Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1982, Blaðsíða 5

Tryggvi V. Líndal
NÆTUR-
VÖRÐURINN
í kvöldhúminu snýr
leðurblökumaðurinn lyklinum
rglampandi skránni.
í síðum frakka stikar
óreglumaðurinn út um hliðið heima.
Ég heyri spor mín fjarlægjast,
harðsoðin augu nágrannanna
finn ég í hnakkanum.
Stífur eftir strætisvagni
bíður hann, meðal
flissandi unglinga,
og brothættra drykkjuræfla
undir lögreglueftirliti.
Nóttin: Þögn í glerbúri.
Eyrun gæla við
vélarhljóð, dynki,
brunabjöllu sem
aldrei hringir,
nema stundum.
Villt hljóð máfanna
skerast út úr
himinhveli ljósaskiptanna.
Skuggar þeirra byltast um
í fjöruborði himinsins.
Úttaugaður, brothættur
sem róni, gengur hann
heim ísilagðar stéttir,
beljar vindur hátt
yfir borginni hans.
Svört maría hímir
inni í húsasundi:
Fælast augu almennings
löggur sem éta samlokur.
Hringsóla svo um bæinn,
leitandi góðkunningja
til að skutla aftur í;
fylla kvótann, eyða
bensíni skattborgaranna.
Ungling sé ég vakna
af dásvefni, í örmum
lögreglu; heilsar nýjum
degi með blótsyrði:
„Snarhaltukjafti
Lögreglan brosir
með létti.
Kem heim, fyrir allar
aldir, vek umtal
fyrir óreglu, nætursukk.
Byrgi glugga, sem glæpon,
læt fallast á dýnuna.
Miskunnsöm hvíldin;
minn eini kvenmaður.
í svefnrofum, með magakveisu:
Biðst fyrirgefningar
af gömlum ástkonum,
ströngum foreldrum,
góðum kennurum.
Sem hafa öll Iöngu fyrirgefið
oggleymt.
Nema stundum.
. Hlakka til síðdegisins;
hábjarts dunandi dagsins,
verslunarferða, röðulhærðra
i kvenna með börn.
i Andlit sem minna á
' eitthvað vandlega grafið
græða sár næturinnar,
eða valda í mér ringulreið.
Frelsi
eða ólög
Verkalýdshreyfingin hefur rerið einn
helsti áhrifavaldur í íslenskum stjórn-
málum alla þessa öld. í fyrstunni voru
þetta veikburða samtök fátækra erfið-
ismanna, stefnt gegn ofurvaldi fjár-
sterkra eignamanna. Svo er talið að
margur hafi þá hikað við að ganga í
stéttarfélag af ótta við atvinnumissi,
enda var atvinnuleysi þá stöðugt og
landlægt. Nú er þetta löngu snúið við.
Atvinnurekendur eru ekki lengur þeir
burgeisar að þeir geti sett nokkrum
manni stólinn fyrir dyrnar, heldur hið
gagnstæða! Þeir eru nú einatt upp á
náð annarra komnir: bankanna, ríkis-
valdsins og síðast en ekki síst — laun-
þegaforystunnar, sem hefur það nú í
hendi sér að ganga af þessu þjóðfélagi
steindauðu hvenær sem henni sýnist
svo. Stéttarfélögin velta stórfé og þurfa
forystumenn þeirra ekkert að spara,
hvorki í skrifstofuhaldi, eigin launum
né ferðalögum á »ráðstefnur« sem
gjarnan enda með sólböðum á suðræn-
um ströndum. Fyrir löngu er komin
hefð á skylduaðild. Hefji maður vinnu
innritast hann um leið sjálfkrafa í
eitthvert stéttarfélag eða að minnsta
kosti — greiðir til þess gjald! Gjald
þetta nemur í sumum félögum allt að
tveim prósentum af heildarlaunum og
þá auðvitað mun hærra hlutfalli af
ráðstöfunartekjum. Það munar um
minna. »Lýðræðið« í stéttarfélögunum
er svo þunglamalegt að hinn almenni
félagi hefur þar sama sem engin áhrif.
Hins vegar hafa stjórnmálaflokkarnir
þar sterk og vaxandi ítök. Vígorðin:
»samráð við verkalýðshreyfinguna« —
skírskota ekki til Péturs eða Pálínu í
frystihúsinu heldur til formannsins
sem situr »ráðstefnu« í Stokkhólmi eða
sólar sig við Svartahaf. í augum stjórn-
málamanna eru stéttarfélögin peð í
valdatafli — og ekki að ástæðulausu,
því þannig hefur þeim verið beitt óspart
á undanförnum áratugum. Ef óbreyttur
félagsmaður ratar í vandræði á vinnu-
stað er mál hans annaðhvort blásið út
sem pólitískt moldviðri eða því er alls
ekki sinnt. Verra er nú á dögum að
lenda i útistöðum við forystu síns stétt-
arfélags en fyrrum að elda grátt silfur
við atvinnurekandann. Að komast upp
á kant við vinnuveitandann gilti forð-
um sama sem að vera rekinn úr vinn-
unni. Að espa stéttarfélagsforystuna
upp á móti sér getur nú á dögum endað
með þeim ósköpum að manni sé hrein-
lega vísað úr félaginu sem gildir í raun
sama sem missir starfsréttinda og þar
með útlegðardómur. Er naumast hægt
að líkja því við annað en útskúfun þá
sem enn kvað tíðkast meðal frumstæð-
ustu þjóðflokka í Afríku þar sem
galdramaður særir á brott hinn óæski-
lega. Aðferðirnar sýnast ólíkar. En
eðlismunur er enginn.
Ef það samrýmist ákvæðum stjórn-
arskrárinnar um félagafrelsi að neyða
skuli mann til að ganga í félag og
greiða til þess gjald — félag sem
kannski þjónar ekki hagsmunum hans
heldur þvert á móti — þá er sú stjórn-
arskrá ónýt og að engu hafandi og allt
tal um lýðræði og frelsi skrum eitt. Að
sjálfsögðu á manni að vera í sjálfsvald
sett hvort og hvenær hann gengur í
stéttarfélag. Einnig hvenær hann geng-
ur úr því.
Engu betri er sú valdníðsla að leyfa
ekki hverjum sem er að stofna hags-
munafélag — svo mörg sem verða vill á
hverjum stað og í hverri starfsgrein.
Vandalaust er að leiða rök að því að
launþegaforystan hafi beinlínis unnið
gegn hagsmunum umbjóðenda sinna
vegna pólitískra markmiða sem hún
hefur metið meira. Hlálegt er t.d. að
yfirborganir svokallaðar skuli jafnan
vera þyrnir í augum forystunnar. En
skýringin er þó, þegar öllu er á botninn
hvolft, augljós: Geti menn náð hag-
stæðari samningum fyrir sjálfa sig en
forystunni hefur tekist — til hvers eru
þá félögin?
A fyrstu áratugum verkalýðshreyf-
ingarinnar hér voru félögin hugsjóna-
lega sterk. Nú eru þau að vísu orðin
pólitískt voldug og fjársterk — en hug-
sjónalega farlama. »Samstaða« í Pót-
landi stóð — áður en hún var bönnuð
og forystumenn hennar lokaðir inni —
/ svipuðum sporum og verkalýðshreyf-
ingin í Vestur-Evrópu á fyrstu áratug-
um þcssarar aldar, naut hvorki skyldu-
aðildar né öruggra tekna af félagsgjöld-
um sem innheimt væru af öllum. Þeim
mun meiri var samheldnin og raun-
verulegur stuðningur við forystuna.
Hér er oft talað um endurskoðun
stjórnarskrárinnar þessi árin og nú á
það verk að vera í gangi. í reynd er þá
alltaf átt við smábreytingar á
kjördæmaskipun og — fjölgun þing-
manna. Hvílík reisn! Hvílíkur hug-
sjónacldur og lýðræðisást!
Stjórnarbót stendur ekki undir nafni
ef hún miðar ekki að því að auka frelsi
þegnanna og bæta lífið. Ef þjóðfélag er
þeirrar gerðar að mönnum er ekki
frjálst að vinna hvaða vinnu sem er og
taka við launum af hverjum sem er
nema greiða um leið skatt til einhvers
þriðja aðila, hvort sem þeim er það Ijúft
eða leitt, og kjörnir fulltrúar á löggjaf-
arsamkomu þjóðarinnar treysta sér
ekki til að fella úr gildi slík ólög fæ ég
ekki séð hvaða gagn á að vera fólgið í
að fjölga slíkum fuHtrúum. Ég segi:
burt með skylduaðild! Og það strax!
Erlendur Jónsson
öllum er sópað undir teppið, hvort sem þeir vilja það eða ekki. Hverskonar iög eru þetta
eiginlega?
<
i
i
<
<
<
<
5