varla mikla undir-
stöðu?
Tor Ulset kennir í
Norræna húsinu.
í