Morgunblaðið - 04.06.2002, Blaðsíða 26

LISTIR
26 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞORRI Íslendinga, sér í lagi yngri
kynslóðir, þekkja skiljanlega lítið til
sænsku listakonunnar Siri Derkert
(1888-1973). Vafalítið hefur tímabilið
í augum hinna síðarnefndu samasem
merki við fornöld samkvæmt seinni
tíma menntunargrunni. Sérstæð
tækni hennar, hrá og ófegruð, með
hugmyndina í forgrunni, þó atriði
sem falla að ýmsum hliðum framúr-
stefnu nú um stundir.
Listakonan kom til hálfsmánaðar
dvalar á Íslandi 1949, en fór ekki til
síns heima fyrr en að átta mánuðum
liðnum, reynslunni ríkari af þessu
furðulega landi. Ferðaðist vítt og
breitt og kynntist nokkrum Íslend-
ingum, heimsótti meðal annars Hall-
dór Laxness, en hún var mjög upp-
numin af bókum hans og lá yfir þeim,
einkum vegna hins sérstaka frásagn-
armáta, vildi helst geta málað eins og
hann skrifaði: „Einfalt að sjá við
fyrstu sýn, en felur í sér hið stóra
samhengi og er fagurt í bæði orðum
og lýsingum.“ Siri kom víða við í
myndlistinni á ferli sínum, en eitt
fékkst hún ekki við sem var að
myndlýsa bækur, en gerði þó eina
undantekningu sem eru riss við sög-
una, Ungfrúin góða og húsið, eftir
Laxness. Má telja nokkurn viðburð
að jafn þekkt listakona í útlandinu
skyldi myndlýsa sögu eftir Laxness,
en þó liðu einhverra hluta vegna hátt
í fjórir áratugir áður en myndirnar
komu fyrir augu Íslendinga, en það
gerðist í Norræna húsinu vorið 1989,
og nú hafa þær ratað þangað aftur.
Þegar þessi myndriss Siri Derkert
eru skoðuð, þau vegin og metin,
megum við ekki líta framhjá því að
hún var af sömu kynslóð og braut-
ryðjendur okkar í sígildum módern-
isma, Ásgrímur, Kjarval og Jón Stef-
ánsson, en var þó lengstum mun
róttækari í vinnubrögðum sínum,
mannlífið í næsta nágrenni meira í
forgrunni, þótt einnig leitaði hún til
landslagsins. Eftir nám við Listhá-
skólann í Stokkhólmi hélt hún til
Parísar 1913, þar sem fyrir voru vin-
konur hennar Ninnan Santesson
sem var í læri hjá myndhöggvaran-
um Bourdelle og Lisa Bergstrand,
seinna þekktari sem rithöfundur
undir nafninu Elisabeth Bergstrand
Poulsen. Auðvitað var þetta á
Montparnasse á þeim árum sem ver-
öldin var ung, heimurinn stór og túr-
hestamergðin víðs fjarri. Siri lenti
þar beint í flasið á kúbismanum sem
þá var ásamt fútúrismanum brenn-
heit núlist í listaborginni. Er tímar
liðu varð hún mjög náin finnska mál-
aranum Valle Rosenberg sem var í
kafi í þeim stílbrögðum og hann tók
að þræða með henni söfn og sýning-
ar.
Mikill samgangur var á milli nor-
rænna listamanna í París, ekki síður
en á tíma Jóns Stefánssonar fáeinum
árum áður (1908-10), en allt í allt
munu um 30.000 listamenn af ótal
þjóðernum hafa lifað og starfað í
borginni á þeim árum. París var þá
hinn eini og sanni suðupottur núlista
og strax á haustsýningunni 1913
gafst Siri tækifæri til að kynnast öll-
um hliðum ferskra viðhorfa og helstu
bógunum. Rússunum líka, en þeir
voru þegar farnir að vekja athygli;
Chagall, Larionov og Gontscharowa,
að auki var frumstæð list frá Marr-
okkó og Litluasíu inni í myndinni.
Hið fjarlæga og framandi, eksotíska,
var það heitasta og stöllurnar drifu
sig til Alsír 1914, sem þá var algör
opinberun fyrir norðurálfubúa. Er
þær sneru aftur til Parísar hálfum
öðrum mánuði seinna, eftir dýrmæt-
ar og yfirþyrmandi lifanir suðurfrá,
var ekki laust við að þeim fyndist í
fyrstu sem siðmenningin hefði glatað
sitthverju af ljóma sínum. En það
gleymdist fljótlega í hringiðu listar-
innar í París og endurfundina við fé-
lagana á Rotonde, Dome og Select.
Dvölin í París og ferðin til Alsír
voru stefnumarkandi fyrir listsköp-
un Siri allt lífið, hún sóttist eftir
hrárri nálguninni og félagsskap við
fólk, eitthvað sem bar í sér ferskt og
óspillt blóðrennsli. Það er út og í
gegn megininntakið í list hennar og
kemur berlega fram í hrifmestu riss-
unum við sögu Laxness af Ungfrúnni
góðu. Einföldun og niðursneiðing
forma í anda kúbismanns reyndust
einungis þreifingar á leið hennar til
upplifaðri vinnubragða og meiri fyr-
irferðar. Hins tjáríka, sársaukafulla,
hástemmda, lifana verundarinnar
einhverstaðar á milli hins spurula
upphafna og sjúklega, en umfram
allt með þanþol lífsneistans í lúkun-
um.
MYNDLIST
Norræna húsið/
anddyri
Opið á tímum Norræna hússins
Til 11. ágúst. Aðgangur ókeypis.
RISS VIÐ SÖGU LAXNESS:
UNGFRÚIN GÓÐA OG HÚSIÐ
SIRI DERKERT
Mynd-
lýsing
Bragi Ásgeirsson
„Þótt Rannveig hefði eina nótt í báti hallað sér uppað brjósti Jóns Guð-
mundssonar stud. med. & chir. og sofnað þar í söltum andvara nætur-
innar, þá var hjarta hennar ósnortið að morgni.“
Siri Derkert: Sjálfsmynd, riss,
líklega frá árinu 1936.
ÞÓRUNN Marinós-
dóttir sópransöngkona
og Kolbrún Sæmunds-
dóttir píanóleikari
halda einsöngstónleika
í Tónleikasal Söng-
skólans, Smára, Veg-
húsastíg 7 í Reykjavík
á morgun, miðvikudag,
kl. 20. Þórunn þreytir
nú í vor burtfararpróf
frá Söngskólanum, og
eru tónleikarnir liður í
því. Aðgangur er
ókeypis.
Á efnisskránni eru
m.a. norrænir, fransk-
ir og þýskir ljóða-
söngvar, sönglög eftir
Jón Ásgeirsson, aríur úr Grímu-
dansleiknum eftir Verdi, Töfra-
flautunni eftir Mozart og Ævintýr-
um Hoffmans eftir Offenbach og
verk fyrir sópran og flautu eftir
Handel og Delibes. Þar leikur
Dagný Marinósdóttir á flautu með
Þórunni, en hún lauk einnig burt-
fararprófi nú í vor, í flautuleik frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík.
Þórunn er fædd í Reykjavík og
lauk stúdentsprófi frá Verzlunar-
skóla Íslands. Hún fluttist ung á
Seltjarnarnes og hóf tónlistarnám
sitt þar 5 ára gömul,
lærði á fiðlu til 16 ára
aldurs og lék í
Strengjasveit Sel-
tjarnarness. Hún hóf
söngnám sitt hjá
Helgu Rós Indriða-
dóttur en innritaðist í
Söngskólann í Reykja-
vík 1997 og hefur
numið þar síðan undir
handleiðslu Dóru
Reyndal og Kolbrúnar
Sæmundsdóttur. Þór-
unn söng í Kór Verzl-
unarskólans og tók
þar þátt í söngleikja-
uppfærslum þar og
hefur í vetur starfað
með Nemendaóperu Söngskólans.
Jafnframt námi sínu við skólann
hefur hún sótt námskeið í söng-
tækni og túlkun hjá Lorraine Nub-
ar í Nice í Frakklandi og námskeið í
óperuvinnu og túlkun hjá Mörthu
Sharp, Dario Vagliengo og Dóru
Reyndal í Svarfaðardal. Hún hefur
komið fram sem einsöngvari við
kirkjuathafnir og ýmis önnur tæki-
færi.
Kolbrún Sæmundsdóttir píanó-
leikari er kennari við Söngskólann í
Reykjavík.
Burtfararprófs-
tónleikar frá
Söngskólanum
Þórunn
Marinósdóttir
Í SJÓMINJASAFNI Íslands, Vest-
urgötu 8 í Hafnarfirði, stendur yfir
sýning á verkum Jóns Gunn-
arssonar. Viðfangsefnið er sjó-
mennska og lífið við sjávarsíðuna.
Sjómennskan er nærtækt viðfangs-
efni fyrir Jón Gunnarsson, f. 1925,
en hann kynntist snemma sjó-
mannsstörfum af eigin raun. Sjór-
inn og lífsbaráttan á hafinu við Ís-
land hafa mótað listamannsferil
hans þar sem myndir frá sjávarsíð-
unni, brim og sæbarðar strendur,
sjómenn, bátar og togarar á hafi
úti hafa verið hans helsta myndefni
og einkenni, samhliða sterkri til-
finningu fyrir náttúru landsins.
Jón Gunnarsson stundaði nám í
Handíða- og myndlistarskólanum
1947–49 undir handleiðslu þeirra
Kurt Zier skólastjóra og Kjartans
Guðjónssonar myndlistarmanns.
Síðasta þrjá og hálfan áratug hef-
ur Jón haldið yfir tuttugu einka-
sýningar og tekið þátt í fjölda sam-
sýninga bæði hér heima og
erlendis.
Sýningin verður opin alla daga
kl. 13–17 til 1. júlí.
Jón Gunnarsson málar sjóinn og lífsbaráttuna á hafinu.
Sjómenn,
brim og
sæbarðar
strendur
MARTIAL Nardeau flautuleikari
efnir til tónleika í Salnum í kvöld
og hefjast þeir kl. 20. Efnisskrána
tileinkar Martial starfi sínu sem
flautukennari og tónlistarmaður í
Kópavogi, en yfirskrift tónleikanna
er „Martial Nardeau og flauturn-
ar“. Til liðs við sig á tónleikunum,
sem innihalda einleiksverk, dúetta
og tríó, hefur Martial fengið Guð-
rúnu Birgisdóttur flautuleikara og
kennara við skólann og að auki
Hildi Þórðardóttur og Rakel Jens-
dóttur, en þær luku báðar loka-
prófi í flautuleik undir handleiðslu
Martials.
Fyrst á efnisskrá tónleikanna
eru Tríó eftir F.J. Haydn og
Kvartett í E-dúr eftir F. Kuhlau.
Fyrrnefnda verkið er umritað af
tónskáldinu fyrir þrjár flautur.
Tríóið er hugsanlega eitt af 100
tríóum fyrir bariton, víólu og selló
sem tónskáldið samdi á árunum
1762 til 1775. Kvartett í E-dúr eftir
F. Kuhlau var saminn árið 1829. Í
dag er Kuhlau einkum þekktur
fyrir tónlist sína fyrir píanó en
einnig fyrir margskonar flaututón-
list.
Á efnisskrá eftir hlé eru verkin
Rún, Við stokkinn og Afagull eftir
Mist Þorkelsdóttur. Þá verða flutt
tvö verk eftir Þorkel Sigurbjörns-
son, Níu samhverfðar rissur fyrir
altflautu og dúóið Dropaspil. Verk-
in Afagull og Dropaspil voru samin
síðast liðinn vetur fyrir Martial og
Guðrúnu og hafa aðeins verið leik-
in einu sinni áður opinberlega.
Tónleikarnir „Martial Nardeau
og flauturnar“ eru hluti af tón-
leikaröð kennara Tónlistarskóla
Kópavogs og eru jafnframt þeir
síðustu í röðinni á þessu starfsári.
Tónleikar tileinkaðir kennarastarfi
Morgunblaðið/Sverrir
Martial Nardeau hefur fengið þrjá flautuleikara til liðs við sig fyrir tónleika sem hann tileinkar tónlistarstarfi
sínu í Kópavogi. Frá hægri: Martial, Guðrún Birgisdóttir, Hildur Þórðardóttir og Rakel Jensdóttir.