Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1984, Page 8

Fætur fílsins eru einnig gerðar holar að innan og seldar ferðamönnum sem ruslakörfur.
Regnskógurinn — maðurinn hefur eytt belm-
jngi hans. Njóti skógurinn ekki rerndunar í
framtíðinni mun hann hrerfa á 20—65 árum.
Indlandi og þrjú í Nepal. Verndunarverk-
efni eru einnig í Bangladesh, Bhutan, Ind-
ónesíu og á Thailandi. Árið 1980 var rúm-
um 150 þúsund bandaríkjadölum (rúmum
4,5 milljónum íslenskra króna) varið til
þessara verkefna.
Árið 1976 hófst barátta Alþjóðlega nátt-
úruverndarsjóðsins fyrir verndun vatna-
svæða undir vígorðinu Hafið verður að lifa
(„The Seas Must Live“). Hafið verður æ
mengaðra eftir því sem tíminn líður vegna
úrgangs hins iðnvædda heims, sem við lif-
um í. Til skamms tíma voru hvalir veiddir
svo víða lá við, að þeir yrðu útdauðir.
Sæskjaldbökur fá ekki að hafa egg sín í
friði fyrir manninum þegar þær koma á
land til að verpa, eða þeim er slátrað
vegna kjötsins og skjaldarins. Krókódílum
er slátrað vegna skinnsins, sem notað er í
handtöskur og skó. Rostungar eru veiddir
vegna tannanna. Selum er slátrað á hroða-
legan hátt til að ná í skinnið, sem notað er
í kápur.
Mörgum tegundum stórhvela og smá-
hvela (höfrungum og hnísum) auk sela er
ógnað. Strandkrókódílum (costal croco-
dile), sækúm (dugong, manatee) og þrjátíu
tegundum strandfugla er einnig ógnað.
Síðasti munkselurinn í Karabíska hafinu
(Caribbean monk seal) sást hinsta sinni
fyrir 25 árum. Verndunarverkefni á þessu
sviði eru mörg en það stærsta miðar að
því, að fá hvölum, höfrungum og selum
griðastaði. Vernda á sæskjaldbökur á
hreiðurstað þeirra í Kaliforníuflóa, í Mala-
síu, Panama og víðar.
Eitt árangursríkasta verndunarverkefni
náttúruverndarsjóðsins er friðun ísbjarn-
arins, en dýrið var hætt komið vegna
ofveiði. Þær fimm þjóðir, sem liggja að
Norðurpólnum, ákváðu að undirlagi sjóðs-
ins að banna veiðar. Þetta voru Norðmenn,
Kanadamenn, Sovétríkin, Bandaríkin og
Danmörk, en hið síðastnefnda gerði norð-
austurhluta Grænlands að þjóðgarði, þann
stærsta í heimi, en þar eru uppeldisstöðvar
margra ísbjarna. Norðmenn fóru svipað að
og fundu ísbirninum griðland á Svalbarða.
Arabíska oryx-antilópan (Arabian oryx
antilope) var nánast útdauð þegar nátt-
úruverndarsjóðurinn styrkti flutning
nokkurra þeirra þrjátíu dýra, sem eftir
voru, frá Jórdaníu og óman til dýragarðs-
ins í Phoenix í Arizona-ríki Bandaríkj-
anna. Þau eru nú kjarni tegundarinnar í
heiminum. Áformað er að flytja þau aftur
til upphaflegra heimkynna. Lík er sagan
um néné-gæsina (néné goose), en sjö
hundruð fuglar voru aldir í Englandi af
nokkrum foreldrum, sem fangaðir voru.
Náttúruverndarsjóðurinn styrkti flutning
leiddi það til stofnunar Alþjóðlega nátt-
úruverndarsjóðsins 1961. Frá stofnun hans
hefur yfir 40 milljónum bandaríkjadala
(rúmum 1,2 milljörðum króna) verið skipt
á milli rúmlega tvö þúsund verndunar-
verkefna í um 140 löndum. Þessi verkefni
hafa komið í veg fyrir, að dýr og plöntur
dæju út og varðveitt mikilvæg landssvæði
fyrir lífheiminn, samtals 1,5 milljónir fer-
kílómetra eða 1% af öllu landi jarðar.
Sjóðurinn hefur reist eða stutt 260 þjóð-
garða í fimm heimsálfum — svæði á við
tvöfalda stærð Vestur-Evrópu. Sjóðurinn
hefur eflt öll náttúruverndarstörf og notað
áhrif sín þar sem tafarlausrar verndunar
hefur verið þörf. Hann hefur fengið yfir-
völd á hættusvæðum til að beita sér fyrir
verndun, og aflað þeirrar vísindalegu
þekkingar, sem nauðsynleg er til mark-
vissrar verndunar. Starfsemi Alþjóðlega
náttúruverndarsjóðsins og IUCN byggir á
plaggi, sem nefnist Drög að alheimsvernd-
un (World Conservation Strategy). Þessi
drög voru samþykkt árið 1980 af sjóðnum,
IUCN og UNEP (United Nations Environ-
ment Programme), sem er stofnun innan
Sameinuðu þjóðanna, er fjallar um um-
hverfismál. Drögin fjalla á vísindalegan
hátt um nýtingu lífheimsins og hvað beri
að aðhafast. Mikilvægi þeirra felst í þeim
fjölda náttúruverndarmanna, er hafa sam-
einast um þau.
Frá stofnun Alþjóðlega náttúruvernd-
arsjóðsins hefur 33 dýrategundum verið
bjargað frá því að deyja út. Þúsund teg-
undir eru í hættu. Hér á eftir verður getið
nokkurra verndunarverkefna, sem hafa
tekist vel. Þess má geta hér, að Alþjóðlegi
náttúruverndarsjóðurinn gaf fé til kaupa á
Skaftafelli, sem gert var að þjóðgarði.
Þetta er raunar eina skiptið, sem sjóður-
inn hefur aðstoðað íslendinga.
Fyrir fimmtíu árum voru villt tígrisdýr
eitt hundrað þúsund talsins. Átta mismun-
andi undirtegundir lifðu í Tyrklandi, íran,
Kína, Sovétríkjunum, Suðaustur-Asiu og á
Indlandi. Dýrin voru ofveidd m.a. vegna
feldsins, sem notaöur var í fatnað og er því
miður enn. Nú eru tæplega fimm þúsund
tígrisdýr lifandi. Sjóðurinn hóf verndun-
arstörf árið 1972 í samráði við viðkomandi
ríkisstjórnir. Verkefnið Tígur („Operation
Tiger") hófst. Nú eru níu verndarsvæði á
Það eru einungis nokkur hundruð risa-pöndur enn lifandi f heiminum. Þær eru allar í Kína.
Risa-pandan er eitt ástsælasta dýr jarðar og betur milljónum bandaríkjadala rerið rarið til
rerndunar hennar. Myndir eru birtar með leyfi frá Alþjóðlega náttúrurerndarsjóðnum (World
Wildlife Fund).
Fimm sjaldgæfustu
fuglar jarðar
Kauai Oo
Tæplega 10 fuglar eru lifandi (Hawaii-eyjar).
Máritanskur turnfálki
(Mauritius kestrel) 24 fuglar (Máritanía)
Kalifornfukondor
(Californian Condor) Tæplega 40 fuglar eru enn
lifandi (Bandaríkin)
Kakapo
Tæplega 100 fuglar (Nýja Sjáland)
Gammörn
(Spanish Imperial Eagle) 150 fuglar (Spánn)
Fimm sjaldgæfustu
spendýr jarðar
Jövu-nashyrningurinn
(Javan Rhinoceros) Um 50 dýr eru enn lifandi
(Indónesía)
Rauðúlfur
(Red Wolf) Tæplega 100 dýr (Bandaríkin)
Arabíska oryx-antilópan
(Arabian Oryx) Um 150 dýr eru enn til og þá
fönguð.
Risa-pandan
(Giant Panda) Nokkur hundruð dýr (Kína)
Munkselur Hawaii-eyja
(Hawaiian Monk Seal) 700—1.000 dýr eru lifandi
(Bandarikin)
Afríkanskur fíll befur lent með fótinn ígildru og sröðusár hefur myndast. Veiðiþjófarnir sken
síðan úr honum tennurnar og selja sem efnirið f skartgripi.
8