Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1984, Síða 16

Heila-
æxli eytt
með
hljóð-
bylgjum
Hátíðnihljóðbylgjur
eru til svo margra
hluta gagnlegar, að
hægt er að beita þeim
við verkefni, sem eru jafn ólík og
að taka mynd af fóstri og eyða
nýrnasteinum.
Fyrir nokkrum árum útbjuggu
skurðlæknar tæki, sem kallað er
CUSA (Cavitron Ultrasonic
Surgical Aspirator), en það sker
með hátíðnibylgjum. Nú nota
skurðlæknar þetta tæki til að
fjarlægja heilaæxli, sem áður
var ekki hægt að skera upp við.
Hátíðnihljóðbylgjur valda því,
að hinn mjói oddur kannans titr-
ar 23.000 sinnum á sekúndu.
Þegar kanninn nemur við hluta
æxlisins, spiundrast hann. Brot-
in eru svo hreinsuð burt úr heil-
anum með saltupplausn. Ef
þetta er endurtekið nokkrum
sinnum, er hægt að fjarlægja
æxlið smám saman.
„Áður en CUSA kom til skjal-
anna, fjarlægðum við yfirieitt
stór æxli með sogi,“ segir Fred
Epstein, barnalæknir og tauga-
skurðlæknir við læknastöð New
York-háskóla. „En æxlin vildu
loða við heilbrigða vefi, og þegar
tekið var í þau, var togað í hluta
af heilanum um leið. Slíkt tog
gat valdið skemmdum á heilan-
um. En CUSA veldur heilbrigð-
Skurðlæknu eru ai farnir að nota
hátíðnitækni til að vinna i heila-
æxlum með titringi og ejða þeim
þannig í hlutum smám saman.
um vef engu tjóni, því að tækið
virkar aðeins á hluta æxlisins í
einu.“
Auk öryggisins fylgja tækinu
aðrir kostir. „Með CUSA,“ segir
Epstein, „get ég gert það á hálf-
tíma, sem venjulega tekur fjórar
stundir að gera með þeim ráðum,
sem áður hafa verið fyrir hendi.“
Og tækið er einnig hægt að nota
til að fjarlægja mjög föst æxli,
sem ekki var hægt með sogi.
Epstein skýrir svo frá, að
hann hafi þegar notað CUSA
með góðum árangri á um 80
sjúklingum.
HUÓMPLÖTUR
Sálumessa Mozarts
að var í júlímánuði
1791 að gráklæddur
maður kom til Mozarts
og bað hann að semja
sálumessu. Hér var á ferðinni
sendimaður frá von Walsegg
greifa. Hann hafði misst konu
sína og vildi heiðra minningu
hennar með flutningi sálumessu
og átti að líta svo út eins og hún
væri samin af greifanum sjálf-
um. Mozart fékk greidda nokkra
fjárupphæð fyrirfram, en þessi
dularfulli sendimaður birtist
aftur og aftur til að krefja hann
um sálumessuna. Mozart var
einn í íbúð sinni. Konstanza
hafði alið son fyrir skömmu og
var sér til heilsubótar á hress-
ingarhæii þegar hann hófst
handa um samningu sálumess-
unnar. Það settist að honum
banageigur þegar hann festi á
blað fyrstu þættina og heilsu
hans hrakaði óðfluga. Til að gera
langa sögu stutta, þá entist Moz-
art ekki ævin til að ljúka
verkinu, en hugur hans var við
samningu þess þar til yfir lauk,
meðan hann hélt ráði og rænu,
að hann andaðist 4. desember
1791. Það varð ekkjunni angurs-
efni ef hún yrði að endurgreiða
Walsegg það sem hann hafði lát-
ið af hendi og til að afstýra því
fékk hún heimilisvin og nem-
anda Mozarts, Sússmayer, til að
ljúka verkinu. Segja má að Moz-
art hafi goldið sköpun verksins
með lífi sínu og alla tíð síðan
hefir það vakið hrifningu og að-
dáun, enda þótt það sé ekki full-
gert frá hendi meistarans.
Það er tiltölulega sjaldgæft að
frægir söngvarar skipti um hlut-
verk og gerist hljómsveitarstjór-
ar, samt má nefna tvo af fræg-
ustu söngvurum samtímans sem
bregða þessu fyrir sig, Diedrich
Fischer-Dieskau og Placido
Domingo, og nú hefir sá þriðji
bæst í hópinn og gefið út
hljómplötu sem hefir fengið ein-
róma iof. Þessi söngvari er Peter
Schreier og hann ræðst ekki á
garðinn þar sem hann er lægst-
ur, þegar hann valdi sálumessu
Mozarts til flutnings. Schreier
hefir að vísu fengist við hljóm-
sveitarstjórn öðrum þræði allt
frá 1970 og hann hefir sungið
tenórhlutverkið í sálumessu
Mozarts oft og mörgum sinnum,
svo að hann nauðaþekkir alla
innviði verksins og þess gætir í
meðferð hans sem er ákaflega
vönduð, skýr texti og öll hlutföll
eins og best verður á kosið. Þá
þykja einsöngvararnir skila sín-
um hlutverkum með mestu
prýði, einkum þó Margaret Price
(sopran). Hinir einsöngvararnir
eru Trudelise Schmidt, Franc-
isco Araiza og Theo Adam. Það
er útvarpskórinn í Leipzig sem
syngur og ríkishijómsveitin í
Dresden leikur og það er Philips
sem gefur plötuna út og beitir
digitaltækninni við gerð hennar
— Philips digital 6514 320. Af öðr-
um hljómplötum sem eru tiltölu-
lega nýjar og þykja standa fyrir
sínu má nefna hljóðritun
þar sem Barenboim stjórnar,
ASD 2788, dramatísk uppfærsla
og vel sungin, en frá árinu 1972,
og aðra þar sem Marriner er
stjórnandinn, ZRG876, í báðum
tilfellunum eru prýðis einsöngv-
arar, en hljóðritunin hjá Schrei-
er og flutningur hans allur þykir
samt standa báðum þeim framar
og þeir sem um hana hafa fjallað
hafa valið henni einkunnarorð
eins og opinberun.
A.K.
SUNNANIO V
Nýrsafi.nýttbragð,'
nýuppUfun. '
SUNNANIO
Hreínn safíúr
tíu suðrænun ávöxtum
Smakkaðu hann!
SAPOBJO
Mjólkursamsalan
16
AUK hf, Auglýsingastofa Kristínar 3.127